Rus bankaların borç krizi korkusu

Rus ekonomisi, kamuoyuna açıklanandan daha ciddi bir süreçle karşı karşıya. Rus bankacılık yetkililerine göre gelecek 12 ay içinde sistemik bir bankacılık krizi yaşanma riski oldukça gerçekçi. Bloomberg News tarafından görülen belgeler ve yetkililere göre Rus bankaları bilançolarındaki ödenmeyen kredi seviyesinden giderek daha fazla endişe duyuyor. Kurumsal ve bireysel müşterilerin yüksek faiz oranlarıyla başa çıkmakta zorlanarak kredi ödemelerini yapamaması, bankalar içinde özel olarak alarm zillerinin çalmasına neden oluyor.

Görevde olan ve eski bankacılar, durumu tehlikeli olarak tanımlıyor ve koşullar iyileşmezse, gelecek yıl içinde ülkenin finans sektöründe borç krizinin yayılma riskinin arttığını belirtiyorlar. Bloomberg'e konuşan yetkililer, sektör içindeki kaygıları kamuoyuyla paylaşmaya yetkileri olmadığı için anonim kalma şartıyla konuştu.

AB yeni kısıtlamaları tartışıyor

Bankacılık sistemindeki gerginlikler, Ukrayna’daki savaşı dördüncü yılına taşımakta olan Rusya lideri Vladimir Putin’in bu savaşı sürdürebilme kapasitesi konusunda da daha geniş sorular doğurabilir. Bu özellikle, Ukrayna’nın ABD ve Avrupa’daki müttefiklerinin Rus finans sektörünü daha sert yaptırımlarla hedef alması durumunda geçerli. Avrupa Birliği şu anda daha fazla Rus bankasına yeni kısıtlamalar getirmeyi tartışıyor.

Ukrayna’yı destekleyen ülkeler, Putin’in barış görüşmeleri için ateşkes çağrılarını reddetmesinin ardından ABD Başkanı Donald Trump’a Rusya’ya yönelik daha sert yaptırımlar uygulaması için baskı yapıyor. Ancak şu ana kadar ABD Başkanı herhangi bir adım atmadı.

Bazı kaynaklara göre resmi veriler borç sorununun gerçek boyutunu gizliyor olabilir. Kredi alanlar ödemelerini erteledikçe, gecikmiş ödeme verileri kamuya açık tabloda ciddi bir sorun yokmuş gibi görünse de aslında çok daha fazla kredinin planlandığı gibi geri ödenmediği anlaşılıyor. Bloomberg tarafından görülen büyük bir bankanın iç notuna göre, durum bu şekilde açıklanıyor.

Konuya aşina kişiler, bankaların ödenmeyen kredilerinin trilyonlarca rubleye ulaştığını tahmin ettiklerini ve bu artan riskle başa çıkmak için adımlar attıklarını söylüyor. Bu da kredi sıkışıklığının erken belirtilerini doğurmaya başladı. Bir tahmine göre Rus bankalarının kurumsal kredi portföyü 2025’in ilk iki ayında 1,5 trilyon ruble (yaklaşık 19 milyar dolar) azaldı ve ardından duraklama yaşandı.

Geçen hafta düzenlenen St. Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu’nda, Putin’in üst düzey yetkilileri arasındaki ekonomik risklere dair görüş ayrılıkları kamuya yansıdı. Ekonomi Bakanı Maksim Reşetnikov, bir panelde yaptığı konuşmada, “Resesyona sürüklenmenin eşiğindeyiz” dedi. Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina ise ekonomide yaşananların “gerekli bir soğuma” olduğunu savundu. Maliye Bakanı Anton Siluanov da “Şu anda bir soğuk dönemden geçiyoruz” dedi.

"Hiçbir koşulda izin verilmeyecek bir şey"

Putin ertesi gün yaptığı konuşmada duruşunu netleştirdi. Rus lider, "Bazı uzmanlar durgunluk ve hatta resesyon riski olduğuna işaret ediyor. Bu elbette ki hiçbir koşulda izin verilemeyecek bir şey" dedi. Elbette ki, 2022’deki işgal emrinden bu yana ABD ve G7 ülkelerinin Rusya’ya uyguladığı benzeri görülmemiş yaptırımlar, Rus ekonomisini çökertmeyi başaramadı. Hükümet, savunma sanayilerine ve yaptırımlardan etkilenen işletmelere yönelik harcamaları büyük ölçüde artırarak bu baskıya karşı koydu.

