İzmir için bir vizyon: Türkiye’nin geleceğe açılan kapısı

Dünya tarihinin hızlandığı bir dönemden geçiyoruz. Pandemiyle başlayan sarsıntı, Ukrayna savaşıyla Avrupa güvenlik mimarisinin çöküşü, Gazze’den Tayvan’a kadar derinleşen jeopolitik fay hatları, ABD’nin içe kapanması, Çin’in kontrollü yükselişi ve iklim krizinin tetiklediği ekonomik kırılmalar…

Tüm bu gelişmeler bize yalnızca şunu söylüyor: Eski küresel düzen çoktan çöktü; yenisi ise hâlâ kurulamadı.

Bir zamanlar “herkesin kazandığı” küreselleşme, yerini artık “ayakta kalma mücadelesi” verilen, daha kırılgan ve parçalı bir düzene bırakıyor. Ve bu yeni tabloda yalnızca devletler değil, şehirler de ön plana çıkıyor.

Barselona, Dubai, Singapur, Miami, Marakeş, Lizbon, Paris… Kendi ülkelerinin ötesinde marka değeri yaratarak yatırım, yetenek ve girişim çeken küresel merkezlere dönüştüler.

Türkiye’de bu rolü üstlenmeye en uygun şehir ise kuşkusuz İzmir’dir.

İzmir’in ekonomik ve demografik gücü

Türkiye’nin üçüncü büyük kenti olan İzmir, 4,5 milyonluk nüfusuyla ülke toplamının yüzde 5,2’sini oluşturuyor. Ege’nin nüfusunun ise yüzde 40’tan fazlasını barındırıyor.

Ekonomik açıdan bakıldığında İzmir, 30 milyar doları aşan ihracatıyla Türkiye’nin en büyük üçüncü ihracatçı ili. Bu rakam birçok Avrupa ülkesinin toplam ihracatından fazla.

Şehir sınırları içinde iki güçlü serbest bölge (ESBAŞ ve İzmir Serbest Bölgesi) faaliyet gösteriyor. Üniversitelerle işbirliği içinde çalışan teknoparklar, yüksek katma değerli üretim ve Ar-Ge’de İzmir’i ön plana çıkarıyor.

Bu kapasite, İzmir’i yalnızca Türkiye’nin değil, Akdeniz’in geleceğin teknoloji ve inovasyon üssü haline getirebilir.

Benim için İzmir yalnızca rakamlarla ölçülecek bir kent değil. Uzun yıllardır yurtdışında diplomat, yatırımcı, iş insanı olarak yaşasam da kalbim hep Ege’de kaldı. Çeşme’de, Karaburun’da, Urla’da evlerim var. Nerede olursam olayım, İzmir’in rüzgârı ve deniz kokusu bana bambaşka bir güç verir. İzmir işte tam da bu aidiyet duygusuyla, bir şehri istatistik olmaktan çıkarıp hayatın merkezine dönüştürür.

Yeşil enerjinin başkenti

İzmir’in geleceğini belirleyecek en kritik alanlardan biri enerjidir.

Bugün Türkiye’nin toplam kurulu rüzgâr kapasitesinin yüzde 20’sinden fazlası İzmir’de. Çeşme, Bergama, Aliağa ve Karaburun’da yükselen türbinler yalnızca Ege’nin değil, Türkiye’nin de enerji dönüşümünün simgeleri haline geldi.

Güneş ve jeotermal potansiyeli de bölgeyi benzersiz kılıyor. Alaşehir’den Aydın’a uzanan jeotermal kuşağı, Manisa ve Denizli’nin güneş kapasitesi, İzmir’in sanayi hinterlandıyla birleştiğinde ortaya düşük karbonlu bir enerji havzası çıkıyor.

Ama mesele yalnızca üretim kapasitesi değil. Bu kaynakların yeşil hidrojen, batarya, akıllı şebekeler ve enerji depolama teknolojileriyle buluşturulması gerekiyor. İzmir bu konuda öncü olabilir.

Aliağa’da ağır sanayi geçmişi var. Bu deneyim, yeşil dönüşüm yatırımlarıyla birleşirse, İzmir hem geleneksel hem de yeni nesil enerjiyi bir arada yönetebilen nadir merkezlerden biri haline gelir.

Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakatı dikkate alındığında İzmir–Manisa–Denizli üçgeni, Avrupa’nın ilk “yeşil sanayi havzası” olabilir. Bu yalnızca ihracatı garanti altına almakla kalmaz; aynı zamanda Avrupa’nın güven duyacağı bir yeşil partner yaratır.

İzmirli kimliği: Ekonomik ve kültürel sermaye

İzmir’in en büyük gücü yalnızca fabrikaları, limanları ya da üniversiteleri değil; özgün kimliğidir.

Çok seslilik, özgürlükçülük, ticaret refleksi ve girişimcilik İzmir’in genetik kodlarında var.

