Çek milyarderin seçim zaferi: Avrupa’da sağ güçleniyor

Çek Cumhuriyeti’nde milyarder Andrej Babiš, en iyi seçim zaferini kazandıktan sadece birkaç saat sonra yeni bir Çek hükümeti kurma çalışmalarına başladı. Çekya’nın eski Başbakanı Babis’in geri dönüşü, Avrupa Birliği'ndeki popülist liderlerin yükselen sıralarını güçlendirmeye yönelik bir adım olarak görülüyor.

Babis, Çek Cumhuriyeti'nin AB’den çıkmasını isteyen aşırı sağcı bir grup ve bloğun iklim gündemini eleştiren popülist bir partiyle destek alarak hükümet kurma planlarını ileriye götüreceğini söyledi. 2021 yılına kadar dört yıl boyunca Çekya başbakanı olan 71 yaşındaki iş insanı, herhangi bir “Çekxit”e karşı olduğunu ve NATO'yu desteklemeye devam ettiğini net bir şekilde belirtti. Ancak ABD Başkanı Donald Trump’tan ilham alan seçim kampanyası, Brüksel’e, göçten Ukrayna’ya askeri yardımlara kadar politika konusunda meydan okuyan liderler listesine yenilerinin ekleneceği sinyalini verdi.

“Dört yıl sadece Ukrayna’dan bahsettiler”

Seçim sonuçları kesinleşirken yaptığı ilk basın toplantısında Babis, "Bize layık olan insanlar için programımızı yerine getireceğiz. Mevcut hükümet onları unuttu ve dört yıl boyunca sadece savaş ve Ukrayna’dan bahsettiler” dedi. Birleşik bir cepheyi bir arada tutmaya çalışan AB için Babis’in geri dönüşü, Trump’ın ticaret savaşı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve yükselen anti-göçmen milliyetçiliğin Avrupa projesini zorladığı bir döneme denk geliyor.

Forbes gerçek zamanlı milyarderler listesine göre 4.3 milyar dolarlık bir servete sahip olan Babis, “Avrupa acı çekiyor” diye ekledi. Yanındaki kişiler, Babis’in politika gündeminin hangi yönde şekilleneceğine dair bir fikir veriyor. Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Slovakya Başbakanı Robert Fico’nun bir müttefiki olan Babis, Avrupa Parlamentosu’nda Marine Le Pen’in Ulusal Birlik Partisi ve Matteo Salvini’nin İtalya’sının da yer aldığı "Avrupa İçin Vatanseverler" adlı siyasi grubu kurmaya yardımcı oldu. AB meclisindeki üçüncü büyük grup olan Vatanseverler, genellikle ulusal egemenliği savunan ve göç, AB’nin çevre politikaları ve savaşın yıkımına uğramış Ukrayna’ya destek konularına karşı çıkan tutumlar sergiliyorlar.

Ukrayna’ya silah yardımı tartışması

Burada tartışılan konu, Çek Cumhuriyeti’nin Ukrayna’ya askeri yardımlarındaki öncü katkısı. Bu proje, dünya çapında mühimmat temin ederek Kiev’e ulaştırılmasını sağlıyor. Babis, seçim kampanyasında bu projeyi hedef aldı ve büyük ölçüde silah üreticilerinin cebini dolduran bir sistem olarak kınadı. Bunun içinde, Çek Cumhuriyeti'nin en büyük silah üreticisi olan, Michal Strnad’ın sahibi olduğu Çekoslovak Group AS de yer alıyor. Strnad, Çek Cumhuriyeti’nin ikinci en zengin kişisi.

Babis, mühimmat girişimini durdurup durdurmayacağı sorusuna da açık kapı bırakmıştı. Seçim sonrası bu konuda sorular sorulduğunda, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ile programı tartışacağını ve “şeffaf bir şekilde” ele alacağını söyledi. Ancak özel şirketlerin silah sevkiyatlarının önüne geçmeyeceğini de belirtti.

Babis, “Çek şirketlerinin Ukrayna’ya silah ihracatını engellemiyoruz. Bu hiç sorun değil” dedi. Ancak, insanların kanser tedavisini karşılayamayacağı ve öğretmenler ile bekar annelerin faturalarını ödemekte zorlandığı durumlarda, bu paranın Çek vatandaşlarına verileceğini ifade etti.

Yolsuzluk soruşturması

Babis siyasete, yolsuzluğu durdurma vaadiyle halk adamı yaklaşımıyla girdi ve bu, 2017'de başbakanlık koltuğuna yükselmesini sağladı. İlk döneminde, şirketinin AB sübvansiyonlarını usulsüz şekilde elde ettiği iddialarıyla ilgili bir soruşturma yüzünden zor zamanlar geçirdi. Babis, suçlamaları reddetti ve sonunda yargılanıp beraat etti. Ancak dava bu yıl yeniden gündeme geldi ve bir Çek yerel mahkemesi davanın tekrar incelenmesi için karar verdi. 2023 yılında Babis’i mağlup ederek Çek Cumhurbaşkanı olan Petr Pavel, eski başbakanın, eğer başbakanlık görevine geri dönerse iş imparatorluğunun sahipliğini çözmesi gerektiğini ve çıkar çatışmalarından kaçınması gerektiğini söyledi.