Küresel ekonomi gümrük fırtınasını atlattı
Küresel ekonomi bu yılki tarihi gümrük vergisi artışını beklenmedik bir özellik sergileyerek atlatıyor: Dayanıklılık. Aşırı belirsizlikle karşı karşıya kalan işletmeler ve hane halkları, tarifelerin nereye varacağı konusunda netlik beklerken kısa vadeli bir yol bularak korunma yetenekleriyle ekonomistleri şaşırttı.
Küresel üreticiler alımlarını öne çekti ve ABD'ye gidecek malları daha düşük tarifelere tabi olan üçüncü taraf ülkeler üzerinden yönlendirdi. Analistler, hane halkı ve işletmelerin belirsizliğe rağmen harcama ve yatırım yapmaya devam ettiğini söylüyor. JPMorgan'a göre dünya ekonomisi bu yılın ilk yarısında yıllık yüzde 2,4 oranında büyüyerek uzun vadeli trendine yaklaştı.
Ticaret hacimleri canlı, Atlantik'in her iki yakasındaki hisse senedi piyasaları rekor seviyelere yükseldi ve Avrupa'dan Asya'ya büyüme tahminleri yükseltiliyor. Goldman Sachs'a göre yatırım, imalat istihdamı, harcamalar ve genel faaliyetlerin tümü küresel çapta artış gösterdi. Washington'daki Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü'nün başkan yardımcısı Marcus Noland, “İnsanların yanlış anladığı şey ticaret politikasının kaotik davranışı ve bunun getirdiği riskten korunma” dedi.
Pandemi refleksleri
Kısmen, işletmeler Covid-19 salgını sırasında öğrenilen reflekslerden ve tedarik zincirlerini kurşun geçirmez hale getirmek gibi o dönemde marjları sıkıştıran ancak şimdi karşılığını veren değişikliklerden faydalanıyor. ABD'den Almanya'ya hükümetler de bolca harcama yaparak güveni desteklemeye yardımcı oluyor. Oxford Economics'te ekonomist olan Angel Talavera, bazı işletmelerin gelecekte tarifelerin daha yüksek olacağı beklentisiyle şimdiden stok biriktiriyor olabileceğini söyledi.
Yerel üretime yönelim
Avrupa Merkez Bankası'nın altı üyeli yönetim kurulunda yer alan Isabel Schnabel, geçtiğimiz günlerde merkez bankasının internet sitesinde yayınlanan bir röportajında, “Belirsizlik ekonomik faaliyet üzerinde düşündüğümüzden daha az baskı yapıyor gibi görünüyor” dedi. Yaklaşık 10 yıl önce hızlanan küreselleşmeye karşı siyasi tepki de uzun zamandır pek çok uluslararası işletmeyi ana ihracat pazarlarına hizmet etmek için yerel üretime daha fazla güvenmeye ikna etti. Birçok kişi gümrük vergilerinin bu tür planların önemini vurguladığını söylüyor.
CEO Klaus Geissdoerfer, yıllık geliri yaklaşık 2,9 milyar dolara denk gelen 2,5 milyar euro civarında olan Alman fan üreticisi EBM Papst'ın ABD'de üçüncü bir fabrika kurmayı planladığını ve bu fabrikanın genişletilip genişletilmeyeceğini değerlendirdiğini söyledi. Şirket, kısmen yapay zeka patlamasını destekleyen veri merkezlerinin inşası nedeniyle gelecek yıllarda ABD'de çift haneli gelir artışı bekliyor.
Geissdoerfer, bazı Amerikalı müşterilerin şirketten, daha yüksek ABD gümrük vergileriyle karşı karşıya olan Asya'daki tedarikçilerin yerine ABD'de daha fazla üretim yapmasını istediğini belirtti. CEO, "Bu ABD'de yüzde 20-30 oranında büyümemize yardımcı olacaktır” diye ekledi. Dünya Ticaret Örgütü tarafından yayınlanan son rapora göre dünya mal ticareti hacmi bu yılın ilk üç ayında beklentileri aşarak, Kuzey Amerika'ya yapılan ithalattaki artışın da etkisiyle bir önceki yıla göre yüzde 5.3 oranında artış gösterdi. DTÖ, daha önce yüzde 0,2 düşüş öngördüğü mal ticareti için bu yılki büyüme tahminini yüzde 0,1'e yükseltti.
Korkulduğu kadar zarar vermedi
Avrupa'da imalat sanayi son aylarda iyileşmeye devam etti ve yeni siparişler, yeni ihracat siparişleri ve gelecekteki üretim için ileriye dönük göstergelerin tümü üç yılın en yüksek seviyelerine yükseldi. ECB'den Schnabel, “Bu önden yüklemeden daha fazlasını gördüğümüzü gösteriyor” dedi. Capital Economics ekonomistlerinden Adrian Prettejohn, kıtanın kritik otomotiv sektöründeki üretimin, yüzde 5 gümrük vergisine tabi olmasına ve ABD'ye yapılan ihracatın yumuşamasına rağmen iyi durumda olduğunu aktardı.
Trump'ın ticaret konusundaki baş düşmanı Çin'de bile son birkaç aydır yaşanan gümrük vergisi kargaşası korkulduğu kadar zarar verici olmadı. Çin'in ABD'ye ihracatı yılın ilk beş ayında bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yaklaşık yüzde 10 azaldı, zira gümrük vergileri iki ekonomik süper güç arasındaki doğrudan ticarete darbe vurdu. Ancak Çin gümrük verilerine göre aynı dönemde toplam ihracat Asya, Avrupa ve Afrika'ya yapılan sevkiyatlardaki artış sayesinde yüzde 6 oranında büyüdü. Çin'in Vietnam, Tayland ve Meksika gibi ülkelere ihracatı özellikle güçlü oldu.
Ekonomistler bunun Çin ihracatının bu ülkeler üzerinden ABD'ye yönlendirilmesini yansıttığını belirtiyor. 2025 yılının ilk dört ayında ABD'nin Güneydoğu Asya'dan yaptığı ithalat, Nüfus Sayım Bürosu verilerine göre bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 28 artış gösterdi. ABD'nin Asya'dan ithalatı, Çin ile ticaretindeki düşüşe rağmen, yılın ilk beş ayında bir önceki yıla göre yüzde 10 artarak 582 milyar dolara yükseldi.
Küresel ekonominin silkelenmesi de Trump yönetimini daha yüksek gümrük vergileri için baskı yapma konusunda cesaretlendirmiş görünüyor. Bazı ekonomistler bu şokun gecikmeli olarak gelmesinin mümkün olduğunu söylüyor. Peterson Enstitüsü'nden Noland, “Muhtemelen insanlar daha ani etkiler bekliyordu” dedi. Noland'a göre gerçekleştiği anda İngiliz ekonomisinin çökmesine neden olmayan ancak zaman içinde olumsuz kümülatif bir etki yaratan Brexit iyi bir benzetme olabilir. Tarifelerin düzeyi de önemli. Noland, tüm ABD ithalatına yüzde 10'luk tek tip bir verginin ihmal edilebilir bir ekonomik etkisi olabileceğini ancak yüzde 30 veya yüzde 50'lik oranların çok daha sorunlu olabileceğini vurguladı. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen geçtiğimiz günlerde bu seviyelerin Avrupa Birliği ile ABD arasındaki ticaretin donmasına neden olabileceği uyarısında bulundu.
