Gıda enflasyonu pandemi döneminden beri hemen hemen tüm ülkelerin en yakıcı ekonomik sorunlarından... Özellikle 2022’de birçok gelişmiş ülkede çift basamaklı rakamlara çıktı. Çoğu ülke yükselen gıda enflasyonunu kontrol altına almayı başardı. Euro bölgesinde Mart 2023’te tüm zamanların en yükseği olan yüzde 17,5’e çıkan gıda enflasyonu Kasım itibarıyla yüzde 2,3 seviyesinde. ABD’de de Ağustos 2022’de yüzde 11,4’e çıkmıştı şimdi yüzde 2,6. Türkiye’de gıda enflasyonu Kasım 2022’de yüzde 102,5 ile en yüksek seviyesine çıkmıştı, kasımda yüzde 27,4’e düştü. Ekimde 34,9’du. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) gıda endeksi de 2022 yılında 144,5 değerine çıkmışken, kasım itibarıyla 125,1 seviyesinde…
Tabi Türkiye hala gıda enflasyonun en yüksek olduğu ekonomilerden biri... Dünyada gıda enflasyonunun en yüksek olduğu sekizinci ülkeyiz. Avrupa’da ise en yükseğiyiz. Bizden sonraki Ukrayna’nın yüzde 12,1 oranı, iki katımızdan fazla. Daha sonra yüzde 9,9 ile Beyaz Rusya, yüzde 8,7 ile Kosova ve yüzde 7,6 ile Romanya geliyor.
Bir de gıda enflasyonunun süreklilik arz etmesi durumu var ki; hanelerin alım gücünü en çok etkileyen de bu… Türkiye’de gıda fiyatları 67 aydır aralıksız artış gösteriyor. Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu’nun Ar-Ge birimi Kamu-Ar’ın araştırmasına göre gıda fiyatları Eylül 2021’den aralık ayına kadar yüzde 1.508 arttı.
En pahalı İsviçre, en ucuz Makedonya
Avrupa’da da en büyük hane halkı giderlerinden biri olan gıda, Avrupa Birliği (AB) genelinde ortalama yüzde 11,9’luk bir paya sahipken, Romanya gibi ülkelerde bu oran yüzde 20’ye kadar çıkabiliyor. Gıda fiyatları Avrupa genelinde büyük farklılıklar gösteriyor. Eurostat’ın verileriyle AB ortalaması alınarak belirlenen 100 euro değerinde bir gıda sepeti, ülkelere göre değişiyor. Aynı sepetin değeri Avrupa’da en yüksek 161 euro ile İsviçre’de olurken, en ucuzu da 73 euro ile Kuzey Makedonya’da...
| Türkiye, dünyada gıda enflasyonunda ilk 10’da | |
| Ülke | Gıda enflasyonu, % |
| Güney Sudan | 106* |
| İran | 57,9* |
| Haiti | 35,1* |
| Bolivya | 32.8 |
| Malavi | 30.1 |
| Burundi | 29,3* |
| Arjantin | 28,2 |
| Türkiye | 27.4 |
| Lübnan | 16.9 |
| Angola | 16.9 |
| Zimbabve | 15.3 |
| Zambiya | 13.9 |
| Kazakistan | 13.4 |
| Ukrayna | 12.1 |
| Moğolistan | 12.1 |
| Nijerya | 11.1 |
| Etiyopya | 10.6 |
| Kırgızistan | 10.5 |
| Gürcistan | 10.3 |
| Paraguay | 10 |
| Beyaz Rusya | 9.9 |
| Mozambik | 9.5 |
| Madagaskar | 9* |
| Kosova | 8.7 |
| Dominik | 8.1 |
| Kenya | 7.7 |
| Romanya | 7.6 |
| Rusya | 7.5 |
| Bangladeş | 7.4 |
| Azerbaycan | 7.3 |
| Jamaika | 7 |
| Bosna Hersek | 6,9* |
| Gana | 6.6 |
| Tanzanya | 6.6 |
| Estonya | 6.5 |
| Moldova | 6.3 |
| Japonya | 6.1 |
| Kuveyt | 6* |
| Özbekistan | 5.9 |
| Tunus | 5.8 |
| Not: * işareti eylül ve ekim ayı, diğerleri kasım verisidir. Kaynak: www.tradingeconomics.com |
|
AB ülkelerine bakıldığında Romanya 74,6 euro ile en düşük gıda fiyat seviyesine sahipken, Lüksemburg 125,7 euro ile en yüksek seviyeye sahiptir. Türkiye, en ucuz Avrupa ülkeleri arasında 75,7 euro ile üçüncü sırada yer alıyor. Gıda fiyatlarının Avrupa’da bu kadar büyük farklılıklar göstermesinin en önemli nedeni, ülkeler arasındaki gelir ve ücret farklılıklarından kaynaklanıyor. Fiyatların yüksek olduğu İsviçre, Lüksemburg ve Norveç gibi ülkelerde kişi başı milli gelir 80-100 bin dolar arasında değişirken, fiyatların düşük olduğu Türkiye, Bulgaristan, Romanya gibi ülkelerde 10-15 bin dolar arasında değişiyor.