ABD tarihinde en uzun kapanma sona eriyor
ABD Senatosu, 1 Ekim’de başlayan ve 40 gün boyunca süren hükümet kapanmasını sona erdirecek anlaşmanın ilk aşamasını onayladı. Hafta sonu boyunca süren yoğun müzakerelerin ardından Pazar gecesi yapılan oylamada, sekiz Demokrat senatörün parti yönetimine karşı çıkarak Cumhuriyetçilerle birlikte oy kullanmasıyla tasarı 60’a karşı 40 oyla kabul edildi.
Bu gelişme, altı haftadır süren siyasi krizin sona ermesi yönünde atılan en önemli adım oldu. Oylama, Teksas Senatörü John Cornyn’in son anda Washington’a uçup “evet” oyu vermesiyle tamamlandı. Cornyn’in oyu salona girdiği anda alkışlarla karşılandı.
Anlaşmanın içeriği
Anlaşma kapsamında Kongre, Tarım Bakanlığı, Gaziler İşleri Bakanlığı ve Kongre’ye tam yıl fon sağlayacak. Diğer tüm kamu kurumları ise ocak ayı sonuna kadar geçici bütçeyle finanse edilecek. Tasarı, ücretsiz izne çıkarılan federal çalışanlara maaşlarının ödenmesini, devletin eyalet ve yerel yönetimlere yönelik ödemelerinin yeniden başlamasını ve kapanma nedeniyle işten çıkarılan personelin geri çağrılmasını öngörüyor.
Yasa teklifi, kapanma döneminde yapılan tüm kalıcı işten çıkarmaların geri alınmasını ve 2026 mali yılı sonuna kadar benzer “personel azaltma” kararlarının yasaklanmasını garanti ediyor. Ayrıca kapanma süresince çalışamayan memurlara tam maaş ödenmesini de düzenliyor.
Pakette ayrıca iki partinin birlikte hazırlayacağı bir bütçe süreci yer alıyor. Beyaz Saray’ın hükümeti sürekli “devam eden ödeneklerle” (continuing resolution) finanse etmesinin de sınırlandırılması planlanıyor. Gıda yardımı sağlayan SNAP programına eylül sonuna kadar fon ayrılmasıyla 42 milyon Amerikalının gıda desteği almaya devam etmesi sağlanacak.
Trump yönetimi geçen hafta, kapanma nedeniyle kasım ayında SNAP ödemelerinin yapılmayacağını açıklamıştı. Ancak Yüksek Mahkeme, Cuma günü aldığı kararla federal hükümete yalnızca kısmi ödeme yapma izni verdi.
Demokratların temel talebi yerine getirilmedi
Kapanma sürecinde Demokratların en önemli talebi, Aralık sonunda süresi dolacak olan Affordable Care Act (Obamacare) vergi kredilerinin uzatılmasıydı. Yeni anlaşmada bu talep yer almadı.
Buna karşın Cumhuriyetçiler, ilk kez Demokratların seçeceği bir yasa tasarısının Aralık ayında oylanması için garanti verdi. Bu oylama, sağlık sigortası prim maliyetlerini düşürmek için kullanılan söz konusu sübvansiyonların geleceğini belirleyecek.
Bağımsız Maine Senatörü Angus King, “Altı haftadır bu konuyu tartışıyoruz. Cumhuriyetçiler sağlık reformunu kapanma bitmeden konuşmayacaklarını açıkça söyledi. Daha fazla beklemenin ülkeye zarar vereceği ortada” dedi.
New Hampshire Senatörü Jeanne Shaheen ise “Masadaki tek anlaşma buydu. Hükümeti yeniden açmak ve milyonlarca Amerikalının sağlık sigortası sübvansiyonlarını korumak için müzakerelere başlamak adına elimizdeki en iyi fırsattı” ifadelerini kullandı.
Demokrat Parti içinde bölünme
Anlaşma, Demokrat Parti içinde de fikir ayrılığı yarattı. Demokrat azınlık lideri Chuck Schumer, anlaşmaya karşı çıkarak “Bu kadar acil bir sağlık krizi varken, sağlık sigortası sübvansiyonlarını uzatmayan bir tasarıyı vicdanen destekleyemem” dedi.
