Fast Food milyarderleri: Kariyerine yemek zincirlerinde başlayan girişimciler

1980 yazında, 16 yaşında olan Jeff Bezos, Miami’de bir McDonald’s restoranına girdi, bir başvuru formu doldurdu ve hayatındaki ilk işini aldı. Amazon'un kurucusu, “Babam da gençken McDonald’s’ta çalışmıştı, bu yüzden bir bakıma bu bir geçiş töreni gibiydi" dedi. Mutfak ekibinin bir parçası olarak günde 300 yumurta kırıyor, köfte kızartıyor ve tuvaletleri temizliyordu. Bezos o dönemleri, “Zincirin en alt halkasındaydım” diye anlatıyor. Bugün 20 milyon dolarlık bir düğünü Venedik’te yapacak ya da uzaya uçacak noktaya gelse de o deneyim ona değerli dersler verdi. Şu an 61 yaşında olan Bezos, “Hiçbir iş önemsiz değildir. İnsanlar erken yaşta çalışma alışkanlığı edinmeli ve önemli bir işi beklemeden sıkı çalışmalı" ifadelerini kullandı.

Fast food zincirinde geçirdiği zaman, Bezos’un sistemlere olan takıntısını besledi ve işlerin yalın tutulmasının ve müşteriye odaklanmanın önemini öğretti: “Daha genç bir delikanlıyken bile, her şeyin çökmeden yürümesini sağlayanın dikkatli tasarım olduğunu görebiliyordum. McDonald’s’ta bir şey bozulduğunda bunu hemen hissedersin. Bu bana süreçlerin önemli olduğunu ve iyi sistemlerin herkesin sıra dışı sonuçlar elde etmesine yardımcı olabileceğini gösterdi.”

Öğrendiklerinin hepsini kariyerinde uyguladı

Bezos, McDonald’s üniformasını çıkardıktan sonra geçen yıllarda, bu derslerin çoğunu Amazon’u Amerika’nın en büyük e-ticaret şirketi haline getirmek için uyguladı. Bugün Amazon, 1 milyondan fazla kişiyi istihdam ediyor ve 125’ten fazla ülke ve bölgede faaliyet gösteren bir lojistik imparatorluğu işletiyor.

Kaynak: Forbes

Amazon Web Services’te veri merkezi planlama ve teslimatı üzerine çalışan Matthew Davis.,“Amazon talep odaklı bir organizasyon. McDonald’s’ta Bezos talebi bileşenlerine ayırdı: 300 hamburger, 300 ekmek, 300 köfte, 300 dilim peynir demekti. Amazon’da da aynı şeyi yapıyoruz. Müşterilerin belirli miktarda gigawatt’a ihtiyacı varsa, kaç raf gerektiğini, kaç veri merkezi kurmamız gerektiğini hesaplıyoruz. Bu mantık doğrudan fast food’dan geliyor: Neye ihtiyacın var ve bunu en verimli şekilde nasıl teslim ederiz?” dedi.

Bezos, restoran ışıkları altında kurumsal hayatın ilk derslerini öğrenen küçük ama dikkat çekici bir milyarder grubunun en bilinen örneği. Forbes’un verilerine göre en az 14 milyarder ilk maaşlarını bu zincirlerde kazandı: Çoğu asgari ücretle uzun saatler boyunca kızartma yaparak, tuvalet temizleyerek ve çöp boşaltarak. Bu kişiler arasında McDonald’s’ta hamburger çevirip ardından Vancouver’da Chevron’da gece vardiyasında çalışan Binance kurucusu CZ; kızartılmış tavuk satan Guthrie’s’te çalıştıktan sonra kendi zincirini kuran Todd Graves; ve Burger King’de ızgara başında çalışırken gelecekte Klarna kurucu ortağı olan Niklas Adalberth ile İsveçli fintech milyarderi Sebastian Siemiatkowski var.

"Çalışmaktan asla utanma"

Rockstar Energy içeceklerini yaratmadan yıllar önce Russ Weiner saatine 3,50 dolar alarak Kaliforniya’daki bir Wendy’s’te kızartma istasyonunda ve araçla sipariş bölümünde çalışıyordu. O dönem 15 yaşında olan Weiner, Wendy’s üniformasıyla görünmekten utandığı için otobüse sivil kıyafetle biniyor, arkadaşlarına bir spor mağazasında çalıştığını söylüyor ve işe vardığında kıyafet değiştiriyordu. Şimdi bunu pişmanlıkla anıyor ve “Çalışmaktan asla utanma" diye ekliyor. O Wendy’s günlerinden bir başka ders ise bir müşterinin siparişte üstünü bahşiş olarak bırakmasıyla geldi. “Sadece 1.50 dolardı ama 1986’da asgari ücret 3.50 dolardı” diye ekliyor. Yine de bu olay, paraya ve çalışanlarına ödeme şekline bakışını etkilediğini söylüyor.

