Trilyon dolarlık Polonya ekonomisi sarsılıyor

Küresel ekonomi Polonya için iyi gitti. 1989’da Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra, Polonya ekonomisi alt-orta gelirli ülkeler arasında sürünüyordu ve enflasyon yüzde 900’dü. Bugün Polonya, ekonomik üretimi 1 trilyon doları aşan uluslardan oluşan trilyonerler kulübünün en yeni üyesi. Fakat “Polonya mucizesi” olarak bilinen başarıyı hazırlayan küresel ekonomik sistem çöküyor. ABD Başkanı Donald Trump’ın bir zamanlar yakın müttefiklere duyduğu düşmanlık; otomotivden tarıma kadar sanayileri sarsan gümrük tarifelerine ve ticaret kısıtlamalarına yol açtı. Güvenliği sağlamak için ekonomik iş birliği yerine savunmaya bel bağlanıyor. Bir zamanlar ucuz ithalat ve pazar fırsatları kaynağı olarak görülen Çin, artık tehditkar bir ekonomik rakip olarak algılanıyor.

Altın çağın sonu mu?

Şimdi soru şu: Polonya ve uluslararası işbirliği çağından fayda gören diğer Avrupa ülkeleri  şekillenmekte olan bu yeni düzende ivmesini koruyabilecek mi? Özellikle Rus saldırganlığının sürdüğü, küresel büyümenin yavaşladığı, enerji fiyatlarının arttığı ve Beyaz Saray politikalarının sabah ile akşam arasında değişebildiği bir dönemde. teknoloji firması Future Processing’in operasyon direktörü ve Polonya Yazılım Geliştirme Derneği başkan yardımcısı Pawel Pustelnik, “İnsanlar bunun altın çağın sonu olup olmadığını merak ediyor. Bizim için zor bir an” dedi.

Future Processing, Polonya ekonomisini dönüştürürken 2000 yılında kuruldu. Girişimci Jaroslaw Czaja’nın evinde kurulan şirket, bugün 800 çalışanı ve yılda 70 milyon dolarlık geliriyle büyük bir işletmeye dönüştü. New York Times’a göre Güney Polonya’daki Gliwice kentinde bulunan modern merkezi, bir zamanlar kömür madeni olan bir alan üzerine inşa edildi. Şimdi bir iş ve eğitim merkezine dönüştürülmüş durumda. Eskiden kararmış kömür yığınlarının ve ekskavatörlerin bulunduğu yerde artık çalışanların çocukları için bir anaokulu ve padel kortları var.

Merkezin yolları ve otoparkları, Czaja’nın diğer girişimlerinden biri olan Autonomous Systems tarafından geliştirilen otonom otobüslerin test sahası olarak kullanılıyor. İkinci bir test alanı da Wroclaw’daki büyük bir mezarlık; burada parlak yeşil minibüsler ziyaretçileri mezarlık alanı içinde taşıyor.

AB’ye katılması dönüm noktasıydı

Polonya’nın eski maliye bakanı Leszek Balcerowicz’in öncülüğünde ve 1990’lar boyunca uygulanan sert şok terapisi reformları, kapitalist ekonomiye geçişi başlattı. Polonya’nın 2004’te Avrupa Birliği’ne katılması ise dönüm noktasıydı. Büyümeyi hızlandırdı ve otoyollardan demiryollarına, kanalizasyon hatlarından havaalanlarına, müzelerden konser salonlarına kadar ülkeyi yeniden inşa etmek için büyük miktarda fon sağladı. Üyelik ayrıca ülkenin kurumsal omurgasını güçlendiren yasal ve düzenleyici standartların benimsenmesini gerektiriyordu. Polonya, Avrupa’nın tek pazarına erişim elde etti; bu da yabancı yatırımlarda, sanayi gelişiminde ve bilgi ile yetenek alışverişinde artışa neden oldu.

