Von der Leyen’in 2 trilyon euroluk AB bütçesi krize sürüklendi
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in, AB tarihindeki en büyük bütçe olan 2 trilyon euroluk harcama planı, kurum içinde eşi benzeri görülmemiş bir krizle karşılaştı. Komisyon içindeki birçok yetkili, von der Leyen’in aşırı merkezileşmiş yönetim tarzının, daha teklif yayımlanmadan planı tehlikeye soktuğunu savundu.
Aylarca hazırlandığı hâlde von der Leyen’in komiserlerinden gizli tutulan 2028–2034 bütçe planı, teklifin yayımlanmasına saatler kala verilen tavizlerle ancak tamamlanabildi. Üst düzey bir AB diplomatı, “Hiç bu kadar kötü görmemiştim. Kimse ne alacağını veya ne ödeyeceğini son dakikaya kadar bilmiyordu” dedi.
Yeni bütçe, üye ülkelerden ve AB Komisyonu’nun doğrudan uygulayacağı şirket vergileri, tütün ve diğer kalemlerden alınacak yeni vergilerle finanse edilecek. 2028’de yürürlüğe girmesi planlanan bu bütçe, mevcut 1,2 trilyon euroluk bütçenin yerini alacak.
Ancak daha teklif yayımlanır yayımlanmaz, Almanya gibi büyük üyelerden ret geldi. Alman Hükümeti Sözcüsü Stefan Kornelius, “AB bütçesinde kapsamlı bir artış, ulusal bütçeleri konsolide etmeye çalışan üyeler açısından kabul edilemez” açıklamasında bulundu.
Komisyon içinde düzenlenen “Hebdo” toplantısı da kaotik geçti. Görüşmeler Pazartesi gecesi başladı, Salı günü birkaç kez ertelendi ve Çarşamba öğle saatlerine kadar sürdü. Bütçeden sorumlu komiser Piotr Serafin’in bile ülkelerin ne kadar fon alacağını belirleyen formüle dair “hiçbir fikri olmadığı” aktarıldı.
Komiserler, bütçedeki paylarını teklifin imzalanmasından dakikalar önce öğrendi. Toplantı planlanandan dört saat geç başladı. Bir komiser, “Neden sadece bilgilendiriliyoruz?” diyerek tepkisini ortaya koydu.
Eleştiriler artınca von der Leyen bazı tavizler vermek zorunda kaldı: Çiftçiler ve balıkçılar için 500 milyar euroluk sübvansiyonun korunması, sosyal harcama fonunun geri getirilmesi ve yoksul bölgelere yapılan yardımların sürdürülmesi gibi başlıklar planlara eklendi.
Yönetim tarzına yönelik eleştirileri reddeden von der Leyen, “Komiserlerin her biriyle teker teker görüştüm. Bu büyük bir bütçe, tartışmaların olması normal” ifadelerini kullandı. Ancak çok sayıda AB yetkilisi, karar alma sürecinin von der Leyen ve güçlü kabine şefi Björn Seibert tarafından dar bir çevreye sıkıştırıldığını söylüyor.
Bütçenin iki yıl sürecek müzakereler sonunda onaylanması bekleniyor. Komisyon, üye ülke katkılarının artmayacağını; farkın yaklaşık 400 milyar euroluk “yeni AB kaynaklarıyla” karşılanacağını belirtti. Bunlar arasında büyük şirketlere getirilecek vergiler, elektronik atık vergileri ve KDV artışları yer alıyor.
Yine de bu kaynaklar bütçedeki artışı tamamen karşılamaya yetmiyor. Bir üye ülkenin maliye yetkilisi, “Kendi dünyalarında yaşıyorlar” ifadeleriyle tepkisini gösterdi.
Von der Leyen’in ilk döneminde eleştirel sesler çıkaran Fransa’dan Thierry Breton ve Danimarka’dan Margrethe Vestager, ikinci dönemde komisyon üyesi olmadı. Bu durum, karar alma sürecinin daha da daraldığı yönünde değerlendirmelere yol açtı.
Komisyondaki huzursuzluğa rağmen yalnızca Macaristanlı komiser Olivér Várhelyi bütçe teklifine resmi itiraz kaydı düştü. Bir AB yetkilisi durumu özetledi: “Komisyon böyle yönetilmez.”
