ABD temiz enerji yarışını Çin'e kaybediyor
ABD’de Denver'ın kuzeyinde, 1,3 milyon metrekarelik boş bir depo, son teknoloji üretiminin bir simgesi olacaktı. Colorado Valisi Jared Polis, burada bir pil fabrikası kurma planını, "geleceği güçlendirme" yönünde bir adım olarak duyurmuştu. Ancak elektrikli araçlar için zaten zayıflayan büyüme beklentisi, ABD Başkanı Donald Trump'ın vergi tasarısının Kongre'den geçmesiyle daha da kötüleşti. Amprius Technologies, mevzuatın geçmesini beklemeden bu yıl başında Colorado'dan çekildi.
Amprius CEO'su Kang Sun, "Bu tür çalışmalar için teknik bilgi ABD'de hala gelişiyor. Bu arada, diğer ülkeler yıllardır olgun, maliyet etkin batarya endüstrileri kurmaya yatırım yaptı ve bu, onlara önemli bir avantaj sağladı” dedi. Amprius’un pil üretim için sözleşme yaptığı dört üreticiden üçü Çin'de bulunuyor.
Şirketin bu geri dönüşü, yeni bir gerçeği gözler önüne seriyor: Amerika, giderek daha fazla dünya ekonomisini harekete geçiren yenilenebilir enerji endüstrilerinde Çin'e karşı mücadele etme çabasını bıraktı.
Rekabetin yeni boyutu
Trump, fosil yakıtlar konusunda ısrar ederken, ABD ve Çin enerji geleceği konusunda birbirine rakip vizyonlar sunuyor ve bu, iki süper gücün küresel etki ve yapay zeka üstünlüğü için mücadele ettiği yeni bir boyutu temsil ediyor.
ABD'nin yenilenebilir enerjiye olan geri çekilmesi, sadece 400 milyar doları aşkın sübvansiyonları sona erdiren vergi tasarısıyla sınırlı değil. ABD’deki kurumlar, yeni gelişim için kuralları sıkılaştırdı. Trump yönetimi, yakın zamanda Orta Batı'da bir enerji iletim hattı için çok milyar dolarlık bir kredi garantisini iptal etti, Rhode Island kıyısındaki tamamlanmak üzere olan bir rüzgar çiftliğini durdurdu ve sanayi emisyonlarını azaltabilecek teknolojiler için 3.7 milyar dolarlık bir fonu iptal etti.
Yatırımlar olumsuz etkilendi
Bu belirsizlik, yatırımları da olumsuz etkiledi. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ve Rhodium Group’a göre şirketler ikinci çeyrekte yeşil üretim projelerinden, ilk kez kayıtlara geçen bir şekilde daha fazla iptal ettiler. Temiz elektrik yatırımları bir önceki çeyreğe göre yüzde 51 düştü. E2 savunuculuk grubu, ilk yarıda ertelenen veya iptal edilen elektrikli araç, batarya, güneş, rüzgar ve diğer yenilenebilir enerji projelerinin toplamda 22 milyar dolar olduğunu kaydetti.
Bu arada Trump, Avrupa ve Asya’daki ticaret ortaklarını, daha yüksek tarifeleri engellemek için ABD petrolü ve gazı almaya zorluyor. Ancak Çin’in teknolojisi uzun vadede büyük bir tehdit oluşturuyor. Çin'deki ve diğer yerlerdeki elektrikli araç (EV) kabul oranının hızlı artışı, petrol talebi üzerinde uzun bir gölge oluşturuyor. Doğalgaz, on yıllarca yakılmaya devam edebilir ancak giderek daha rekabetçi hale gelen güneş panelleri ve bataryalar, dünyanın ne kadarına ihtiyacı olacağını azaltabilir.
“Giderek Çin’e daha fazla bağımlı olacaklar”
Çin, yılın ilk yedi ayında 277 gigavatlık rüzgar ve güneş kapasitesi kurarak, ABD’li federal analistlerin 2025 için tüm enerji kaynaklarında projeksiyonlarına kıyasla dört kat daha fazla ekleme yaptı. Bu Çin’e, enerji açlığı çeken yapay zeka yarışında büyük bir avantaj sağlayabilir. Çinli şirketler ayrıca batarya ve güneş paneli üretim kapasitelerini artırarak ihracat yapmaya başladılar. Bu teknolojilerdeki küresel pazar payları, BloombergNEF’ye göre yüzde 75 veya daha yüksek seviyelere yükseldi.
ABD’nin eski Başkanı Joe Biden döneminde Hazine Bakanı Yardımcılığı yapan Wally Adeyemo, ülkelerin ekonomilerini güçlendirmek ve kullandıkları araçları üretmek için Çin teknolojisine daha fazla bağımlı olacaklarını söylüyor. Adeyemo, “Bu, Çin için gerçek bir darboğaz oluşturuyor” dedi.
