Norveç’in karbon projesi: Emisyonlar için Avrupa'nın çöp kutusu olabilir mi?

Norveç’in kayalık batı kıyısındaki bir fiyordun kenarında, Kuzey Avrupa’nın enerji geleceği için milyar dolarlık bir bahis olarak görülen ve neredeyse heykelsi tanklar yer alıyor. Bergen liman kenti yakınlarındaki Oygarden’daki bu tanklar, güney Norveç’teki bir çimento fabrikasından çıkan atık gaza ait tonlarca sıvı karbondioksiti barındırıyor. Gemilerle taşınan bu karbondioksit, projeyi geliştirenlere göre yakında yaklaşık 70 mil denize açıldıktan sonra Kuzey Denizi'nde yaklaşık 2.590 metre derinlikte bir kuyudan geçirilecek ve süngerimsi kayalarda kilitlenerek depolanacak.

Enerji alanındaki uzmanlığını emisyonlarda kullanacak

Norveç uzun süredir Avrupa’nın lider petrol ve doğal gaz üreticisiydi. Şimdiyse, bu kaynaklardan elde edilen gelirin gelecekte düşebileceği düşüncesiyle Oslo, petrol endüstrisinin uzmanlığını ve avantajlı jeolojisini, ağır sanayi kaynaklı emisyonlar için bir 'çöp bertaraf hizmetine' dönüştürmeyi hedefliyor. Projeyi yöneten operasyon müdürü Aksel Plener, “Bizim sunabileceğimiz şey esnek bir çözüm. Bir rıhtım ve karbondioksit tankları olduğu sürece, şimdi gelip onu sizden alabiliriz" diyor. 

Northern Lights adlı proje, çimento ve gübre gibi büyük miktarda karbondioksit yayan endüstrileri temizlemek için karbon yakalama ve depolama olarak bilinen süreci kullanan diğer çabalar için potansiyel bir model olarak yakından izleniyor. Bu sektörler, Avrupa’da emisyon vergileri ve diğer çevre düzenlemeleri nedeniyle sıkışmış durumda.

Yeni bir iş kolu olabilir

Karbon yakalama, petrol ve gaz devleri için de yeni bir iş kolu olabilir. Plener, Shell’in Norveç’teki Knarr sahasındaki eski operasyon müdürü ve Northern Lights’ın sahiplerinden biri. Shell’in ortakları arasında Norveçli Equinor ve Fransız TotalEnergies yer alıyor. Emisyonları azaltmak için potansiyel olarak önemli bir araç olarak görülmesine rağmen, karbon yakalama bazı analistlerin beklediğinden daha yavaş ilerliyor. Yüksek maliyetler ve çevresel kaygılar engel teşkil ediyor.

Northern Lights, bazı ölçütlere göre en ileri aşamadaki stratejiler arasında yer alıyor ve karlı olma potansiyeli taşıyor. Enerji danışmanlık firması Wood Mackenzie'de karbon yakalama araştırmalarının küresel başkan yardımcısı olan Mhairidh Evans, “Bu gelecekteki projelerin çoğunun nasıl görüneceğini beklediğimiz ilk örnek" dedi.

Evans’a göre birçok karbon yakalama planı çizim aşamasında; bunlardan onay alanlar para kazandırabilir. Evans, “Peki bunlar petrol ya da gaz üretmek kadar kârlı mı? Muhtemelen hayır. Ama daha istikrarlılar" diye de ekledi.  Karbon yakalamanın artan kabulünün bir işareti olarak, 20 finans kurumu İngiltere kuzeydoğusundaki iki karbon yakalama projesi için yaklaşık 8 milyar Sterlin değerinde borç kredisi vermeyi kabul etti; bunlardan biri Net Zero Teesside Power adlı doğal gaz yakıtlı bir enerji santrali. Fransız bankası Société Générale finansmanı düzenledi ve danışmanlık yaptı.

