Elon Musk’ın 1 trilyon dolarlık maaş planı
Elon Musk’ın 1 trilyon dolarlık maaş paketi talebinden daha şaşırtıcı olabilecek tek şey, Tesla hissedarlarının bunu kabul edecekleri fikri. Ancak işler tam da o yönde ilerliyor gibi görünüyor. Dev yatırım fonlarından küçük bireysel yatırımcılara kadar herkes, yeni Papa’nın bile eleştirdiği devasa bir maaş paketini onaylamaya hazır. Bu, 21. yüzyılın en başarılı Amerikan sanayi girişimcisinin yeniden yıldırım çarpmasını sağlayabileceğine dair bir bahis. Yani yatırımcılar Musk’ın düşen elektrikli araç satışlarını ve lekelenen imajını, yapay zeka destekli robotaksilere ve insansı robotlara yönelerek telafi edebileceğine dair umutlular demek.
“Ancak sihirli güçleri varsa mantıklı”
Halihazırda Tesla’nın hisse fiyatı, tahmini kazançların 300 katının üzerinde, tüm zamanların en yüksek seviyesine yakın seyrediyor. Bu da birçok yatırımcının, genel kurul oylaması bile yapılmadan sonucun önceden belli olduğuna inandığını gösteriyor. Çarşamba günü Nasdaq’ta Tesla hisseleri yüzde 4 artarak 462,26 dolara yükseldi. Yale School of Management profesörü Gautam Mukunda, “Tesla’nın mevcut değerlemesi ancak Elon Musk’a sihirli güçler atfederseniz mantıklı hale gelir. Bahsettiği yeni iş alanlarını ayrı ayrı ele alırsak, Tesla’nın sürücüsüz otomobil alanında lider olduğuna inanmak için hiçbir neden yok. Waymo’nun teknolojisi açıkça daha iyi. Tesla’nın bu teknolojide lider olduğuna dair tek kanıt, Elon Musk’ın öyle söylemesi” dedi. Mukunda bu durumun oylamanın ana fikri olduğunu da ekledi: “Musk’ın en büyük yeteneği, yatırımcıları mucizevi işler yapableceğine ikna etme becerisidir.”
Oylama, modern elektrikli araç endüstrisini başlatan şirket için çalkantılı bir döneme denk geldi. Üstelik Musk’ın şirkete ilgisini kaybetmeye başladığı bir döneme. Tesla Yönetim Kurulu Başkanı Robyn Denholm ve CFO Vaibhav Teneja son haftalarda, Musk’a şu anki yaklaşık yüzde 13’lük hissesini en az yüzde 25’e çıkaracak bir pay verilmesinin uzun vadeli büyüme ve istikrar için gerekli olduğunu savundu. Ancak bu sırada Musk’ın servetinin temelini oluşturan şirkete ilgisi, özellikle yapay zeka girişimi xAI dahil beş başka işletme yüzünden giderek azalıyor. Hissedarlar teklifi onaylarsa Tesla, xAI’a de nakit aktarımı yapacak.
“Musk’ın sorumluluğu üstlendiğini düşünmüyorum”
Gerber Kawasaki Wealth and Investment Management CEO’su Ross Gerber, “Tesla’nın gittiği yönü seviyordum. Şimdi seçtiği yön, artık kimsenin arabalarını almak istememesi yüzünden böyle” dedi. Gerber’ın şirketi yaklaşık 4 milyar dolar yönetiyor ve bunun en az 80 milyon doları Tesla hisselerinde. Musk’ın ücret paketine karşı oy kullandılar. Gerber, “Elon’ın şirkete verdiği zararın sorumluluğunu üstlendiğini düşünmüyorum” diye ekledi.
Tesla’nın üçüncü çeyrekte yüzde 7,4’lük EV satış artışı açıklaması, 7 bin 500 dolarlık federal vergi kredisinin kaldırılmasının yarattığı kısa vadeli bir etkiydi. Bu artışa rağmen, Austin merkezli şirketin EV satışları bu yıl yaklaşık yüzde 6 düştü ve yıl sonunda yüzde 7 azalma olması bekleniyor. ABD’de Musk’ın Başkan Donald Trump’a verdiği açık destek, Tesla markasının en büyük EV pazarı olan Kaliforniya gibi eyaletlerdeki cazibesini azalttı. Avrupa’da ise aşırı sağ politikacılara verdiği destek, Tesla satışlarında çift haneli düşüşle ilişkilendiriliyor. 2020’den bu yana şirketin karlılığının temelini oluşturan Çin pazarı da düşüşte; BYD, Xiaomi, XPeng ve NIO gibi güçlü ve ucuz yerel rakipler pazar payını hızla alıyor.
Yeni ürünler geliştirmeli
Musk’ın davranışını sınırlamanın yanı sıra, odaklanması gereken asıl konu, küresel EV rakiplerine karşı yeni rekabetçi ürünler geliştirmek ve Tesla’nın mevcut iş kollarındaki parlak noktalar üzerinde yoğunlaşmak olmalı. Gerber, “Ben hem şahsen hem hissedar olarak, yatırım yaptığım şirketin, iklim krizini çözmek için sürdürülebilir ulaşım ve enerjiye odaklanan amacından uzaklaşıp, zaten var olan robotaksi seferleri ve robotlar gibi anlamsız hedeflere yönelmesinden rahatsızım. Şirketimi geri istiyorum. Tesla tarihin en etkili iklim odaklı şirketi olabilirdi. Bunun yerine, çöpe dönüyor” ifadelerini kullandı.
