Trump’ın TikTok anlaşması Biden’ın reddettiği anlaşma mı?
Yıllar süren başarısız müzakerelerin ardından, TikTok’un Çinli ana şirketi ByteDance ABD'de sonunda etkileyebileceği bir Beyaz Saray bulmuş gibi görünüyor. Teknoloji devi, ABD Başkanı Donald Trump tarafından imzalanan ve “TikTok’un ABD uygulamasının, ABD merkezli yeni kurulan bir ortak girişim tarafından işletileceğini” belirten yürütme emrine rağmen, ABD’de TikTok’un reklam, e-ticaret ve öneri sistemleri gibi temel işlevleri üzerindeki kontrolünü elinde tutmaya hazırlanıyor. Çinli firma ayrıca, yeni ABD TikTok kuruluşu ile eski ana şirketi arasında yapılacak bir dizi gelir paylaşımı anlaşması yoluyla, yeni ABD TikTok’un gelirlerinin yaklaşık yüzde 50’sini de elinde tutacak.
Trump’ın kararı, yeni TikTok’un ByteDance ile “hiçbir operasyonel ilişkisinin” olmayacağını beyan ediyor. Ancak haberlerde, anlaşmanın ByteDance’in reklam ve e-ticaret üzerindeki kontrolünü sürdürmesine olanak tanıyacağı, ayrıca TikTok’un öneri algoritması üzerinden sahiplik, kontrol ve kazanç sağlamaya devam edeceği bildiriliyor.
Trump’ın TikTok planının büyük kısmı, ByteDance’in 2022’de dönemin ABD Başkanı Joe Biden yönetimiyle müzakere ettiği ve Forbes’un 2023’te özel olarak haber yaptığı bir taslak anlaşmayı andırıyor. O anlaşmada da Çinli ana şirket yeni ABD kuruluşundaki bütçeleme, varlık satışı, borçlanma ve iflas gibi kilit işlevler üzerinde görünürlük ve bazı durumlarda kontrol sahibi olacaktı. Ancak Biden yönetiminin reddettiği taslak anlaşmada bile, ByteDance TikTok’un ABD’deki reklam ve e-ticaret birimleri üzerindeki bazı kontrolleri yeni ABD TikTok kuruluşuna devredecekti.
Project Texas olarak bilinen önceki ByteDance önerisi, TikTok ABD Veri Hizmetleri (TikTok U.S. Data Services - U.S.D.S.) adında yeni bir ABD tüzel kişiliği oluşturulmasına odaklanıyordu. ByteDance bu kuruluşun, TikTok ve ByteDance’in geri kalanından fiziksel ve teknolojik olarak ayrılacağını, verilerin ise Oracle tarafından yönetilen bir ABD veri merkezinde ByteDance’ten izole edileceğini söylüyordu. Görünüşe göre Trump’ın önerdiği anlaşmadaki sınırlı TikTok varlıklarının satışı, aslında sadece TikTok U.S.D.S.’nin satışı olabilir.
"Algortima ve kaynak kodu büyük ölçüde Çin'de kalıyor"
Project Texas, TikTok CEO’su Shou Zi Chew’nun 2023 yılında Temsilciler Meclisi Enerji ve Ticaret Komitesi’ne verdiği ifadede merkez konumdaydı ancak Biden yönetimi sonunda bu teklifi kabul etmedi. Chew’nun ifadesinden yaklaşık bir yıl sonra, üst düzey bir Biden yönetimi yetkilisi Kongre’ye, önerinin “TikTok’un algoritması, kaynak kodu ve yazılım geliştirmesinin önemli ölçüde Çin’de kalmasına, ayrıca Çinli çalışanlar ve ByteDance çalışanlarının TikTok’un operasyonları üzerinde etkili olmaya devam etmesine” izin vereceğini söyledi.
Kongre sonunda bu görüşe katıldı. Yetkilinin ifadesinden yaklaşık bir ay sonra, TikTok’un satılması ya da yasaklanmasını zorunlu kılan bir yasa kabul edildi. Yasa, özellikle satış sonrası TikTok’un ByteDance ile herhangi bir “operasyonel ilişkisinin” olmaması gerektiğini belirtti. Bu da Project Texas’ın temel varsayımının reddedildiğini gösteriyordu.
Ortada gerçek bir satış var mı?
Project Texas ile Trump’ın satışı arasındaki temel farklar büyük ölçüde anlamsal olabilir. Yasanın geçmesinden bu yana, ByteDance ve müttefikleri teklifin şartlarını, kongre yasasının uygun görünen satış olarak yeniden paketlemek için bir yıldan fazla zaman kazandı. Düzenlemeyi, TikTok ABD’nin belirli işlevlerinin ayrılmasından ziyade bir satış olarak tanımlamak, bildirilen gerçek sözleşme koşullarının hak ettiğinden daha kapsamlı bir anlaşma izlenimi veriyor olabilir.
ByteDance’in TikTok’taki reklamcılığı kontrol etmeye devam etmesi, ulusal güvenlik açısından özellikle endişe verici olabilir. Reuters tarafından yayınlanan bir haberde, “ByteDance’in tamamen sahip olduğu bir bölüm, [ABD TikTok’un] e-ticaret ve reklamcılık gibi gelir getiren iş operasyonlarını kontrol edecek” denildi. 2023 yılında Forbes, Çin devlet medyası kuruluşlarının TikTok’ta milyonlarca Avrupalıya Çin Komünist Partisi (ÇKP) propagandası içeren reklamlar sunduğunu bildirmişti. ByteDance, TikTok’un ABD’deki reklamcılığı üzerindeki kontrolü elinde tutarsa, bu kontrolü ABD TikTok kullanıcılarına da ÇKP propagandası sunmak için kullanabilir.
Trump’ın TikTok anlaşmasıyla ilgili en büyük soru işaretlerinden biri, reddedilen Biden anlaşmasındaki başka bir şartlar setini yansıtıp yansıtmayacağı. Bu şartlar, ABD hükümetine uygulamanın verileri ve karar alma süreçleri üzerinde benzeri görülmemiş bir güç veriyor, üst düzey yöneticilerin atanması üzerinde veto hakkı ve gizlilik ile içerik politikalarında yapılacak değişiklikler üzerinde söz hakkı dahil. Beyaz Saray, anlaşmanın yeni ABD kuruluşunda ABD hükümetinin “altın hisse” ya da doğrudan hisse sahibi olmasını içermeyeceğini söyledi ancak anlaşmanın hükümete özel veri erişimi ya da politika kontrolü sağlayıp sağlamadığına dair sorular devam ediyor.
Gündemi, Forbes Türkiye WhatsApp kanalından takip etmek için tıklayın.
