Milei için işler yolunda ama işsizlik ve yoksulluk hâlâ yakıcı gündem

Arjantin’de aşırı sağcı, popülist neo-liberal ve kendini “anarko-kapitalist” olarak tanımlayan Devlet Başkanı Javier Milei, 1,5 yılda işleri yoluna koymuş gibi gözüküyor. Ekonomik göstergelere bakıldığında; enflasyondaki sert düşüş, büyümenin tekrar artıya geçmesi, işsizliğin gerilemesi, cari işlemler fazlası ve bütçenin 14 yıldır ilk kez fazla vermesi Milei’nin hanesine yazılan büyük başarılar...

Dünya basını Milei’nin şok terapisinin başarılı olduğunu, ekonomiyi yoluna koyduğunu iyimser başlıklarla yazıyor. Tabii Milei iktidara geldiğinden bu yana Mart ayında yapılan üçüncü genel grevi, maaşları enflasyona karşı yenik düşen eğitim ve sağlık çalışanlarının protestolarını, yoksulluk oranının düşse de hâlâ yüzde 38’de, yüzde 56 oy oranıyla seçilen Milei’ye kamuoyu desteğinin yüzde 45’lerde olduğunu da haberleştiriyor.

Peki, Arjantin ekonomisinde neler oluyor? Kısaca gözden geçirelim. Mayıs’ta aylık enflasyon oranı beş yıl sonra ilk kez yüzde 2’nin altına düştü. Bu durum Milei’nin kronik fiyat baskılarına karşı verdiği savaşta önemli bir başarı oldu.

Aylık enflasyon Milei’nin görevi devraldığı ay olan Aralık 2023’te yüzde 25,5’e çıkmıştı. Daha sonraki aylarda hızla geriledi. Ancak yıllık enflasyon hâlâ yüzde 43,5 ve dünyanın en yükseklerinden biri. 

Enflasyon geçen Nisan’da yüzde 292’ye çıkmıştı

Yıllık enflasyon Nisan 2024’te yüzde 292’ye çıktığında Milei, programına kararlılıkta devam etti. Kamu sektörünü küçülttü, bakanlıkları birleştirdi, kamuda çalışanları işten çıkardı, sübvansiyonlara son verdi, devlet harcamalarını üçte bir oranında azalttı, özelleştirmeler yaptı, para birimi Peso’nun çökmesinin önünü açtı, işçilerin grevlerine ve sokaklardaki protesto gösterilerine sert bir tavır takındı. 

2024’ün ilk yarısı ekonomi ve dolayısıyla Arjantin halkı için dip noktaydı. On binlerce kamu çalışanı işsiz, çalışanların ücretleri enflasyon karşısında erimiş, satın alma gücü rekor seviyeye düşmüş ve doğalgaz elektrik destekleri kesilen dar gelirli zor durumdaydı. 2023’ün ikinci yarısında yüzde 41,7 olan yoksulluk oranı 2024’ün ilk yarısında yüzde 52,9’a çıkmıştı.

“Dünyanın en iyi başkanına sahibiz”

Bugüne geldiğimizde enflasyonun beş yıl sonra aylık yüzde 1,5 düşmesi üzerine Ekonomi Bakanı Luis Caputo, sosyal medyada rakamı paylaşırken “Dünyanın en iyi başkanına sahibiz” sözleri de bir biçimde özellikle varlıklı kesimlerin ve iş dünyasının Milei’ye artan desteğinin bir yansıması...

Büyümede de gidişat fena değil; ilk verilere göre yılın ilk çeyreğinde gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH) yıllık yüzde 4,7 büyüdü. Geçen yılın son çeyreğindeki yüzde 2,1 büyüme ile altı çeyrek yıl süren daralma dönemi sona erdi. 2023’te GSYİH yüzde 1,6 ve 2024’te ise yüzde 1,8 daralmıştı. Bu yıl Uluslararası Para Fonu (IMF) Arjantin’in yüzde 5,5, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ise yüzde 5,2 büyüyeceğini öngörüyor. 

2024’ün ilk yarısında yüzde 7,7 ile zirveye çıkan resmi işsizlik oranı ise yılın son çeyreğinde yüzde 6,4’e düşmüştü.  

Milei, Ekim seçimine eli güçlü giriyor

Enflasyon ve yoksulluk oranındaki düşüş, Milei’nin Ekim ayında yapılacak ara seçimlerdeki şansını artırıyor. Bu seçimlerde, fiyat istikrarı, Milei’nin yıllardır aşırı oynaklık yaşayan seçmenlere verdiği ana mesaj olacak. 

Ayrıca, enflasyona karşı mücadelesinin temelini oluşturan tartışmalı döviz kuru kontrolünü kaldırdıktan sonra devalüasyonun minimumda tutulması da Milei için beklenmedik bir başarı olarak değerlendiriliyor. 14 Nisan’da sermaye kontrolü ve sabit kur politikasından dalgalı kur rejimine geçilmesi kimi uzmanların beklentisinin aksine enflasyonda sıçrama yaratmadı. Sabit kur rejimi fiyat artışları konusunda bir çaba işlevi görüyordu ancak merkez bankasının rezerv oluşturmasını engelliyordu. Kuşkusuz bu başarıda, Nisan ayında, IMF ile yapılan 20 milyar dolarlık bir kredi anlaşmasının da büyük payı var.

Grevler ve protestolar devam ediyor

Evet, yoksulluk oranı yüzde 38,2’ye geriledi. Ancak dar gelirlilerin ve çalışanların şiddetli protestoları hâlâ sürüyor. Daha Nisan ayının başında üç büyük sendika konfederasyonu CGT, CTA-A ve CTA-T’nin çağrısıyla Milei döneminin üçüncü genel grevi gerçekleşti. 

En büyük kamu sektörü çalışanları sendikası CTA’nın ekonomisti Tomas Raffo, “İstatistiklerin söylediği ile sokakta hissettiğiniz arasında büyük bir uçurum var.  Çok daha fazla insanın yoksulluğa düştüğü çok güçlü bir darbe aldık. Yoksul olanlar daha da yoksullaştı” diyor.

Haziran başında akademisyenler, doktorlar ve hemşireler, Milei hükümetinin sağlık hizmetleri ve bilime yönelik büyük kesintilerine karşı protesto etmek için bir haftalık grev ve gösteriler yaptı. İşçiler, emeklilerin gelir seviyeleri hâlâ 2023 sonundaki seviyenin altında ve birçok insan “daha güvencesiz, geçimlik işler ve gayrı resmi işlerde” çalışıyor.

Hâlâ 11,3 milyon yoksul var

Ulusal istatistik enstitüsü INDEC’e göre, ülkede hâlâ yaklaşık 11,3 milyon insan yoksulluk içinde ve bunların 2,5 milyonunun ciddi yoksulluk yaşıyor. Bazı Arjantinliler, yoksulluk oranının düşmesine rağmen hâlâ büyük sıkıntı hissettiklerini, geçinmek için atılmış yiyecekler bulmak veya gayri resmi düşük maaşlı işlerde çalışmak zorunda kaldıklarını söylüyor. 

Yine de en kötü sıkıntının bitmiş olabileceğine dair umut var. Arjantin Katolik Üniversitesi’nden bir ekonomist “Artık fiyat istikrarımız var veya en azından makroekonomik istikrarımız ve çok daha düşük enflasyonumuz var” diyor.