Çin ülkelerin Trump’a karşı birleşmesini istiyor

Çin lideri Şi Cinping ve astları, Çin'in ticaret savaşında yalnız kalmayacağını göstermek umuduyla, diğer ülkeleri ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin gümrük vergileri konusundaki baskılarına boyun eğmemeye ikna etmek için diplomatik baskı uyguluyor. Geçtiğimiz günlerde Çin Ticaret Bakanı, Avrupa Birliği'nin en üst düzey ticaret yetkilisiyle bir video görüşmesi yaparak daha yakın bir işbirliği için bastırdı. Çinli diplomatlar Tokyo ve Seul'deki yetkililerle temasa geçti. Şi bu hafta Vietnam ve Malezya'ya resmi ziyaretlerde bulundu.

Çin’in statüsü sınanıyor

Şi için önemli olan, Çin'in dünyanın üretim gücü olarak yükselişini sağlayan küresel ticaret sisteminin kaderi ve ABD'nin zayıflatıcı gümrük vergileriyle önünü kesmeye çalıştığı birçok Çin ihracatının pazarlara erişimi. Pekin'in, Washington'ın en önemli rakibini kontrol altına alma ve bastırma çabası olarak gördüğü bu durum karşısında Çin'in küresel bir güç olarak statüsünün sınanması anlamına da geliyor. Çin, Trump yönetimine karşı ABD mallarına uyguladığı yüksek gümrük vergilerinin yanı sıra otomobil, füze ve insansız hava araçlarının montajı için hayati önem taşıyan bazı nadir toprak minerallerinin ihracatına getirdiği kısıtlamalarla karşılık verdi.

Bu amaçla Şi, ülkelerin Çin ürünlerine kendi gümrük vergilerini koymalarını ya da Washington'ın Çin üretiminden ayrılma taleplerine boyun eğmelerini engellemek umuduyla daha geniş bir koalisyonu kendi tarafında toplamaya çalıştı. Bu hafta Güneydoğu Asya'ya yaptığı seyahatler sırasında Çin'i küresel düzenin önde gelen savunucusu olarak tasvir etti ve dolaylı olarak ABD'yi güvenilmez bir oyuncu olarak gösterdi. Hanoi'de Vietnam'ı “tek taraflı zorbalığa” karşı Çin'e katılmaya çağırdı. Kuala Lumpur'da Güneydoğu Asya ülkelerini de “ayrışmayı, arz kesintisini” ve “gümrük tarifelerinin kötüye kullanılmasını” reddetmeye çağırdı.

Washington'daki Brookings Enstitüsü Lee Kuan Yew Kürsüsü Başkanı Lynn Kuok, “Çinli yetkililer, ABD'nin Avrupa'daki uzun süreli müttefiklerine ve ortaklarına davranış biçimi nedeniyle Güneydoğu Asya'yı nelerin beklediğinin bir işareti olduğunu sessizce ilettiler. Trump'ın bölge genelinde uyguladığı yüksek ve kapsamlı gümrük vergileriyle bu mesajın pekiştirilmesine gerek yok” diye konuştu. Ancak Şi'nin Çin'i serbest ticaretin bir örneği ve kurallara dayalı uluslararası düzenin bir savunucusu olarak sunma girişimleri, Pekin'in yıllarca süren zorlayıcı ekonomik davranışlarını ve ülkenin ticaret ortaklarını ve komşularını sık sık yabancılaştıran belirli endüstriler için cömert sübvansiyonları görmezden geliyor. 

“Güven boşluğunu doldurmuyor”

Avrupa Birliği, Japonya ve Güney Kore daha şimdiden Çin'in, Trump'ın gümrük vergilerine karşı birlikte mücadele etmek üzere Çin ile anlaştıkları yönündeki söylentileri geri püskürttü. Avrupa Birliği yetkilileri bunun yerine Çin mallarının kendi pazarlarında damping yapmasından duydukları endişeyi vurguladılar. Geçen hafta Avustralya, Çin Büyükelçisi Xiao Qian'ın Trump yönetimine karşı “el ele verme” çağrısını reddetti. New York'taki Asya Toplumu Politika Enstitüsü'nün genel müdürü Rorry Daniels, Çin'in ricalarına verilen bu tepkilerin, “Pekin'in ABD'nin bıraktığı güven boşluğunu doldurmadığını, sadece Trump yönetiminin dünyaya dayattığı şoka karşı acil bir rahatlama sunduğunu” gösterdiğini söyledi.

Şi'nin bu hafta Vietnam'a olan gezisi ve ardından Kamboçya'ya uğramadan önce Malezya'ya yapacağı ziyaret, Trump'ın gümrük vergisi artışlarına verdiği 90 günlük arayı ülkeleri ABD ile ticaret anlaşmaları müzakere etmeye zorlamak için kullanması nedeniyle Çin için daha acil bir hal aldı. Trump da çarşamba günü Washington'ı ziyaret eden Japon yetkililerle ticaret müzakerelerine dahil olarak aciliyetini gösterdi.