Vermont Senatörü Bernie Sanders da anlaşmayı “korkunç” olarak nitelendirdi ve Cumhuriyetçilerin Aralık ayında oylama sözü vermesini “tamamen anlamsız bir jest” olarak değerlendirdi.
Virginia Senatörü Tim Kaine ise farklı bir tutum sergiledi. Eyaletinde binlerce federal çalışanın bulunduğunu hatırlatan Kaine, “Bu tasarı yeni işten çıkarmaları durduruyor ve sağlık sigortası sübvansiyonlarının uzatılması için garanti edilmiş bir oylama içeriyor. Bu nedenle destekliyorum” dedi.
Tasarıya evet oyu veren diğer Demokratlar arasında parti grup başkan vekili Dick Durbin, Nevada senatörleri Catherine Cortez Masto ve Jacky Rosen, Pennsylvania Senatörü John Fetterman ve bağımsız Angus King yer aldı.
Beyaz Saray ve piyasalardan ilk tepkiler
Başkan Donald Trump, Pazar akşamı Beyaz Saray’a dönerken gazetecilere “Kapanmanın sonuna yaklaşıyoruz gibi görünüyor” dedi. Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson, milletvekillerine Washington’a dönmeleri için iki günlük süre tanıyacağını açıkladı.
Finans piyasaları da habere olumlu tepki verdi. S&P 500 vadeli işlemleri yüzde 0,7, Nasdaq 100 endeksi vadeli işlemleri yüzde 1,1 yükseldi. Asya borsaları da artış gösterirken, ABD tahvil getirileri yükseldi ve 10 yıllık Hazine tahvili faizi yüzde 4,13’e çıktı.
Temsilciler Meclisi oylaması belirleyici olacak
Tasarı, yasalaşmadan önce Temsilciler Meclisi’nde de oylanacak ve Başkan Trump’ın imzasıyla yürürlüğe girecek. Ancak Meclis’te onay süreci garanti değil. Bazı Demokratlar, Obamacare sübvansiyonlarının uzatılmadığı bir tasarıya karşı çıkarken, muhafazakâr Cumhuriyetçiler bütçenin eylül 2025’e kadar uzatılmasını istiyor.
40 günlük kapanma süreci, geçmişteki örneklerle benzer biçimde, hükümetin kapatılması yoluyla siyasi taviz elde etmeye çalışan tarafın eli boş dönmesiyle sonuçlandı. 2018-2019’da Trump sınır duvarı finansmanını, 2013’te ise Cumhuriyetçiler Obamacare’in iptalini sağlayamamıştı.
Ekonomiye etkisi 15 milyar dolar
Kongre Bütçe Ofisi, kapanmanın ABD ekonomisine haftalık yaklaşık 15 milyar dolara mal olduğunu ve yılın son çeyreğinde büyüme hızını 1,5 puan düşüreceğini tahmin ediyor. Kapanma nedeniyle kamuya ait birçok ekonomik veri yayınlanamıyor; bu durum, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) enflasyon ve istihdam politikalarında veri eksikliğiyle hareket etmesine yol açıyor.
Tüketici güveni geçen hafta son üç yılın en düşük seviyesine inerken, fiyat artışları ve iş piyasasındaki belirsizlik endişeleri artırdı.
Tasarı, Demokratlar açısından bazı kazanımlar da içeriyor. Trump yönetiminin uluslararası gıda yardımlarını kesme girişimi reddedilirken, Kongre Polisi bütçesinde güvenlik önlemlerini artıran düzenlemelere yer verildi. Ayrıca alkollü kenevir ürünlerinin satışını kısıtlayan madde kabul edildi; kenevir sektörü bu düzenlemenin 325 bin kişilik istihdamı tehlikeye atabileceğini savunuyor.
Senato Çoğunluk Lideri John Thune, Beyaz Saray ve üç Demokrat senatörle birlikte yürüttüğü müzakereler sonucunda anlaşmanın sağlandığını belirterek, “40 uzun günün ardından nihayet kapanmayı sona erdirebileceğimiz umudunu taşıyorum” dedi.