Uluslararası Enerji Ajansı’ndan karbon yakalama analisti Carl Greenfield, Britanya’daki bu anlaşmanın önemli bir dönüm noktası olarak görüldüğünü ifade etti. Norveç’te, enerji devleri Kuzey Denizi çevresindeki kirleticileri kapsayan bölgesel bir hizmet oluşturarak ölçek kazanmak ve maliyetleri düşürmek amacında. Düzenlemeler değişkenlik gösteriyor ancak Wood Mackenzie, müşterilerin karbondioksitlerini teslim etmeleri karşılığında ton başına 50–60 dolar arasında bir ücret ödeyeceğini tahmin ediyor. Bu fiyat, Avrupa’da ton başına yaklaşık 70 euro olan emisyon vergisinden daha düşük ancak kirleticiler başka maliyetlerle de karşılaşacak.

Karbondioksidi taşıyan özel tankerler

Northern Lights, Oygarden’daki terminalin inşasının yanı sıra, karbondioksidi taşıyacak özel tankerlerin Çin’de üretilmesi için sipariş verdi. İkisi zaten taşındı, iki tane daha bekleniyor. 122 metre uzunluğundaki bu gemiler, yakıt tüketimini optimize etmek için silindirik rotor yelkenlere sahip ve kargo taşımak için tasarlanmış tanklar ve borularla donatılmış.

Northern Pathfinder adlı geminin kaptanı Hroar Skofteby, geminin sonunda karbon dioksiti Danimarka'nın yenilenebilir enerji devi Ørsted tarafından işletilen santrallerden alıp Oygarden’daki depolama terminaline taşıyacağını söyledi. Northern Lights ayrıca Hollanda’daki bir gübre fabrikasından ve İsveç’te bir ısıtma ve enerji tesisiyle karbondioksit alma anlaşmaları yaptı. Katılımı teşvik etmek için Norveç hükümeti, Northern Lights tesislerinin inşası ve ilk 10 yıllık operasyonlarının maliyetlerinin yaklaşık üçte ikisini karşılamak üzere yaklaşık 34 milyar Norveç kronu (3,3 milyar dolar) tahsis ediyor.

Temel hedef pazar oluşturmak

İsveç ve Avrupa Birliği gibi diğer hükümetler de fon katkısında bulunuyor. Norveç enerji bakanlığından genel müdür yardımcısı Alexander Engh, “Projenin temel hedefi, Avrupa’da karbon yakalama ve depolama için bir pazar oluşturmak. Bunun en iyi yolu şirketleri bu pazarı geliştirmeye zorlamak veya onları teşvik etmekti" diye konuştu.  Oslo, petrol endüstrisinin mirasını bir erdeme dönüştürmeye ve hükümetin bir belgede tanımladığı şekilde sosyo-ekonomik olarak karlı karbondioksit depolaması alanında Avrupa’da lider konuma gelmeye çalışıyor.

Hükümetin tahminlerine göre Norveç’in deniz diplerindeki kayaların, tükenmiş doğal gaz sahaları ve diğer gözenekli kayalarda 80 milyar metrik tona kadar karbondioksit depolama kapasitesi bulunuyor; bu mevcut düzeyde Norveç’in emisyonlarının 1.600 yıllık karşılığı.

Hükümet desteği gerekiyor

Hükümet, Northern Lights’ı katılımcılar için cazip hala getiriyor. Örneğin Wood Mackenzie Shell ve diğer sahiplerin yaklaşık yüzde 10 kar elde edebileceğini tahmin ediyor.  Ancak maliyetler hala yüksek ve proje yalnızca hükümet desteği sayesinde mümkün. Shell’de karbon yakalama başkan yardımcısı Bernhard Koudelka, "Karbon yakalama henüz bebek sayılacak bir sektör olduğu için hala hükümetlerden sübvansiyon veya destek gerektiriyor" dedi. 

Wood Mackenzie’den Evans, karbondioksitin taşınması ve depolanmasının ton başına yaklaşık 75 dolar olduğunu tahmin ediyor. Gazı yeraltına gömmek ise tesis tipine bağlı olarak ton başına 400 dolara kadar çıkabiliyor. Bu giderler, ton başına yaklaşık 130 euroya mal olan çimento gibi ürün üreticilerinin daha çevreci olmak için fiyatlarını artırmasını zorunlu kılıyor.