Çin müzakerelerin sonuçlarından korkuyor

Analistlere göre Pekin'in korkusu, bu anlaşmaların Çin'in ihracatını engelleyecek anlaşmalar içererek Çin'i izole etmesi. Bu, eşgüdümlü gümrük vergileri ya da mallarını Vietnam gibi üçüncü ülkeler üzerinden aktararak gerçek menşeini gizleyen Çinli şirketlere yönelik bir baskı ya da ABD'ye yönelik ihracatta Çin hammaddelerinin hedef alınması yoluyla olabilir.

Vietnam, Şi'ye pazartesi günü ülkeye vardığında bir Vietnam devlet başkanı tarafından havaalanı pistinde karşılanma şerefini bahşetti. Ancak Hanoi, Şi'nin korumacılığı kınayan en cesur yorumlarına katılmakta direndi ve nihayetinde “hegemonyacılık ve güç politikalarına” karşı çıkan muğlak bir ortak bildiriye imza attı. Ancak bu zaten Vietnam'daki pek çok kişinin Güney Çin Denizi'ndeki toprak anlaşmazlıkları sırasında Çin'e yönelttiği bir suçlama.

Vietnam için ABD'nin yüzde 46'lık vergi tehdidi, müzakereci ekiplerinin daha düşük gümrük vergisi talebinde bulunmak üzere Washington'a gitmesine yol açtı. Vietnam hükümeti bu hafta Trump'a bir taviz olarak, ABD gümrük vergilerinden kaçınmak için Çin ürünlerini Vietnam üzerinden sevk eden şirketlere bir gönderme olarak görülen ticaret sahtekârlığını engelleme sözü verdi. 

Vietnam dikkatli davranıyor

Singapur'daki Yusof Ishak Enstitüsü'nde misafir araştırmacı olarak görev yapan Nguyen Khac Giang, “Hanoi, özellikle Trump yönetimini rahatsız edebilecek alanlarda Pekin'e doğru çok fazla eğilme sinyali vermemek için dikkatli davranıyor. Nihayetinde Hanoi hala dünyanın iki büyük gücü arasında gidip geliyor. Ancak jeopolitik iklim sertleştikçe bunu yapabileceği alan da daralıyor” diye konuştu. 

Vietnam, Pekin'in Hanoi'nin Çin'in zararına Trump yönetimine yaranmaya çalıştığını tespit etmesi halinde çok daha büyük komşusunun misilleme yapması riskiyle karşı karşıya. Çin geçen ay Kanada'dan gelen kanola, domuz eti ve diğer gıdalara yüzde 100'e varan gümrük vergileri koyarak ülkelere ticaret konusunda Washington ile işbirliği yapmamaları yönünde açık bir uyarıda bulundu.

Şanghay merkezli uluslararası ilişkiler uzmanı Shen Dingli, Pekin'e göre ticaret ortaklarının “ABD'ye boyun eğmeleri halinde Çin'e zarar vereceklerini ve aynı zamanda kendi ülkelerine de zarar vereceklerini” söyledi. Bu tehdit pazar günü Çin'in devlet yayın kuruluşu CCTV'ye bağlı bir blog olan Yuyuan Tantian tarafından güçlendirildi. Yazıda, Çin'in diğer ülkeler ile ABD arasındaki görüşmeler hakkında yorum yapmayacağı belirtildi. Ancak herhangi biri Çin'in çıkarlarını ABD'ye bağlılık göstergesi olarak kullanırsa, Çin’in bunu asla kabul etmeyeceği de vurgulandı.

Önemli olan Washington’ı seçmemeleri

Bu uyarı, Başkan Trump Washington'ın dünyadaki konumunu yeniden ayarlarken Pekin'in komşularına nasıl hem kur yaptığının hem de onlarla nasıl karşı karşıya geldiğinin altını çiziyor. Şi'nin ziyareti sırasında Vietnam'la “derin dostluk” ifadesi, Çin'in Tonkin Körfezi'nde canlı ateş tatbikatı yaparak Hanoi'ye karşı bu sulardaki toprak iddialarını yeniden ortaya koymasından kısa bir süre sonra geldi.

Brookings Enstitüsü'nde daha önce Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nda çalışmış olan ve Çin siyaseti üzerine çalışan Jonathan Czin, Çin'in Trump yönetiminin gümrük vergilerine karşı birleşik bir cephe oluşturmayı başaramasa bile, diğer ülkelerin ticaret politikalarını ABD ile uyumlu hale getirme konusunda iki kez düşünmelerinden fayda sağlayacağını söyledi. Czin, “Şi'nin bu ülkelerin Pekin'i seçmesine ihtiyacı yok. Sadece Washington'ı seçmelerini engellemesi gerekiyor. Çin'in ‘cazibe saldırısının’ şimdiye kadar bu kadar az cazibeye sahip olmasının bir nedeni de bu” dedi.