Ülkenin merkez bankası verilerine göre 2024 yılında Rus bankaları 3,8 trilyon ruble ile rekor kar açıkladı; bu bir önceki yıla göre yüzde 20’lik bir artış anlamına geliyor. Ancak ordunun artan iş gücü talebi, iş gücü kıtlığını daha da derinleştirerek bir ücret-enflasyon sarmalına yol açtı. Bu da birçok Rus’un gelirini artırsa da aşırı ısınan ekonomide yıllık enflasyonu yüzde 10’un üzerine taşıdı.

Rusya Merkez Bankası, ekim ayında faiz oranını rekor seviyede %21’e yükselterek karşılık verdi. Nabiullina, neredeyse üç yıl sonra ilk kez faiz oranını bu ay %20’ye düşürdü. Bu adım, yetkililer ve iş dünyasından gelen, “cezalandırıcı borçlanma maliyetlerinin büyümeyi boğduğu ve şirketleri iflasın eşiğine getirdiği” yönündeki yoğun şikayetlerin ardından geldi.

Rusya’nın sözde çift yönlü ekonomisinde sorunlar birikiyor: Askeri-endüstriyel kompleks devletten savaşla ilgili yoğun destek alırken, özel sektör firmaları yavaşlayan talep, artan maliyetler ve düşen ihracat fiyatlarıyla baş etmeye çalışıyor. Daha az belgelenmiş olan bir diğer konu ise, bankacılık sektörünün üzerindeki artan baskı. Kremlin’in savaş çabalarını finanse etmek için verilen avantajlı kredilerin bedeli, bu kredilerin tahsilat riskiyle birlikte bankalara yük oluyor. Kaynaklara ve belgelere göre, inşaat ve sanayi sektörlerinde belirgin bir yavaşlama yaşanıyor. Hatta Rus ekonomisinin askeri kanadında bile durağanlık belirtileri gözlenmeye başladı. Kamuoyuna yansıyan bazı borç endişeleri de oldu.

En büyük 78 şirketten 13'ü borçlarını ödemeyemiyor

Rusya merkez bankasının mayıs ayındaki bir raporu, finansal sektörün kırılganlıklarına dikkat çekerek, “şirket kredilerinde kredi riski ve yoğunlaşma riski” ile “tüketici kredilerinde kötüleşen kredi performansına” işaret etti. Rapora göre Rusya’nın en büyük 78 şirketinden 13’ü borçlarını ödeyemiyor, bu sayı geçen yılın iki katı.

Yine de düzenleyici kurum, “bankacılık sektörünün genel olarak dirençli kaldığını” belirtirken, bireysel kredilerde sorunlu kredi oranının 2014-2016 dönemine kıyasla “kayda değer ölçüde daha düşük” olduğunu söyledi. O dönemde Rusya, Kırım’ın ilhakı nedeniyle yaptırımlarla ilk kez karşı karşıya kalmıştı.

Rusya’nın kredi derecelendirme kuruluşu ACRA, mayıs ayında yayımladığı bir raporda, “kredi borçlarının kalitesinde bozulma” uyarısında bulundu. Kuruluş, bankacılık sektöründeki sermayenin yaklaşık yüzde 20’sinin, yüksek faiz oranları nedeniyle kredi itibarı ciddi şekilde düşme riski taşıyan borçlulara ait olduğunu bildirdi.

Kremlin’e yakın bir düşünce kuruluşu olan Makroekonomik Analiz ve Kısa Vadeli Tahminler Merkezi de, aynı ay yayımladığı başka bir raporda, 2026 Nisan’ına kadar “sistemik bir bankacılık krizi yaşanma ihtimalinin orta düzeyde” olduğunu belirtti. Yeni kredi verilmesinde yaşanacak düşüşün ve sorunlu kredi oranlarındaki artışın devam etmesi halinde bu riskin daha da artabileceği uyarısında bulundu.