Yeni veri merkezleri dünyanın en kurak bölgelerinden su alacak

SourceMaterial ve The Guardian tarafından yapılan bir araştırma Amazon, Microsoft ve Google'ın dünyanın en kurak bölgelerinde büyük miktarda su kullanan veri merkezleri işlettiğini ve çok daha fazlasını inşa ettiğini ortaya çıkardı. ABD Başkanı Donald Trump'ın destek sözü verdiği üç teknoloji devi, ABD'de ve dünya genelinde yüzlerce veri merkezi planlıyor ve bu durum halihazırda su kıtlığıyla yaşayan nüfuslar üzerinde potansiyel olarak büyük bir etki yaratacak. Ethical Tech Society'nin kurucusu Lorena Jaume-Palasí, “Su meselesi çok önemli hale gelecek. Kaynak perspektifinden bakıldığında dayanıklılık bu topluluklar için çok zor olacak” dedi. 

SourceMaterial'ın araştırmasına göre dünyanın en büyük online perakendecisi Amazon'un su kullanımı çabaları şirket içinde muhalefete yol açtı ve kendi sürdürülebilirlik uzmanlarından biri planlarının etik olmadığı uyarısında bulundu. SourceMaterial ve Guardian'ın sorularını yanıtlayan Amazon ve Google sözcüleri, su kıtlığını her zaman göz önünde bulundurduklarını söyleyerek geliştirmelerini savundular. Microsoft ise yorum yapmayı reddetti.

Verilerin uzaktan depolanması ve işlenmesinin yanı sıra ChatGPT gibi yapay zeka modellerini eğitmek için bilgi teknolojisi şirketleri tarafından kullanılan ağa bağlı sunucuları içeren geniş depolar olan veri merkezleri, soğutma için su kullanıyor. SourceMaterial'ın analizi, dünyanın halihazırda su kıtlığıyla karşı karşıya olan bölgelerinde üç büyük teknoloji firmasına ait 38 aktif veri merkezinin yanı sıra geliştirme aşamasında olan 24 veri merkezi daha tespit etti.

Veri merkezlerinde yüzde 78 artış

Veri merkezlerinin konumları genellikle sektörel sırlardır. Ancak SourceMaterial, yerel haberleri ve sektör kaynakları Baxtel ve Data Center Map'i kullanarak Amazon, Microsoft ve Google'a ait aktif ya da geliştirme aşamasında olan 632 veri merkezinin haritasını çıkardı. Bulut bilişim ve yapay zeka, dünyanın depolama talebinde bir artışa neden olurken, bu şirketlerin planlarının, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya, Afrika ve Avustralya'da planlanan inşaatlarla dünya çapında sahip oldukları veri merkezi sayısında yüzde 78'lik bir artış içerdiğini gösteriyor.

Dünyanın suyun bol olduğu bölgelerinde, veri merkezlerinin yüksek su kullanımı daha az sorunlu ancak 2023'te Microsoft, suyunun yüzde 42'sinin “su stresi olan bölgelerden” geldiğini söylerken, Google su tüketiminin yüzde 15'inin “yüksek su kıtlığı” olan bölgelerde olduğunu söyledi. Amazon ise bir rakam belirtmedi. SourceMaterial ve Guardian'ın analizine göre şimdi bu şirketler faaliyetlerini dünyanın en kurak bölgelerinden bazılarında genişletmeyi planlıyor.

Jaume-Palasí, veri merkezlerinin düşük nemin metal korozyonu riskini azalttığı iç kesimlerde inşa edilmesi gerektiğinden ve deniz suyu da soğutma için kullanıldığında korozyona neden olduğundan, “Kuru alanlarda inşa edilmeleri tesadüf değil” dedi. Amazon'un Kuzey İspanya'nın Aragon bölgesinde önerdiği üç yeni veri merkezi (her biri mevcut bir Amazon veri merkezinin yanında) yılda tahmini 755 bin 720 metreküp su kullanma lisansına sahip, bu da kabaca bölgenin ana ürünlerinden biri olan 233 hektarlık (576 dönüm) mısırı sulamaya yetiyor.