Bir zamanlar yüksek sesli bir Musk hayranı olan Gerber, maaş önerisine karşı çıkan tek kişi değil. Norveç’in egemen varlık fonu, kamu ve sendika emeklilik fonları da plana karşı oy verdi. Danışmanlık firmaları Glass Lewis ve Institutional Shareholder Services de desteklemiyor; hatta Papa Leo bile plana karşı çıktı. Papa, geçen ayki bir röportajında Musk’ın maaş planını aşırı servet eşitsizliğinin yol açtığı toplumsal sorunlarla ilişkilendirdi.
Maaş paketinde neler var?
Eylül ayında duyurulan Musk’ın yeni maaş planı, kendisine gelecek 10 yıl boyunca belirli hedefleri tutturursa 12 dilim halinde ek yüzde 12’lik bir şirket hissesi kazandıracak. Tam ödül için 2035’e kadar toplam 20 milyon EV satışı (en kolay hedef), 1 milyon robot üretimi, 10 milyon aktif tam otonom sürüş yazılımı abonesi, 1 milyon robotaksi operasyonu ve 1,5 trilyon dolardan 8,5 trilyon dolara çıkmış bir piyasa değeri gerekiyor.
Musk, Tesla’nın son kazanç açıklamasında ve geçen hafta Silikon Vadisi yatırımcıları David Friedberg, David Sacks, Chamath Palihapitiya ve Jason Calacanis’in sunduğu All-In podcast’inde, özellikle ISS ve Glass Lewis’i hedef alarak eleştirmenlerine saldırdı. Musk, “Ben onlara ‘kurumsal IŞİD’ diyorum aslında onlar terörist” dedi ve şirketlerin “aşırı sol aktivistler tarafından ele geçirildiğini” iddia etti.
Daha fazla kontrol isteği
Dünyanın en zengin insanı oylamanın maaşla ilgili olduğu fikrine de karşı çıktı; konunun tamamen Tesla üzerindeki kontrolü sürdürmekle ilgili olduğunu savundu. Musk, “Yaklaşık yüzde 25 oy hakkına sahip olmam gerektiğini hissediyorum; bu, güçlü bir etki kurmak için yeterli ama çıldırırsam görevden alınmamı engellemeyecek kadar da az. Aktivist yatırımcılar tarafından kolayca kovulabileceksem, robot ordusu kurmam mümkün değil. Asla” ifadelerini kullandı.
Musk’ın “robot ordusu” isteği bir yana hem Yale’den Mukunda hem de Gerber, Musk’ın şirketi kontrol altında tutmak için yüzde 25 paya ihtiyacı olduğu iddiasını inandırıcı bulmuyor. Mukunda, “Zaten şirketin büyük bir kısmına sahip ve dünyanın en uysal yönetim kuruluna sahip. Yani yüzde 25 payla gerçekten daha fazla kontrol mü elde edecek? Bu mantıklı mı?” diye sorguluyor.
Musk, oylama lehine sonuçlanmazsa Tesla’dan ayrılabileceği ima etse de bu pek olası değil. Mukunda bu fikrin tamamen gerçek dışı olduğunu ifade ederek, “Finansal detaylarını bilmiyorum ama her şey, Tesla hisselerine oldukça bağımlı olduğunu gösteriyor. Musk’ın ayrılığı halinde Tesla’nın değerlemesinin çökmesi kaçınılmaz olur. Ve eğer bu kadar borçluysa, bu onun için felaket olur” dedi.
Tesla iyimserleri, aralarında Wedbush analisti Dan Ives’in de bulunduğu kesim, Musk’ın “ezici bir hissedar onayı” alacağına inanıyor. Ives bir araştırma notunda, “Kısacası, Musk’ın maaş paketinin büyük beklentilerle yapılan toplantıda onaylanması, Tesla’nın otonom ve robotaksi vizyonunu ilerletmek için büyük bir adım olacaktır” ifadelerine ye verdi.
Geçmişe bakıldığında, Tesla hissedarlarının Musk’a sunulan her maaş paketini onayladığı göz önüne alındığında, Ives muhtemelen haklı. Ancak Gerber, bu kez endeks fonlarının oy verme biçimine bağlı olarak farklı bir sonucun mümkün olabileceğini düşünüyor.
“Musk aynı Musk değil”
Musk’ın Tesla’ya ilk yatırımcı olarak dahil olmasının üzerinden yirmi yıl geçti. Şirket 2008’de nakitsizlik nedeniyle ölümle burun burunayken, Musk olağanüstü bir başarı elde etti. Tek bir amaca odaklı kararlılığı işe yaradı. Ancak bugün, yarım düzine şirketin liderliğini aynı anda yürütürken ve zamanının çoğunu sosyal medyada geçirirken, dikkati o kadar dağılmış durumda ki 1 trilyon dolar değerinde hisse bile bunu değiştiremeyebilir.
Mukunda, “Musk’ın Tesla ve SpaceX’i bugünkü konumlarına getirmesindeki başarılarını küçümsemek değil bu. Ama şu anda karşımızda olan Elon Musk, o zamankine pek benzemiyor. Onun ‘büyüsü’, yeni şeyler yapma becerisindeydi. Ancak sizi bir yere götüren beceriler, her zaman sizi başka bir yere taşıyacak beceriler değildir. Ve çoğu zaman, sizi bir yere getiren kişi, sizi bir sonrakine götürecek kişi değildir” dedi.