Yıllar içinde Polonya, tarım, sağlık, otomotiv, teknoloji ve finansal hizmetler gibi canlı sektörleriyle çeşitlendirilmiş bir ekonomi geliştirdi. Orta Avrupa’daki konumu, iyi eğitimli iş gücü ve 38 milyonluk geniş tüketici pazarı da başarısına katkı sağladı. Graylight Imaging’in CEO’su ve ortak sahibi Szymon Janota, “Polonya iç pazarı bizim için yeterince büyük” dedi. Şirket, tıbbi taramaları analiz etmek ve koroner arter hastalığını tespit etmek için yapay zeka sistemleri geliştiriyor. 1995’ten 2024’e kadar Polonya ekonomisi üç kat büyüdü ve hala Avrupa’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri.

Rusya-Ukrayna savaşı tabloyu kararttı

Tabii ki tablo, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’ya saldırmasından sonra karardı. İstila, ucuz Rus enerjisinin akışını keserek kıta ekonomisine ve ortak büyümeyi mümkün kılan daha geniş ekonomik düzene ağır bir darbe indirdi. Avrupa’nın geri kalanı gibi Polonya da yüksek enerji maliyetleri, ağır AB düzenlemeleri ve hem ABD hem Çin’den artan rekabet ve baskıyla boğuşuyor. Uluslararası düzenin çözülmesi, Trump’ın Avrupa’ya ağır tarifeler uygulaması ve ABD’nin bir zamanlar sorgulanmayan güvenlik garantilerini zayıflatmasıyla hızlandı.

Polonya, ABD’ye fazla ihracat yapmıyor. Ancak otomotiv sektörü ve genel ekonomisi, ABD’ye yoğun ihracat yapan Almanya’ya sıkı sıkıya bağlı. Otomobil parçası üreticisi Kirchhoff Polska’nın Genel Müdürü Pawel Cygan tarifeler hakkında, “Bunun uzun vadede nasıl sonuçlanacağını bilmiyoruz. Ancak kısa vadede riskler henüz somutlaşmadı” diye konuştu. 

AB’nin yeni küresel pazarlar geliştirme çabasının bir parçası olarak Latin Amerika ülkeleriyle yapılması beklenen ticaret anlaşması Polonya için olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu ülkelerden yapılacak daha ucuz tavuk ve tahıl ithalatı, hem Polonya’nın yerli tarım üreticileriyle hem de Avrupa’daki üreticilerle rekabet edecek.

Gelirinin yüzde 5’ini savumaya harcayacak

Polonya için, sınırın hemen ötesindeki savaş özellikle travmatik oldu. Yakın zamanda NATO’nun büyük olasılıkla Rusya’dan gelen bir drone sürüsünü düşürmek zorunda kalması, bunu bir kez daha ortaya koydu. Varşova, Rus tehdidine karşı ordusunu güçlendirdi. Silahlı kuvvetleri Almanya, Fransa veya Britanya’nınkinden daha büyük. Gelecek yıl Polonya, Atlantik İttifakı içinde toplam gelirinin yüzde 5’ini savunmaya harcayan ilk ülke olacak.

Bunun bir bedeli var. Bütçede sosyal veya ekonomik programlara ayrılacak daha az kaynak kalıyor ve ulusal borç artıyor. Ayrıca harcamaların çoğu, özellikle ABD’den silah ve ekipman alımına gideceği için ekonomik etkisi sınırlı olacak. ING Bank Polonya CEO’su Michal Boleslawski, savaşla ilgili endişelerin bazı yabancı yatırımcıların projelerini ertelemesine veya iptal etmesine yol açtığını söylüyor. Örneğin, Katowice Özel Ekonomik Bölgesi’nde inşaat planlayan üç yabancı şirket, savaş nedeniyle projelerini geri çekti. Yerli şirketler de daha temkinli. Yazılım Geliştirme Derneği üyeleri arasında yapılan bir anket, üst düzey yöneticilerin en büyük endişeleri arasında jeopolitiğin bulunduğunu gösterdi. 

Daha da önemlisi, Polonya’ya yerleşen bir milyondan fazla Ukraynalı mülteci. Bunlar devasa bir iş gücü ve vergi mükellefi akışı anlamına geliyor. Eski maliye bakanı ve şu anda Varşova Ekonomi Okulu profesörü olan Balcerowicz’e göre Polonya kültürel yakınlık, göçmen ağları ve ortak dillerin birleşimi sayesinde Avrupa’daki yeni gelenleri entegre etmede en başarılı ülke oldu.