Petrol fiyatlarındaki artış Türkiye ekonomisini nasıl etkiliyor?
Merkezin Güncesi sayfasında yayımlanan yazı, TCMB uzmanları Okan Eren, M. Koray Kalafatçılar, Eren Ocakverdi ve Orhun Özel tarafından kaleme alındı.
Son dönemde artan jeopolitik gerilimler, petrol fiyatlarını yeniden yukarı çekti. Mayıs başında 60 dolar civarında seyreden Brent petrol, kısa sürede 80 dolara yaklaşarak önemli bir sıçrama yaptı. Fiyatlar sonrasında biraz gerilese de hâlâ önceki seviyelerin üzerinde.
Bu gelişmeler, Türkiye gibi net petrol ithalatçısı ülkeler açısından enflasyon ve dış ticaret dengesi gibi kritik alanlarda etkili oluyor.
Petrol, fiyatları doğrudan ve dolaylı etkiliyor
Petrol fiyatlarındaki artış, akaryakıt fiyatları üzerinden doğrudan tüketici enflasyonunu yükseltiyor. Ayrıca taşımacılık, ulaştırma hizmetleri, tüp gaz, ambalaj ve kimyasallar gibi birçok sektörde de maliyetlerin artmasına neden olarak dolaylı etkiler yaratıyor.
Merkez Bankası’nın analizine göre, petroldeki her yüzde 10’luk fiyat artışı, tüketici enflasyonunu toplamda 1 puan kadar yukarı çekiyor. Bu etkinin yarısı ilk üç ayda hissedilirken, bir yılın sonunda yüzde 0,8'e yakın bir etki kalıcı hale geliyor.
Brent’te 10 dolarlık artış enflasyonu 1,6 puan artırabilir
TCMB, 2025 yılı için petrol fiyatı tahminini varil başına 62 dolar olarak almıştı. Ancak temmuz ayında fiyatların 10 dolar artması durumunda yıl sonu enflasyon tahmininde toplamda 1,6 puanlık bir yukarı yönlü sapma oluşabileceği hesaplanıyor.
Cari açıkta her 10 dolarlık artış 2,6 milyar dolarlık yük oluşturuyor
Ham petrol fiyatlarındaki artış, enerji ithalatını doğrudan etkileyerek cari dengeyi de bozuyor. Her 10 dolarlık petrol artışı, Türkiye'nin cari açığını yaklaşık 2,6 milyar dolar artırabilir. Bu hesaplama yapılırken ihracat ve ithalat miktarlarının değişmeyeceği varsayılıyor.
Yine de ithalat tarafındaki yükselişin bir kısmı, petrol ürünleri ihracatı sayesinde dengeleniyor. Ayrıca taşımacılık gelirleri gibi kalemler de cari açık üzerindeki olumsuz etkiyi bir miktar hafifletiyor.
Dalgalanma yönetilebilir ama etkiler dikkatle izlenmeli
Petrol fiyatları yıl boyunca oldukça değişken olabiliyor. Son haftalardaki hareketlilik bunu bir kez daha gösterdi. Analizlere göre, Brent petrolün varil fiyatında 10 dolarlık bir artış, Türkiye ekonomisinde yönetilebilir ancak dikkatle izlenmesi gereken baskılara yol açıyor.
TCMB uzmanları, jeopolitik risklerin ve kur şoklarının da devreye girmesi halinde etkilerin daha ciddi boyutlara ulaşabileceği uyarısında bulunuyor.
