Rusya’da kamulaştırma dalgası: Milyarder Shtengelov hedefte
Denis Shtengelov, 30 yılı aşkın bir süre önce Sibirya’dan yola çıkarak milyarlarca dolarlık gelire sahip küresel bir şekerleme imparatorluğu kurdu. Ancak Forbes gerçek zamanlı milyarderler listesine göre tahmini serveti en az 1,4 milyar dolar serveti olan bu iş insanı, şimdi servetinin büyük bir bölümünü kaybetme riskiyle karşı karşıya.
Ukrayna’ya kuvvetlerine gıda sağlıyor iddiası
Rus savcılar, ülkenin en büyük atıştırmalık üreticilerinden biri olan KDV Grubu’nu kamulaştırmak için hedef alıyor. Interfax’ın haberine göre girişimciyle bağlantılı şirketlerin ki artık kendisinin Avustralya’da yaşadığı düşünülüyor, Ukrayna kuvvetlerine gıda sağladığı öne sürülüyor. Savcılar ayrıca babası Nikolai Shtengelov’un düşman topraklarında bir paramiliter birlik kurduğunu ve KDV’nin Rusya’daki operasyonlarından elde ettiği geliri, düzenleyici onay olmadan ‘dost olmayan’ ülkelere aktardığını iddia ediyor.
2022’den beri 46,8 milyar dolarlık mülke el konuldu
Bu dava, Rusya'nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana düşman olarak gördüğü kişilere yönelik varlık el koyma dalgasının nasıl arttığının en son örneği. Moskova merkezli hukuk firması Nektorov, Saveliev & Partners’ın tahminlerine göre 2022’den bu yana el konulan mülklerin toplam değeri haziran itibarıyla 3,9 trilyon rubleye (46,8 milyar dolar) ulaştı. KDV’ye yönelik iddialar bağımsız olarak doğrulanamadı ve savcılığın dava metni kamuya açık değil.
Bu yaz Moskova mahkemesi, kurucularının aşırılık yanlısı olarak damgalanmasının ardından, World of Tanks oyununun arkasındaki Rus geliştiricinin de kamulaştırılmasına hükmetti. Bu durum, KDV’nin karşı karşıya olduğu suçlamaya benzer. Bahsi geçen suçlama, eski ortaklardan birinin Ukrayna için yürüttüğü bağış toplama projesine dayanıyordu.
Mahkemenin kararı bekleniyor
23 Eylül’de bir Moskova mahkemesi, Rusya’nın Shtengelov’un şirketini devlete devredip devredemeyeceğini değerlendirecek. Bu arada mahkeme Tass’ın haberine göre, KDV bünyesindeki 50’den fazla şirkete ait mülk ve hisselere ilişkin tüm işlemleri yasakladı.
KDV, bu ayın başlarında internet sitesinde yayınladığı bir açıklamada, “ekibimizin mevcut durumun adil ve dengeli bir şekilde çözüleceğine içtenlikle inandığını” belirterek, “şirketin devlete karşı yükümlülüklerini vicdanla yerine getirdiğini, vergilerini ödediğini, Rusya’ya yatırım yaptığını, istihdam yarattığını, bölgeleri desteklediğini ve çok sayıda hayır projesini yürüttüğünü” ifade etti.
Devlet, nadiren aşırılık suçlamasını yasal dayanak olarak kullansa da bu gerekçeyle şimdiye kadar 200 milyar ruble değerinde varlığa el koydu. KDV’nin piyasa değeri savcılar tarafından 500 milyar ruble olarak tahmin edildiğinden, bu miktar kamulaştırma gerçekleşirse üç kattan fazla artabilir.
Shtengelov, iş hayatına 1990’larda, Sibirya’daki üniversiteden mezun olduktan sonra başladı. Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle birlikte Rusya’nın serbest piyasa ekonomisine geçtiği çalkantılı yıllarda, ilk girişimleri arasında Tomsk’taki yaşlı kadınlara ayçekirdeği tedarik etmek yer aldı; bu kadınlar, halk arasında “semeçki” olarak bilinen atıştırmalığı kavurup satıyorlardı. Shtengelov ayrıca çekirdekleri yağ haline getirip, parasızlık çeken şekerleme üreticileriyle şeker karşılığında takas ediyordu.
Rusya’nın dördüncü en büyük gıda üreticisi
Tedarik zincirinin her aşamasında kontrolü elinde tutmaya önem veren Shtengelov; süt çiftliklerinden, çikolata, ekler ve kurabiye üreten fabrikalara kadar birçok işletmeye sahip oldu. Bugün KDV, 14 fabrikada 39 binden fazla kişiyi istihdam ediyor ve araştırma şirketi INFOLine’a göre Rusya’nın dördüncü en büyük gıda ve içecek üreticisi. Şirket, cips ve atıştırmalıklardan bebek mamasına kadar yüzlerce ürün üretiyor ve Spark-Interfax veritabanına göre 2024 yılında 305 milyar ruble gelir elde etti.
2021’de KDV, Aplets & Cotlets şekerlemelerinin üreticisi olan ABD merkezli Liberty Orchards Co.’yu ve Hollandalı sebze ürünleri tedarikçisi Hak’ı satın aldı. Ayrıca Forbes’a göre Hırvatistan’daki Zvecevo şekerleme şirketinde de hissesi bulunuyor.
Devletin dikkatini çeken ilk olay değil
Bu Shtengelov’un Rus devletinin dikkatini çektiği ilk olay değil. 2018’de, Sibirya’daki ortaklarından biri olduğu bir alışveriş merkezinde çıkan yangında 60’tan fazla kişi hayatını kaybetmişti. Shtengelov, merkezin operasyonel yönetiminde yer almasa da her kurbanın ailesine 3 milyon ruble tazminat ödediğini söylemişti. Nadiren verdiği röportajlardan birinde, zamanını Rusya ve Avustralya arasında geçirdiğini ve Gold Coast’ta bir spor tesisi bulunduğunu da belirtmişti. 53 yaşındaki Shtengelov, 2011’den bu yana Avustralya merkezli KDV Sport Pty Ltd. şirketiyle ilişkilendiriliyor. 2020’de yöneticilik görevinden ayrıldı ve yönetici olarak yalnızca Maria Karzhilova kaldı.
Şirketin merkezini, Brisbane’in yaklaşık 70 kilometre güneyindeki Gold Coast’un Carrara banliyösünde bulunan KDV Sport kompleksi oluşturuyor. Tesiste toprak kortlar dahil 20 tenis kortu, 18 ve 9 delikli golf sahaları, sürüş menzili, padel ve pickleball sahaları, spor salonu, fitness merkezi ve spa, restoran ve otel bulunuyor. Avustralya’da KDV Sport’a bağlı iki başka işletme daha bulunuyor: Spor merkezi bünyesinde faaliyet gösteren Elite Gold Coast adlı otel ve Eurofood Shop, Gold Coast’ta Rus ve Polonya menşeli gıda ürünleri satan bir perakendeci.