Nvidia ve LinkedIn gibi başarılı girişimlerin yatırımcısı olan risk sermayedarı Mark Stevens, girişimci zihniyetini Kaliforniya, Culver City’deki mütevazı geçmişine ve 16 yaşında Jack in the Box’ta saatine 2.50 dolara soğan halkası ve patates kızartması yapmasına bağlıyor. “Sana envanter ve detay yönetimini öğretiyor” diye hatırlıyor. Dünyanın en zengin onuncu kişisi olmadan önce, Jensen Huang Tayvan’dan göç etti ve Oregon’da 15 yaşında bir Denny’s’te bulaşık yıkayarak, masaları temizleyerek ve tuvaletleri silerek işe başladı. Zamanla garsonluğa yükseldi; sipariş alıyor, yemek servis ediyor ve bol bol kahve döküyordu. Bu işin onun utangaçlığını yenmesine yardımcı olduğunu söyleyen Huang, daha sonra Silikon Vadisi’nde başka teknoloji tutkunlarıyla buluşuyordu. 1993 yılında, bir kafede kişisel bilgisayarlarda gerçekçi 3D grafikler sağlayacak bir çip fikrini ortaya attılar ve Nvidia’yı kurdular.

Bazıları servetlerini de fast food'tan kazandı

Huang, Bezos ve diğerleri, başladıkları restoranlardan uzakta başarıya ulaşsalar da bazıları orada kalıp servetlerini orada kazandılar. Jersey Mike’s Subs’un milyarder kurucusu Peter Cancro, New Jersey, Point Pleasant’taki küçük bir sandviç dükkanında 14 yaşından beri yarı zamanlı çalışıyordu. Dükkanın satılığa çıktığını duyduğunda, bir kumar oynayıp satın almaya karar verdi. Henüz 17 yaşındaydı ve o dönemki eyalet çalışma yasalarına göre soğuk etleri dilimleyecek yaşta bile değildi (en az 18 olmak gerekiyor). Ertesi hafta okulu asarak finansal destek bulmak için çabaladı. Sonunda, eski futbol antrenörlerinden biri olan Rod Smith’i 125 bin doları yüzde 10 faizle borç vermeye ikna etti. Bugün 3 binden fazla şube ve Blackstone’a çoğunluk hissesini satmak için yapılan 8 milyar dolarlık bir anlaşma sonrası, o gençlik kumarı büyük kazanç getirdi.

Kaynak: Forbes

Steve Ells, Amerika Aşçılık Enstitüsü’nde eğitim aldı ve lüks bir restoranda yardımcı şef olarak çalıştı ancak San Francisco’nun taco kültürü ona Chipotle fikrini verdi. 1993 yılında, Denver Üniversitesi yakınlarında açtığı bu dükkan, aslında fine dining restoran açma hayalini finanse etmek için bir yan projeydi. Bugün yılda bir milyardan fazla burrito satan, 3 bin 800 şubelik bir dev haline geldi.

Kansas’taki Baker Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra, Çinli göçmen Andrew Cherng, kuzeniyle bir Çin restoranı işletmeye yardım etti. Daha sonra babasıyla birlikte 1972 yılında Pasadena, Kaliforniya’da küçük bir oturmalı restoran açtı. Elektrik mühendisliğinde doktora yapmış olan eşi Peggy ise, 3M’de yüz tanıma teknolojileri üzerinde çalışırken akşam ve hafta sonlarını restoranda geçirerek misafirleri karşıladı.

Bu temel, onların 1983 yılında Glendale, Kaliforniya’daki bir AVM yemek alanında açtıkları hızlı servis zinciri Panda Express’in başlangıcını oluşturdu. Peggy’nin mühendislik geçmişi ölçekleme konusunda büyük avantaj sağladı; yalnızca satış ve analiz yazılımlarını özelleştirmekle kalmadı, operasyonları da standartlaştırdı ve 50 bin çalışanı eğitmek için bir yönetim müfredatı uyguladı. Ancak Andrew Cherng’in elleriyle çalıştığı günlerden öğrendiği başka dersler vardı. “Bazı geceler hiç satışımız ve müşterimiz olmuyordu” diye hatırlıyor. Bu da ona uyum sağlamayı öğretti. “Bir şey işe yaramıyorsa, değiştir” diyor. 40 yıl sonra Panda Express’in 2.300 şubesi yıllık yaklaşık 6 milyar dolar gelir sağlıyor.

"Fast food işinde çalışmış birini memnuniyetle işe alırlar"

Her milyarder, başlangıç seviyesindeki işlerini güzel anılarla hatırlamıyor. Jacksonville Jaguars’ın sahibi Shahid Khan, 16 yaşında Pakistan’dan Illinois'e sadece 500 dolarla geldi. İlk işlerinden biri, bir aile işletmesi olan pizzacıda dağıtım yapmaktı. En çok hatırladığı şey, müşterilerin kendisine ne kadar kötü davrandığı; hakarete uğruyor, bahşiş almıyor ve sözel tacize uğruyordu. Khan, “İsim takma, aşağılanma, hakaret... Buna inanmıyorum. Steve Jobs ya da Elon Musk gibi çok daha başarılı insanlar var, bu onlarda işe yaradı. Ama benim tarzım değil" diye anlatıyor o dönemi. 

Ancak her milyarderin hemfikir olduğu bir şey var: Fast food işinde çalışmış birini memnuniyetle işe alırlar. Stevens, “Fast food hızlı tempolu bir ortamdır. Sürekli tetiktesiniz. Saatlik çalışanlara gerçekten bir saygı duymanızı sağlar. Zor bir iş; talepkar, ayakta durmak zorundasınız. Çok para kazanmazsınız ama azim öğrenirsiniz ve bu sizinle kalır" dedi.