Antik Smyrna’dan Cumhuriyet’in vitrin kentine; Levantenlerden İzmir Fuarı’na kadar hep “açık toplum” olmayı başardı.
Bugün Kemeraltı’nda Osmanlı hanlarının yanında genç tasarımcıların dükkânları var. Alsancak’ta kafe kültürü ile start-up ekosistemi yan yana büyüyor. Urla’da bağcılık geleneği şarap turizmine dönüşüyor, Karaburun’da balıkçılar yenilenebilir enerji projeleriyle iç içe yaşıyor.

Sezen Aksu’nun şarkılarında İzmirli kızların ruhunu duyarsınız. Ama İzmirli kimlik nostaljik bir hatıra değil, canlı bir ekonomik sermayedir.

Nitekim TÜİK verilerine göre İzmir, 2022–2023 arasında en fazla tersine göç alan şehirlerden biri oldu. Yabancılara konut satışı yüzde 20’den fazla arttı. Rusya, Almanya, İngiltere ve Körfez’den gelen yatırımcılar artık yalnızca yazlık almıyor; şirket kuruyor, start-up’lara yatırım yapıyor.

İzmir, yalnızca liberal yaşam tarzıyla değil; inovasyon, üretkenlik ve küresel vizyonuyla da marka olmalı. Böylece Barselona’nın, Lizbon’un ya da Singapur’un başardığı gibi kendine has bir şehir kimliği yaratabilir.

İzmir’i küresel çekim merkezi yapmak

Benim vizyonumda İzmir, yalnızca İzmirlilerin değil; Singapurlu girişimcinin, Kanadalı yatırımcının, Nijeryalı akademisyenin, Fransız tasarımcının, Alman mühendisinin, Kazak girişimcisinin de yaşamak, üretmek ve çalışmak isteyeceği bir şehir olmalı.

Bunu başarmak için üç temel unsur gerekiyor:

    1.    Yatırım dostu düzen: Hukukun üstünlüğü, şeffaflık, öngörülebilir vergi sistemi.
    2.    Kaliteli yaşam: Akıllı şehir teknolojileri, güvenli ulaşım, temiz enerji, kültür-sanat ve gastronomi.
    3.    Gençlere vizyon: Start-up ekosistemi, küresel Ar-Ge merkezleri, üniversite–sanayi işbirlikleri.

Singapur tropik bir adadan nasıl finans merkezine dönüştüyse, Lizbon dijital göçebeler için cazibe merkezi olduysa, İzmir de bu kulvarda yükselebilir.

Ege’de gerilimden refaha

Ege Denizi yalnızca gerilim hattı olmak zorunda değil. Çeşme–Sakız, Bodrum–Leros, Ayvalık–Midilli hatlarında turizm, kültür ve enerji projeleri geliştirilebilir.

Yakın zamanda Leros ve Patmos’ta belediye başkanlarıyla görüştüm. İzmir ile işbirliğine çok istekli olduklarını gördüm. Ege’nin geleceği sıfır toplamlı güvenlik hesaplarıyla değil, pozitif toplamlı ortaklıklarla kurulmalı.

İzmir’in başarısı yalnızca İzmir’e ait olmayacak. Buradan öğrenilecek dersler Gaziantep’in üretimine, Konya’nın tarımına,

Trabzon’un lojistiğine, Van’ın ticaretine model olabilir.

Nasıl ki 1923 İzmir İktisat Kongresi bütün Türkiye için vizyon yarattıysa, bugün de İzmir’in başarısı Anadolu’ya ilham verebilir.

Agora kalıntıları, Efes’in görkemi, Bergama kütüphaneleri, Kemeraltı çarşısı, Levanten köşkleri… İzmir’in çok katmanlı kimliği yalnızca geçmiş değil; geleceğe yön verecek bir sermayedir.

Barselona Gaudi’siyle, Roma antik mirasıyla marka değerini nasıl güçlendirdiyse; İzmir de Agora’sıyla, Efes’iyle, Cumhuriyet modernizmiyle kendi özgün markasını yaratabilir.

Geleceğe açılan kapı

Dünya yeni bir yüzyılın eşiğinde. Devletler kadar şehirler de geleceği şekillendiriyor. Ankara merkezi kararların adresi olabilir; ama Türkiye’nin küresel sahnedeki imajını güçlendirecek olan İzmir’in başarısıdır.

Çeşme’nin rüzgârı, Karaburun’un denizi, Urla’nın bağları, Bergama’nın tarihi, Aliağa’nın sanayisi bir bütünün parçalarıdır.
İzmir, yeşil dönüşüm, dijitalleşme ve kültürel ekonomiyle küresel bir marka olursa, Türkiye’nin de önü açılır.

Mesajım basit: Türkiye’yi anlamak için yalnızca Ankara’ya bakmayın. İzmir’e de bakın. Çünkü İzmir, Türkiye’nin geleceğe açılan kapısıdır.

Ve bu yolculukta hepimizin tekrarlaması gereken bir söz var: Ne Mutlu İzmirliyim Diyene.