Modern teknoloji ve geleneksel casusluk: Savaşların tanımı değişiyor

Aldatma, sızma ve casusluk, antik Yunanların Truva’ya tahta at hediye ettiği efsanelerden bu yana savaşta önemli rol oynamıştır. Ancak daha yakın zamanlarda, bu tür operasyonlar nadiren stratejik etki yaratıyordu. Ta ki geçen sonbaharda İsrail'in Lübnan’daki Hizbullah’a karşı ve geçtiğimiz gülerde Ukrayna'nın Rusya’nın stratejik bombardıman filosuna yönelik gerçekleştirdiği çarpıcı operasyonlara kadar.

“Fiziksel engelleri aşabiliyorsunuz”

Bu iki örnek, insansız hava araçları, iletişim ağları ve daha küçük ama daha güçlü batarya ve patlayıcılar gibi teknolojik gelişmelerin, üstün istihbarat becerileriyle birleştiğinde savaşın seyrini nasıl değiştirebileceğini gösterdi. İsrail’in eski Mossad yöneticilerinden Eyal Tsir Cohen, “Günümüz teknolojisi size birçok yeni imkân tanıyor. Düşmanınızın savunmasız olduğu alanları tespit edebileceğiniz daha geniş bir yüzey var, çünkü artık geçmişte aşılamayan fiziksel engelleri aşabiliyorsunuz” dedi. 

Ancak Cohen, aynı teknolojilerin düşmanlar tarafından da kullanılabileceğinin altını çizdi:

Bu iş her zaman iki yönlü işler, hangi taraf karşı tarafın açıklarını daha iyi kullanıyorsa, üstünlük ondadır. Teknoloji, insan faktörü sayesinde işler.

Bu hızla değişen dünyada başarı, yeni fırsatları öngörebilme yeteneğine bağlı. Rusya ve belki ABD gibi büyük güçler, savaşın doğası evrilirken bu değişimi fark etmekte yavaş kalabiliyor. Orta Doğu Enstitüsü kıdemli uzmanı Brian Katulis’e göre Hizbullah’ın tedarik zincirindeki güvenlik açıklarını görmezden gelmesi ve Rusya’nın büyük başarısızlığı hayal gücü eksikliğiydi. Yeni savaş biçimi, güç dengesini zayıf aktörler lehine değiştiriyor. Katulis, “Ağırlığınızdan fazlasını vurabiliyor ve bunu düşük maliyetle, kendinize zarar vermeden yapabiliyorsanız, oyun sahası eşitlenebilir” ifadelerini kullandı. 

İsrail’in çağrı cihazı operasonu

İsrail’in, Hizbullah liderlerinin çağrı cihazlarını ele geçirmesiyle başlayan çok aşamalı operasyonu, daha sonra telsizlere yönelmiş ve eylül ayında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın öldürülmesiyle sonuçlanmıştı. Operasyon, örgütün lider kadrosunun çoğunu ortadan kaldırarak Ortadoğu'daki güç dengelerini geçici de olsa yeniden şekillendirdi. Yıllar süren bir sızma sürecinin ürünü olan bu kampanya, sadece ABD tarafından terör örgütü ilan edilen Hizbullah’ı ve onun İranlı destekçilerini zayıflatmadı; aynı zamanda Suriye’deki Esad rejiminin çöküşüne zemin hazırladı ve İran’ın bölgesel etkisini daralttı.

Ukrayna'nın 1 Haziran'da Rusya'nın stratejik bombardıman uçaklarının konuşlandığı beş hava üssüne yönelik operasyonu da uzun süredir devam eden derin istihbarat çalışmalarının sonucuydu. Operasyon sırasında, kamyonlarla taşınan prefabrik evlerde gizlenen insansız hava araçları aynı anda saldırıya geçti. Bu, Rusya’nın en uzak noktalarının bile artık Ukrayna’nın erişiminde olduğunu gösterdi. Hedef alınan beş üssün dördü vuruldu; biri teknik arıza nedeniyle başarısız oldu.

Ukrayna istihbaratının yayınladığı görüntüler ve bağımsız uydu fotoğraflarına göre 20'den fazla uçak vuruldu ve en az 12’si imha edildi. Bu saldırı, Moskova'nın Ukrayna'ya karşı sahip olduğu en büyük avantajlardan biri olan seyir füzesi yeteneğini önemli ölçüde zayıflattı.

