Çin’in beyin implantı girişimleri Musk’ın Neuralink’ine rakip oluyor
Amerika’nın öncülüğünü yaptığı son teknoloji beyin araştırmaları, Çinli girişimlerin devlet destekli ataklarıyla zorlukla karşı karşıya. Elon Musk’ın Neuralink şirketi gibi ABD merkezli firmalar, hastaların beyinlerine çip yerleştiren ileri düzey prosedürlerle yıllardır sektöre liderlik ediyordu. Ancak Çinli girişimlerin bu yıl başlattığı klinik denemeler, bu anlatıyı değiştirmeye başladı. Mayıs ayında, Şanghay merkezli StairMed Technology şirketi tarafından yayımlanan bir videoda, felçli bir hastanın sadece düşüncelerini kullanarak bilgisayar oyunu oynadığı görüldü. Bu Neuralink’in ameliyatlarında kullandığı çipe benzer, madeni para büyüklüğünde bir implant sayesinde mümkün oldu.
Rekabetin yeni cephesi
Bir zamanlar niş ve fütüristik bir fikir olarak görülen beyin-bilgisayar arayüzü (BCI) teknolojisi, ABD ile Çin arasındaki yüksek riskli rekabetin yeni bir cephesi haline geldi. Mevcut denemeler, engelli bireylerin temel fonksiyonlarını geri kazanmalarına yardımcı olmayı amaçlasa da, sektör uzmanları bu teknolojinin ticarileştiğinde tıp dışı alanlarda da geniş kullanım alanlarına ulaşabileceğini öngörüyor.
Çin bu potansiyeli değerlendirmekte kararlı ve bu hedefe ulaşmak için daha önce başarıyla uyguladığı stratejileri devreye sokuyor. Temmuz ayında yayımlanan bakanlıklar arası bir açıklama; araştırma, klinik denemeler ve ticarileşme süreçlerini destekleyerek dünya standartlarında bir beyin teknolojisi ekosistemi kurma sözü verdi. Bu tür yukarıdan aşağıya ilerleyen girişimler, Çin’in elektrikli araçlardan yarı iletkenlere kadar birçok sektörde öne çıkmasını sağlamıştı. Şirketler, bu politik ivmenin düzenleyici engelleri aşmalarını kolaylaştıracağını umuyor. StairMed’in kurucusu Zhengtuo Zhao bir röportajda, “Bu yıl, patlayıcı bir büyüme aşamasına geçtiğimizi söyleyebiliriz. ABD, halen sistem düzeyinde tam geliştirme konusunda önde. Ama biz hızla yaklaşıyoruz ve bazı özel alanlarda öne geçmiş durumdayız" dedi.
Beyin-bilgisayar arayüzü şirketleri, sinirsel sinyalleri algılayabilen ve bilgisayarlar, protezler veya diğer elektronik sistemler üzerinde kablosuz kontrol sağlayan cihazlar geliştiriyor. Kitlesel kullanıma ulaşmak kolay olmayacak ancak teknolojinin taşıdığı büyük potansiyel, ciddi bir ilgi yaratıyor. İnsan beyninin daha iyi anlaşılması yapay zekada çığır açabilecekken, üretim ve tüketici teknolojilerinde düşünceyle kontrol devrimi, dokunmatik ekranların yarattığı değişimden daha büyük olabilir.
Devlet desteği
Çin’in bu alandaki politika hamlesi, BYD ve CATL gibi firmaların dünya çapında tanınmasını sağlayan “Çin Malı 2025” stratejisini hatırlatıyor. Temmuz ayında yayımlanan beyin endüstrisi yönergesinde, Devlet Başkanı Şi Cinping’in hedefi netti: 2030’a kadar 2-3 dünya lideri firma yaratmak ve tam teşekküllü bir beyin teknolojisi ekosistemi kurmak. Çin, gelecekte kulaklık ve gözlük gibi gündelik eşyalara gömülü beyin arayüzleri hayal ediyor. Bu da bu teknolojinin geleceğin temel unsurlarından biri olabileceğine işaret ediyor. Başka bir Çinli beyin girişimi olan Shanghai NeuroXess’in kurucu ortağı ve eski CEO’su Phoenix Peng, “BCI artık yapay zeka, kuantum teknolojisi ve çiplerle aynı cümlede anılabilir. Şu anda en üst düzeyde destek alıyor, benim izlenimim bu yönde" dedi.
Çin bürokrasisinin işleyiş tarzı nedeniyle, ulusal düzeydeki destek, girişimlerin karşılaştığı bürokratik engelleri azaltma eğiliminde. Çin Beyin Araştırmaları Enstitüsü yöneticisi Minmin Luo, bu destekleyici ortamın, bağlantılı girişim NeuCyber NeuroTech (Pekin) şirketinin gelecek yıl yapılması planlanan 30-50 kişilik resmi klinik denemesini kolaylaştıracağını düşünüyor.
