ABD, Rusya ve Çin karşı karşıya: Yeni nükleer silahlanma yarışı

Yeni nükleer yarış başladı. Ancak Soğuk Savaş döneminden farklı olarak ABD artık tek bir rakip yerine iki eş düzey rakibe karşı hazırlık yapmak zorunda. Üstelik bunu, net sanayi ve ekonomik üstünlüğünü kaybettiği bir dönemde yapmak durumunda. Uzun süre yalnızca küçük bir nükleer güce sahip olan Çin hızla yetişirken, Rusya Amerikan şehirlerini hedef alan çeşitli yeni nesil sistemler geliştiriyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’ya verilen Amerikan desteğini kısmak için nükleer tehdit söylemini kullanıyor. Belarus’a nükleer silahlar konuşlandırdı ve son haftalarda, Amerikan savunmasına karşı koyulamaz olduğunu iddia ettiği nükleer enerjiyle çalışan bir füze ile nükleer enerjili bir denizaltı dronunu test etti. Rusya ve ABD hala şubat ayında sona erecek yeni START anlaşması gibi bazı silah kontrol sınırlarına uysa da Çin herhangi bir yükümlülükle kısıtlanmadan sessiz ama hızlı bir şekilde öne geçiyor. ABD tahminlerine göre Pekin, 2030’ların ortalarına kadar konuşlandırılmış nükleer savaş başlığı sayısında ABD ile yaklaşık pariteye ulaşacak.

Stratejik belirsizlik

Çin lideri Şi Cinping, eylül ayında Japonya’ya karşı kazanılan zaferin 80. yılını kutlayan Pekin töreninde ilk kez Çin’in kara, deniz ve havadan fırlatılan balistik nükleer füzelerden oluşan nükleer üçlüsünü sergiledi. Yanında, oturan Putin töreini dikkatle izledi. Solunda oturan Kuzey Kore lideri Kim Jong Un da aynı şekilde. 1969’daki sınır çatışması sırasında neredeyse nükleer bir çatışmanın eşiğine gelen Moskova ve Pekin arasındaki büyüyen bağ, ABD ile Avrupa ve Asya’daki müttefikleri için eşi görülmemiş bir stratejik belirsizlik yaratmış durumda. Bu tedirginlik, Washington’daki müttefiklerin Trump’ın karşılıklı savunma yükümlülüklerine sadakati konusundaki şüpheleriyle daha da artıyor.

Üçüncü nükleer çağ

Atlantic Council’in Scowcroft Center direktörü ve eski Pentagon yetkilisi Matthew Kroenig, “Şu anda eğilim, nükleer cephaneliklerin azaltılması değil artırılması yönünde. 1990’lar ve 2000’lerden çok daha fazla Soğuk Savaş’a benzeyen üçüncü bir nükleer çağa giriyoruz" dedi. Kroenig’in de görev yaptığı ABD'nin stratejik duruşu üzerine iki partili kongre komisyonu, Çin’in silahlanması nedeniyle ABD’nin on yıllardır ilk kez nükleer cephaneliğini genişletmeyi düşünmesi gerektiğini 2023’te tavsiye etmişti. Trump, nükleer silahları azaltmak istediğini ancak ABD’nin rakipleri silahsızlanmadıkça bunun mümkün olmadığını söyledi. Geçen ay ayrıca nükleer testlerin yeniden başlatılması çağrısında bulundu.

1992’den beri patlayıcı nükleer test yapmayan ABD şu anda Amerikan Bilim İnsanları Federasyonu’na göre 5 bin 117 nükleer savaş başlığına sahip; bunun 3 bin 700’ü emekliye ayrılmış stoklarda bulunuyor. Rusya'nın 5 bin 459, Çin'in ise 600 savaş başlığı var. Geçen yıl Rusya ile resmi bir askeri ittifak yapan ve nükleer kulübün yeni üyesi olan Kuzey Kore’nin ise tahmini 50 savaş başlığı bulunuyor ve Amerika anakarasını vurabilecek kıtalararası füze ve denizaltı kabiliyetlerine yoğun yatırım yapıyor.

