Tesla’nın tek sorunu Elon Musk değil
Tesla bir satış durgunluğu yaşıyor; elektrikli araç teslimatlarının üst üste ikinci yıl düşmesi bekleniyor. CEO Elon Musk, ABD’deki alım teşviklerinin sona ermesiyle birlikte şirketin gelecek birkaç çeyrekte "zorlu bir dönem" geçirebileceği konusunda uyardı. Tesla'nın yaşadığı sıkıntılarda Musk’ın kendisinin de rolü var. Onun kutuplaştırıcı politikaları, önemli pazarlardaki otomobil alıcılarını uzaklaştırdı ve Washington’daki faaliyetlerinden çekilmesinin ardından ABD Başkanı Donald Trump ile yaşadığı bir tartışma sonrası müşteriler henüz yeniden showroomlara dönmedi.
Ancak Tesla'nın sorunları son aylarda yaşanan tüketici tepkisinden daha derin. Otomobil üreticisi en popüler modeli olan Model Y'ye bir makyaj yapmış olsa da ürün gamını canlandıracak yeni ve daha uygun fiyatlı bir araç henüz piyasaya sürülmedi. Daha ucuz bir modelin bu yılın sonlarında piyasaya çıkması bekleniyor ancak Musk, bu modelin Model Y'ye benzeyeceğini söyleyerek çok da yeni olmayabileceğini ima etti. Bu kadar sınırlı bir araç seçeneği, Tesla’yı özellikle Çin'den gelen rakiplerine karşı savunmasız bıraktı. Tesla’nın yaklaşık 1 trilyon dolarlık piyasa değeri, yatırımcıların hâlâ iyimser olduğunu gösteriyor. Ancak bu değerleme, giderek daha fazla, Musk’ın otonom araçlar ve insansı robotlarla dolu gelecek vizyonuna dayanıyor.
Tesla’nın satışlarına ne oldu?
Teslimatlar, ilk çeyrekte neredeyse üç yılın en düşük seviyesine geriledi. Bu düşüş, kısmen Model Y’nin yeniden tasarım sürecinden kaynaklandı; Tesla, yenilenen SUV modelinin üretim hatlarını yeniden donatmak için tüm montaj tesislerinde üretimi durdurdu. Şirket, yenilenmiş Model Y'nin ikinci çeyrek satışlarını artırmasını bekliyordu. Ancak toplam teslimatlar, geçen yıla göre yüzde 13 düştü ve bu da Musk'ın mayıs ortasında yaptığı “satışlar zaten toparlandı” iddiasını boşa çıkardı.
Musk'ın kendi kabulüyle, Avrupa şirketin en zayıf büyük pazarı. Avrupa Otomobil Üreticileri Derneği’ne göre ocaktan temmuza kadar bölge genelinde yeni kaydedilen Tesla sayısı, geçen yıla göre üçte birden fazla azaldı. Oysa genel pazar büyüyordu. Avrupa’da sektör genelinde batarya elektrikli araç satışları yüzde 26 artmıştı. Tesla'nın sorunları ağustos ayında da devam etti; Almanya, Fransa ve Danimarka gibi ülkelerde satışlar keskin şekilde düştü.
Tesla’nın yaşadığı bu zorluklar, rakip BYD için bir fırsat doğurdu. Çinli otomobil üreticisi, nisan ayında Avrupa’da ilk kez Tesla’dan daha fazla tamamen elektrikli araç sattı; bir analist bu anı dönüm noktası olarak tanımladı. Bazı uzmanlar, BYD'nin bu yılın tamamında Tesla’yı küresel ölçekte geçeceğini öngörüyor.
Cox Automotive, Tesla'nın ABD’deki araç satışlarının yılın ilk yarısında yüzde 11 düştüğünü tahmin ediyor. Tesla hâlâ ABD'nin en çok satan EV markası olsa da elektrikli araç satışlarındaki payı 2022'de yüzde 75'in üzerindeyken 2024 itibarıyla yüzde 50'nin altına geriledi. Dünyanın en büyük EV pazarı olan Çin’de ise Tesla'nın hem iç pazara hem de ihracata yönelik Şanghay tesisinden yapılan sevkiyatlar, 2025’in ilk sekiz ayının yedisinde yıllık bazda azaldı.
Tesla neden EV pazarında geriliyor?
Musk, Tesla’nın ürün gamına "az daha fazladır" yaklaşımını benimsedi. Şirket yıllarca sadece beş model sattı: Model S (2012), Model X (2015), Model 3 (2017), Model Y (2020) ve Cybertruck (2023). Bunların hepsi küresel olarak mevcut değil. Buna karşın BYD çok daha fazla model sunuyor ve bunların çoğu Tesla’nın en çok satan Model Y ve Model 3 sedan modellerinden daha ucuz. Ayrıca BYD, mart ayında beş dakikada şarj olabilen bir EV batarya sistemi geliştirdiğini duyurarak rekabeti daha da kızıştırdı.
Özellikle Çin'deki zaten kalabalık olan EV pazarında yeni girişimler Tesla’nın konumunu tehdit ediyor. Bu pazarda uzun süredir süregelen bir fiyat savaşı da mevcut. En dikkat çeken yeni oyuncu, otomobil üretimine adım atan akıllı telefon üreticisi Xiaomi oldu. Şirket, ikinci elektrikli aracı YU7 için SUV modelini satışa sunduğu ilk saat içinde yaklaşık 300 bin ön sipariş aldığını açıkladı. Fiyatı yaklaşık 35 bin dolar olan YU7, Tesla’nın Model Y’sinden daha ucuz.