Rusya, saldırıdan önce yaklaşık 112 adet Tu-22 ve Tu-95 bombardıman uçağına sahipti. Ancak artık bu uçakları üretme kapasitesi bulunmuyor ve filosunun yarısı bile operasyonel değil. İsrail’in operasyonu sivil kayıplara neden olurken, Ukrayna’nın Örümcek Ağı Operasyonu sivil hedeflere zarar vermedi.

Gazze’deki sivil ölümler ve Netanyahu’nun Rusya’ya yakınlaşması Ukraynalıların İsrail’e yönelik hayranlığını gölgede bırakmadan önce, Ukraynalı yetkililer İsrail istihbaratının cesaretinden ve yaratıcılığından açıkça övgüyle söz ediyordu. Ukrayna Askerî İstihbarat Başkanı Kyrylo Budanov, 2022’de Wall Street Journal’a verdiği röportajda masasının üzerine Mossad hakkında bir kitap yerleştirmişti. Ukrayna’nın eski savunma bakanı ve mevcut hükümet danışmanı Andriy Zagorodnyuk şöyle dedi:

1970'lerde, İsrail varoluşsal bir tehdit altındayken ve daha güçlü düşmanlarla çevriliyken, asimetrik savaşla ayakta kaldı. Ukrayna’nın da asimetrik düşünmesi gerekiyor, bu bizim hayatta kalma şansımız.

Ukrayna’nın operasyonları zincirleme bir etki yaratabilir mi?

Ukrayna'nın, deniz dronlarıyla Rusya’nın Karadeniz filosunu etkisiz hâle getirmesi, Moskova için pahalı savaş gemilerini bir avantaja değil, yüke dönüştürdü. Zagorodnyuk’a göre Rus stratejik havacılığının da benzer şekilde devre dışı bırakılması muazzam bir başarı olur.

İsrailli istihbarat uzmanı Nadav Pollak’a göre, İsrail’in çağrı cihazı operasyonu, sonrasında gelen başarılarla stratejik sonuçlar doğurdu. Pollak, “Eğer bu operasyonlar zincirleme bir etki yaratmasaydı, stratejik başarıdan söz etmezdik. Bir şeyin ardından başka bir şey gelmeli, eğer Ukrayna stratejik hedefleri vurmaya devam ederse, bu da zamanla aynı etkiyi yaratacaktır” diye konuştu. 

Cesur olsa da düşman hattı gerisinde yapılan operasyonlar her zaman savaşın gidişatını değiştirmez. Örneğin 1941’de İtalyan dalgıçlar, torpidolara binerek İskenderiye limanındaki dört İngiliz gemisini batırdı ya da hasara uğrattı ama bu, Kuzey Afrika’daki Müttefik zaferini engellemedi.

İsrail’in Hizbullah’a saldırısı ve İran’da Hamas liderinin bir devlet misafirhanesinde öldürülmesi, düşmanların kaynaklarını planlarını değiştirmeye, köstebek avına çıkmaya ve sızma seviyesini analiz etmeye yöneltti.

“Putin istihbarat başarısızlıkları yaşıyor”

Aynı durum, Ukrayna istihbaratının Rusya’nın yoğun denetim altındaki polis devleti içinde gerçekleştirdiği karmaşık operasyon için de geçerli. Bu operasyon, Rus güvenlik servisi FSB’nin burnunun dibinde yürütüldü.

Eski CIA Moskova şefi Dan Hoffman, “Ukrayna, düşman hattı gerisinde, asimetrik savaşla nükleer silahlı bir düşmana karşılık veriyor. Bu durumun sembolik etkisi büyük çünkü Putin bir istihbaratçı ve buna rağmen büyük istihbarat başarısızlıkları yaşıyor” dedi. 

Örümcek Ağı Operasyonu şimdiden NATO müttefiklerinin dikkatini çekti. Ukrayna'nın hedef tespitinde yapay zekâyı kullanması dahil pek çok yenilik inceleniyor. Ukrayna, daha az insan gücüne sahip olmasına rağmen teknolojik üstünlüğünü zekice kullanarak Rusya’nın geniş coğrafyasını avantaja çevirdi.