Mart ayında, ülkenin devlet sağlık sigortası fonunu yöneten Ulusal Sağlık Güvenliği İdaresi, invaziv beyin çipi ameliyatlarının geri ödemesi için yeni bir kategori oluşturdu. Bu, şirketlere uzun vadeli gelişim için güven verdi. Birkaç ay sonra, Çin’in ilaç düzenleyici kurumu da beyin girişimlerini desteklemek için onay sürecini iyileştireceğini açıkladı. Pekin ve Şanghay’daki yerel yönetimler, laboratuvarlar, hastaneler ve şirketlerden oluşan sanayi kümeleri oluşturuyor. CCID Consulting'e göre Çin’in beyin-bilgisayar arayüzü sektörü şu anda 3,2 milyar yuan (yaklaşık 450 milyon dolar) büyüklüğünde ve önümüzdeki yıllarda yüzde 20 yıllık büyüme oranıyla genişlemesi bekleniyor.
Teknolojik gelişmeler ve yarış
Sektörde en büyük pazar payına, sensörlü kasklar gibi giyilebilir cihazlar kullanan BrainCo gibi şirketler sahip. Diğer bazı firmalar ise beyne çok yakın olmayan ama kafatasının altına yerleştirilen yarı-invaziv yöntemleri izliyor. Geçen yıl içinde, NeuCyber ve Neuracle Technology (Changzhou) gibi şirketler, cihazlarının hastaların konuşma niyetini yazıya dökebildiğini ya da biyonik kolları kontrol edebildiğini gösterdi. Haziran ayında, Shenzhen We-Linking Medical Technology adlı şirket, beynin yüzeyine yerleştirilen film benzeri implantının, tümör ameliyatı sırasında beyin aktivitesini izlemeye yardımcı olabileceğini açıkladı.
Neuralink’e benzer invaziv cerrahi yapan StairMed, ilk hasta denemesine mart ayında (ABD’li firmanınkinden yaklaşık 14 ay sonra) başladı. Şirketin sözcüsü, eylül ayı başı itibariyle implante edilen sistemin stabil şekilde çalıştığını söyledi. Kurucu Zhao, cihazlarının Neuralink’inkinden yarı yarıya daha küçük olduğunu ve ultra-esnek elektrotlar içerdiğini belirtti. StairMed, 2026’da denemeyi 30-40 kişiye genişletmeyi ve 2028’e kadar ürününü tescil ettirmeyi planlıyor.
StairMed’e yatırım yapan Qiming Ventures’dan Shuo Mao, “Beyin-bilgisayar arayüzlerinin araştırma potansiyeli sağlık hizmetlerinin çok ötesine geçiyor. Yapay zeka, robotik ve hatta tüketici ürünleri ve hizmetleri üzerinde etkili olabilir. Çin bu alanda geri kalmak istemiyor, bu çok açık" diye konuştu.
Neuralink, dünya çapında en bilinen beyin teknolojisi şirketi konumunda. Şirketin bu ay X platformunda yaptığı paylaşımda, dünya genelinde 12 hastanın implantla yaşadığı belirtildi. Bloomberg’in temmuz ayındaki haberine göre şirketin hedefi 2031 yılına kadar her yıl 20 bin kişiye çip yerleştirmek ve yıllık en az 1 milyar dolar gelir elde etmek. Diğer önde gelen ABD şirketleri arasında Synchron, Blackrock Neurotech ve Paradromics yer alıyor.
ABD üstünlüğünü kaybedebilir
Bu firmalar kamuoyunun dikkatini çekmeden önce bile, ABD’li araştırmacılar onlarca yıldır beyin arayüzlerini inceliyor ve bu da ülkenin mevcut konumunun temelini oluşturdu. Ancak, son dönemde kesilen araştırma fonları bu ilerlemeyi tehdit ediyor. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri’nin (NIH) 2025 bütçesinde BRAIN Initiative için ayrılan fon yüzde 20 düşüşle 321 milyon dolara indirildi. Ayrıca Trump yönetimi döneminde bilimsel araştırmalara yapılan genel kesintiler, beyin-bilgisayar arayüzünün gelişmesi için gerekli disiplinler arası iş birliklerini sekteye uğratabilir.
Carnegie Mellon Üniversitesi'nden biyomedikal mühendislik profesörü Bin He, “Eğer NIH finansmanı ileriye dönük olarak ciddi biçimde azalırsa, ve Çin bu alana yoğun şekilde para akıtırsa, ABD'nin rekabet üstünlüğünü kaybetmesi uzak bir ihtimal olmayacaktır" ifadelerini kullandı. Çin tarafında ise yatırımcılar, beyin endüstrisinin hızlı ilerleyişinden faydalanmak için sıraya girmiş durumda.
Gündemi, Forbes Türkiye WhatsApp kanalından takip etmek için tıklayın.