30 bin dolar altı bir otomobil, Tesla’nın satış büyümesi için uzun zamandır kilit unsur olarak görülüyor. Ancak Musk’ın 2006’daki ilk ana planından beri sözünü verdiği uygun fiyatlı araç hâlâ ortada yok. Son yıllarda şirket, bunun yerine Musk’ın beklentilerini karşılamayan pahalı bir pick-up olan Cybertruck’ı piyasaya sürdü. Temmuz ayında yatırımcılara “daha uygun fiyatlı bir modelin” ilk üretimlerinin haziranda başladığını ve yılın ikinci yarısında seri üretime geçileceğini söyleyen şirket, mevcut modellerin üretimine vergi kredileri sona erene kadar öncelik vereceğini açıkladı.
Daha düşük maliyetli aracın fiyatı hâlâ bilinmiyor. Aracın nasıl görüneceği sorulduğunda ise Musk yalnızca “Sadece bir Model Y” yanıtını verdi. Mevcut modellerin sadeleştirilmiş ve daha ucuz versiyonlarına güvenmek, Tesla’yı rakiplerin daha taze tasarımlarının gerisinde bırakabilir. Şirketin ürün gamında yakın zamanda anlamlı değişiklikler yapıp yapmayacağı belirsiz.
Tesla'nın duraklamasında siyasetin rolü
Musk’ın Trump ve Cumhuriyetçi Parti ile yakın bağlarının Tesla’ya zarar verdiğine dair en net işaret, şirketin kalesi olan Demokrat ağırlıklı Kaliforniya’dan geldi. Eyalette geçen yılın tüm çeyreklerinde Tesla’ya yapılan kayıtlar düştü. Bu tepki, ABD seçimlerinden sonra şiddetlendi. Musk, federal kurumları “verimlilik sorumlusu” sıfatıyla dağıtmaya başladı ve Avrupa’daki aşırı sağcı politikacılara destek verdi.
Musk’ın bu siyasi faaliyetleri, dünya genelinde showroomlarda protestolar düzenleyen ve şirketin ürünleri ile hisselerine boykot çağrısı yapan “Tesla Takedown” (Tesla’yı Durdurun) hareketini tetikledi. Tesla ayrıca vandalizm ve kundaklama olaylarıyla da karşı karşıya kaldı.
Musk, Trump yönetimindeki rolü nedeniyle gerileme yaşandığını kabul etti ancak sağcı seçmenlere ulaşarak soldaki kayıpları dengeleyebileceğini savundu. Ancak bu, şirketin çeyrek dönem rakamlarına yansımadı. Üstelik Musk ve Trump arasındaki ilişkiler, başkanın vergi ve harcama yasasına getirdiği sert eleştirilerle bozuldu. Bu yakınlık sona erince, Cumhuriyetçi milletvekilleri Tesla’yı da es geçmedi ve 7.500 dolarlık EV alım vergisi kredisinin eylül sonunda sona ermesi yönünde oy kullandılar. Bu süre bitmeden ABD’de EV alımlarında geçici bir artış yaşanabilir, ancak Avrupa ve Çin'deki satış zayıflığı bu artışı sınırlayabilir.
Trump’ın imzaladığı vergi yasası ayrıca, otomobil üreticilerinin federal yakıt ekonomisi standartlarını karşılamadıkları için verilen cezalara da son verdi. Bu da, diğer üreticilerin emisyon kurallarına uyum sağlamasına yardımcı olmak için sattığı düzenleyici kredilerden elde ettiği Tesla gelirlerini baltalayabilir. Bazı çeyreklerde bu gelirler, şirketin karda kalmasında kritik öneme sahipti.
Tesla toparlanmak için ne yapıyor?
Tesla, Hindistan’a açıldı ve temmuz ortasında Mumbai’de ilk showroom’unu açtı. Ancak EV pazarının henüz gelişmediği ülkedeki lansman hayal kırıklığı yarattı. Bloomberg’in eylül başındaki haberine göre sadece 600 civarında sipariş alındı. Hindistan’daki yüksek ithalat vergileri nedeniyle giriş seviyesi Model Y’nin fiyatı yaklaşık 70 bin dolara çıkıyor; bu da onu ülke sürücülerinin büyük kısmı için ulaşılmaz kılıyor.
Çin’de pazar payını geri kazanmak isteyen Tesla, rakiplerin teknoloji dolu araçlarına ayak uydurmak için bazı değişiklikler yapıyor. Yerel yapay zeka modelleri (DeepSeek ve Bytedance Ltd.’nin Doubao’su) tarafından desteklenen araç içi sesli asistan özelliklerini tanıtmayı planlıyor. Ayrıca üç sıralı koltuk düzenine sahip rakip EV’lerle karşılaştırılabilir fiyatla (47.200 dolar) altı koltuklu bir Model Y modeli sunacak. Model Y L teslimatları bu ay içinde başlayabilir.
Diğer yandan Musk, uzun zamandır birlikte çalıştığı Omead Afshar’ın ayrılmasının ardından Avrupa ve ABD satışlarının yönetimini bizzat üstlendi. Bu yıl üst düzey yöneticilerden pek çoğu ayrıldı: Optimus robot programının mühendislik lideri Milan Kovac, 10 yıldır yazılımı yöneten David Lau ve Kuzey Amerika satış, servis ve teslimat başkan yardımcısı Troy Jones bunlardan sadece birkaçı.
Musk’ın bu yoğun müdahalesi, analistlerin Tesla’nın geçen yıl sattığı 1.79 milyon aracın gerisinde kalacağını tahmin ettiği bir döneme denk geliyor. Bu da, BloombergNEF’in 2025’te batarya elektrikli araç satışlarının yüzde 19 artacağını öngördüğü küresel pazarla çelişiyor.