Enerji devrimi
Jeoloji, süper güçlerin farklı stratejilerini şekillendirdi. ABD, petrol ve gaz açısından zenginken, Çin ithalatla bağımlı. 2014'te ekonomi ekibiyle yaptığı bir toplantıda Çin lideri Şi Cinping, ülkesinin enerji sisteminde bir ‘devrim’ çağrısında bulunmuştu. Yenilenebilir enerji, Şi’nin "Çin'de Yap 2025" girişiminin bir parçası olarak özel devlet desteğiyle belirlenmişti. Fotovoltaik paneller ve rüzgar türbinleri gibi ekipman üretim zincirini elinde tutarak, hükümet, enerji güvenliği sorununu hafifletmeyi ve istihdam yaratmayı hedefledi.
Çinli şirketler kömür santralleri kurmaya devam ederken, JinkoSolar ve batarya üreticisi Contemporary Amperex Technology (CATL) gibi şirketlere milyarlarca dolar sübvansiyon aktarıldı. Yenilikler de bununla birlikte geldi. Her iki şirket de yenilik yapma çabasında olduklarını söyledi ve dünyanın dört bir yanındaki hükümetlerin, gelişen endüstrilere sübvansiyon sağlamak için bunu yaygın olarak kullandığını belirtti.
Enerji danışmanlık firması Wood Mackenzie'ye göre 2023 itibarıyla, Çin'de üretilen bir güneş paneli, ABD'de üretilen bir panelden yüzde 65 daha ucuzdu. CATL, yalnızca geçen yıl Ar-Ge'ye 2.6 milyar dolardan fazla harcadığını ve 20 bin fazla çalışanı olduğunu belirtti. Avustralyalı düşünce kuruluşu Climate Energy Finance'ten analist Caroline Wang, Çin’in liderliğindeki yenilenebilir enerji genişlemesinin, Çin’in dünya çapında kömür santrallerinin kapasitesinin yarısından daha az bir seviyede çalışmasına neden olduğunu söyledi. Wang, "Dünyayı inanılmaz bir farkla geride bırakıyorlar" dedi.
Çin'deki emisyonların ilk yarıda yüzde 1 azaldığı tahmin ediliyor. Bu arada, geçen yıl Çin’de satılan binek araçların neredeyse yarısı tamamen elektrikli veya şarj edilebilir hibritti. Çin'in her türden büyük enerji kapasitesi inşa etme ve işletme yeteneği, yapay zekanın giderek daha fazla hakim olduğu bir geleceğe doğru ilerlerken önemli bir avantaj. Veri merkezlerinden gelen enerji talebinin önümüzdeki yıllarda yıllık çift haneli oranlarda artması bekleniyor.
Evde fazla kapasite ve fiyat savaşlarıyla karşı karşıya kalan Çinli üreticiler yurtdışına yöneliyor. Bu da Çin'in BYD’sinin Tesla’yı geride bırakarak dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi haline gelmesine, CATL'nin ise dünyanın en büyük batarya üreticisi olmasına yardımcı oldu. Çin'in tamamen elektrikli ve şarj edilebilir hibrit binek araç ihracatı geçen yıl yaklaşık çeyrek oranında arttı, 1.3 milyon araca ulaşarak. Çin enerji piyasası uzmanı David Fishman, "Çin, temiz teknolojiyi sadece iklim değişikliği ideolojisi uğruna ihraç etmiyor. Çinli şirketler sadece iş yapmak istiyorlar” dedi.
“Avrupa’nın alternatif bir yolu yok”
Bu diğer ülkeler için zorluklar yaratıyor. Latin Amerika, ABD ve Avrupa'da faaliyet gösteren Grenergy'nin CEO'su David Ruiz de Andrés, "Yalnızca Çin'den gelen üretime güvenemeyiz. Ama şu anda, enerjinin dönüşümünü hızlı bir şekilde ele almak istiyorsak, Avrupa'nın önümüzdeki birkaç yıl içinde alternatif bir yolu yok” diye konuştu.
Grenergy'nin portföyü, ülkelerin nasıl bölündüğünü gösteriyor. Şili'de, Atacama Çölü'ndeki devasa güneş ve batarya tesislerinde Çin malı ekipman kullandı. Ülkeler arasında yakın bağlar var, Çinli şirketler, Şili'nin elektrik şebekesinin büyük kısmını elinde tutuyor ve ülkenin lityum ve bakırını ithal ediyor. BYD, bu yılın ilk sekiz ayında Şili'de Tesla'dan iki kat daha fazla şarj edilebilir araç sattı.
Avrupa’daki tutumlar ise nispeten kararsız. Avrupa Birliği'nin ABD tarzı bir tarif duvarı bulunmasa da bazı yetkililer, Çin enerji teknolojisinin riskler taşıdığından endişeleniyor ve elektrik şebekelerini siber tehditlere karşı güçlendirmek için çalışmalar yapıyorlar.