ABD, bu yeni tehditlere karşı yavaş tepki verdi. MIT Nükleer Güvenlik Politikası Merkezi direktörü ve Biden yönetimi sırasında Pentagon’da ABD’nin stratejik yeteneklerini yöneten Vipin Narang, “Tüm nükleer modernizasyon programımız Rusya ile daha fazla kesintiye gidileceği ve Çin ile Kuzey Kore’nin ABD duruşu için sorun teşkil etmeyeceği varsayımına dayanıyordu. Bu varsayımların hepsi yanlış çıktı. Avrupa’da bölgesel bir çatışma çıkarsa ve Çin Tayvan’ı almaya karar verirse ya da tam tersi olursa, inanılmaz derecede zorlanacağız. Bu tür senaryolara gerçekten hazırlıklı değiliz" dedi.

ABD istihbaratına göre Şi, Çin ordusuna gerekirse Tayvan'ı 2027’ye kadar askeri olarak almaya hazır olmalarını emretti, ancak bunun yakın zamanda gerçekleşeceği anlamına gelmiyor. Amerikan ve NATO komutanlarına göre Tayvan savaşı çıkması halinde en olası senaryo, eşzamanlılık sorunu: Çin’in operasyonlarının, bir veya daha fazla NATO üyesine karşı Rus askeri eylemini ve muhtemelen Kuzey Kore’nin Güney Kore’yi işgalini tetiklemesi.

Şu anda Çin, ABD ve Rusya’yı yakalamak istediği için herhangi bir silah kontrol müzakeresiyle ilgilenmiyor ve en büyük iki nükleer gücün önce kendi cephaneliklerini azaltması gerektiğini söylüyor. Rusya neredeyse dört yıldır süren Ukrayna savaşında görüldüğü gibi zayıf konvansiyonel güçlerini telafi etmek için nükleer gözdağı kullanırken, Çinli stratejistler Asya’da bunun tersinin geçerli olduğunu savunuyor.

"Çin cephaneliğini artırmalı"

Çin Savunma Bakanlığı Güvenlik İşbirliği Merkezi’nin eski direktörü ve şimdi Pekin’de Tsinghua Üniversitesi’nde kıdemli araştırmacı olan emekli Korgeneral Zhou Bo, “Çin açısından mesele şu: ABD konvansiyonel bir savaşta kaybedebileceğinden korktuğu için bazıları Tayvan Boğazı’nda Çin’e karşı nükleer silah kullanılmasını öneriyor. Çin cephaneliğini artırmalı, pariteye ulaşmak için değil, ABD’nin Çin’e karşı nükleer silah kullanmayı düşünmeye bile cesaret edemeyeceği bir seviyeye kadar. O zaman konvansiyonel bir savaşta Çin kazanabilir" değerlendirmesini yaptı. 

Bu yıl Çin yapımı silahlar kullanan Pakistan ile en az bir Fransız yapımı Rafale jetini kaybeden Hindistan arasındaki kısa savaş, Pekin’in artan askeri gücüne yönelik bu özgüveni pekiştirdi. Tsinghua Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Başkanı Tang Xiaoyang, “ABD’nin Asya’da büyük çaplı bir savaşa girme kapasitesi gerçekten yok. ABD, eğer savaş çıkarsa, Çin’in güçlü sanayi kapasitesi sayesinde şu anda ABD’yi yenme konusunda oldukça özgüvenli olduğunu anlıyor" dedi.

Putin’in ya da Trump’ın ne tür testleri kastettiği belirsiz

ABD, Rusya ve Çin son yıllarda daha gelişmiş füzeler ve diğer nükleer teslim sistemlerine yatırım yapmış olsa da ABD ve Rus nükleer savaş başlıklarının çoğu birkaç on yıl öncesine dayanıyor. ABD sıfır nükleer patlama üreten yarı kritik testlerle savaş başlıklarını modernize ediyor.

Bu ay Putin, Savunma Bakanlığı’na nükleer testlerin yeniden başlatılma ihtimalini inceleme talimatı verdi ancak somut hazırlıklara başlanmasını kamuoyu önünde emretmedi. Üst düzey bir Batılı yetkili, “Ruslar işler yolunda gitmediğinde her zaman nükleer kartı kullanır. Bu stratejik iletişimdir” dedi. Rusya, Sovyetler Birliği’nin çöküşünden bu yana tam verimli bir nükleer savaş başlığı testi yapmadı ve Putin’in ya da Trump’ın ne tür testleri kastettiği belirsiz. ABD’nin bugüne kadarki 1.054 patlayıcı nükleer testinin çoğunun yapıldığı Nevada Ulusal Güvenlik Sahası’nın tam verimli testlere yeniden başlamak için iki ila üç yıl teknik hazırlığa ihtiyacı olacak.