Rusya’da yabancı markalar tehdit altında

2024’ün başından bu yana, 300’den fazla yabancı şirket Rusya’da markalarının hukuki tehdit altında olduğunu gördü. Giorgio Armani ve Calvin Klein’dan Amazon.com ve Sheraton’a kadar dünyanın en tanınmış markalarından bazıları, Rusya’daki marka korsanlarının hedefi haline geliyor. Ülkenin ekonomik izolasyonu derinleştikçe bu risk daha da artıyor. Bloomberg’in ulaştığı mahkeme belgelerine göre 2024’ün başından bu yana 300’den fazla yabancı şirket Rusya’da markalarının hukuki tehdit altında olduğunu fark etti. Bunlara Victoria’s Secret, Ericsson, Inditex ve Nokia da dahil. Markalardan bazıları haklarını, rakiplerinin fesih taleplerinde başarı kazanması sonucu kaybetti.

Marka tescillerini kaybedebilirler

Marka iptal başvuruları, Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik tam kapsamlı işgalinin üçüncü yıldönümünden hemen önce başladı. Bu işgal, çoğu ABD ve Avrupa merkezli yüzlerce şirketin Rusya’dan çekilmesine neden olmuştu. Çoğu, dünyanın en büyük tüketici pazarlarından birine geri dönebilecekleri umuduyla, 10 yıl geçerli olan marka tescillerini ellerinde tutmaya devam etti. Ancak o kapı şimdi kapanıyor. Rus yasalarına göre üç yıl boyunca kullanılmayan markalar iptal edilebilir ve bu haklar, 1500 dolardan az bir ücret ödeyerek başvuran herhangi birine devredilebilir. Birleşik Krallık merkezli Stevens Hewlett & Perkins hukuk firmasından ortak Robin Webster şöyle diyor: “Bir noktada herkes Rusya’ya geri dönmek ve kaldığı yerden devam etmek isteyecek ancak birçok marka için bu neredeyse imkansız olacak.”

Yabancı işletmelerin yasal korumalarına yönelik bu tehdit, Rusya ile onlarca yıldır ülkenin başlıca yatırımcıları arasında yer alan büyük ekonomiler arasındaki uçurumun derinleştiğinin son işareti. Kremlin, yılların küreselleşmesini geri sarıyor ve Rusya’ya yaptırım uygulamayan Çin ve Hindistan gibi müttefiklere yöneliyor.

Çoğunun geri dönme planı yok

Ülkeden ayrılan şirketlerin çoğunun geri dönme planı yok ancak Kremlin onların böyle bir seçeneği bile olmamasını sağlıyor. Birçok şirketin varlıklarına el koydu, daha fazlasını kamulaştırmakla tehdit ediyor ve bazılarını da mallarını düşük fiyatlarla yerel alıcılara satmaya zorladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin haziran ayında yaptığı açıklamada, geri dönmek isteyen yabancı şirketlerin sadece Rusya’nın “ulusal çıkarına” uygunsa destekleneceğini söyledi.

Bir ülke marka devralmalarına kapı araladığında, şirketler için süreç hem zor hem de pahalı hale gelebilir. Örneğin, Apple 2012’de Çin’de iPad markasını tescil ettiren bir elektronik şirketine 60 milyon dolar ödemek zorunda kalmıştı. Kübalı rom ve puro markalarıyla ilgili ABD ticari marka anlaşmazlıkları ise onlarca yıl sonra hala sürüyor.

Giorgio Armani sözcüsü, şirketin marka portföyünü savunduğunu ve “olumlu bir sonuçtan emin olduklarını” söyledi. Michelin sözcüsü de bazı şirketlerin “Michelin markasının itibarından yararlanmaya çalıştıklarını” belirtti. Fransız lastik üreticisi, Rusya’ya dönmeyi planlamasa da başvuruları yakından takip ediyor ve adını korumak için harekete geçiyor.
Şirketlerin markalarının hedef alınmasını önlemenin bir yolu, bunların süresi dolmadan önce yenileme başvurusu yapmaları. Rusya’nın patent ofisi Rospatent, yılın ilk dokuz ayında yabancı şirketler tarafından yapılan marka başvurularında artış kaydedildiğini ve 2024’te 15 bin 534 başvuru yapıldığını, bunun son beş yılın her birinden daha fazla olduğunu açıkladı.

Helsinki merkezli Papula-Nevinpat hukuk firmasından avukat Riikka Palmos, “Hem şirketler Rusya pazarından ayrıldı hem de marka tescillerini geçerli tutmak istiyorlar. Rusya çok büyük bir pazar, 2022’de ‘geri dönmeyeceğiz’ diyen bazı müşteriler şimdi fikirlerini değiştiriyor ve markalarını yeniden tescil ettirmek istiyor” ifadelerini kullandı. 

Yenileme başvurularının çoğu onaylanıyor ancak normalde otomatik olan bu süreç bazı durumlarda sorunlu hale geldi. Renault’nun marka yenileme başvurusu eylül ayında reddedildi ancak Fransız otomobil üreticisi bu ret kararının yanlış adres nedeniyle verildiğini ve sorunun çözülebileceğini söyledi.

Markalarını almak için mücadele ettiler

Markalar, 1990’lardan bu yana Rusya’da girişimciler için verimli bir av alanı oldu; çünkü birçok yabancı şirket pazara girdiğinde markalarının isimlerinin zaten alınmış olduğunu gördü. Starbucks, ad haklarını devretmek için yüksek bir ödeme talep eden bir marka korsanına karşı açtığı davayı kazandıktan sonra ilk Rusya şubesini ancak 2007’de açabildi.

Bu yıl da mahkemeler Starbucks’tan yana karar verdi ve 2022’de kahve zincirinin Rusya’daki işletmesini devralıp kafeleri “Stars Coffee” olarak yeniden markalaştıran iş insanı Anton Pinsky tarafından açılan marka iptal davasını reddetti. Mahkeme, Starbucks’ın tescilini uzatmasına izin verdi. 

Moskova merkezli Gorodissky & Partners hukuk firmasında ortak olan Vladimir Biriulin’e göre kullanılmama gerekçesiyle açılan davalar genellikle başarısız oluyor; çünkü ya marka sahibi markayı hala kullandığını kanıtlıyor ya da davacı iptal talebindeki çıkarını ispatlayamıyor. Biriulin, 2022’den bu yana onlarca başvurunun mahkemelerce reddedildiğini söylüyor.