Hesaplanandan daha yüksek olacak

Pennsylvania'daki Villanova Üniversitesi'nde enerji verimliliği uzmanı olan Aaron Wemhoff, bu rakamın yeni tesislere güç sağlayacak elektriği üretmek için kullanılan suyu hesaba katmadığı için pratikte su kullanımının daha da yüksek olacağını söyledi. Amazon'un Aragon bölgesindeki yeni veri merkezlerinin, şu anda tüm bölgenin tükettiğinden daha fazla elektrik kullanacağı tahmin ediliyor. Bu arada Amazon aralık ayında bölge hükümetinden mevcut üç veri merkezindeki su tüketimini yüzde 48 oranında artırmak için izin istedi. Şirket başvurusunda, “İklim değişikliği küresel sıcaklıklarda ve sıcak hava dalgaları da dahil olmak üzere aşırı hava olaylarının sıklığında artışa yol açacağı için daha fazla suya ihtiyaç duyulduğunu” yazdı.

Muhalif bir kampanya grubundan Aurora Gómez, "Çok fazla su kullanıyorlar. Çok fazla enerji kullanıyorlar“ dedi ve su kıtlığı nedeniyle İspanya'da yeni veri merkezlerine moratoryum uygulanması çağrısında bulundu. İspanya, bilim insanları tarafından iklim kriziyle ilişkilendirilen aşırı hava olaylarında sıcaklığa bağlı ölümlerin arttığına tanık oldu. Geçen ay Aragon hükümeti kuraklıkla mücadele için AB'den yardım istedi. Çiftçi Chechu Sánchez, veri merkezlerinin ekinleri için ihtiyaç duyduğu suyu tüketeceğinden endişe ettiğini söyledi. Jaume-Palasí, ülkenin yüzde 75'inin halihazırda çölleşme riski altında olduğunu, iklim krizi ve veri merkezi genişlemesinin birleşiminin İspanya'yı “ekolojik çöküşün eşiğine getirdiğini” ifade etti. 

Su dengeleme iddiası

Amazon, veri merkezlerinin dünya çapında kullandığı su için genel rakamlar vermiyor. Ancak 2030 yılına kadar “su pozitif” olacağını ve başka yerlerde su kıtlığı olan bölgelerdeki topluluklara ve ekosistemlere su sağlayarak tüketimini dengeleyeceğini iddia ediyor. Amazon şu anda sürdürülebilir olmadığını düşündüğü bölgelerdeki su kullanımının yüzde 41'ini dengelediğini söylüyor. Ancak bu yaklaşım şirket içinde şimdiden tartışmalara neden oldu. Amazon'un eski su sürdürülebilirliği müdürü Nathan Wangusi, “Bunun etik olmadığı konusunu tüm doğru yerlerde dile getirdim. Saf bir sürdürülebilirlik geçmişinden gelen biri olarak bu ilkeye oldukça karşı çıktım” dedi. 

Microsoft ve Google da suyu daha verimli kullanmanın yollarını bulmanın yanı sıra su denkleştirme yoluyla 2030 yılına kadar ‘su pozitif’ olma sözü verdi. Villanova Üniversitesi uzmanı Wemhoff su denkleştirmesinin, atmosferden uzaklaştırılan bir ton kirleticinin başka bir yerde salınan bir tonu yok edebildiği karbon denkleştirmesi ile aynı şekilde çalışmadığını söyledi. Bir bölgede suya erişimin iyileştirilmesi, çok uzakta suya erişimini kaybetmiş bir topluluğa yardımcı olmuyor.

Stargate

Ocak ayında Beyaz Saray'da Trump, “tarihteki en büyük yapay zeka altyapı projesi” olarak adlandırdığı Project Stargate’i duyurdu. OpenAI, Amerikan yazılım şirketi Oracle, Japonya merkezli SoftBank ve Emirlik yatırım şirketi MGX arasındaki 500 milyar dolarlık ortak girişim, Teksas'tan başlayarak ABD genelindeki veri merkezlerini finanse edecek. Stargate’in duyurusundan bir gün önce, Trump'ın göreve başlama tarihinde, Çinli DeepSeek şirketi kendi yapay zeka modelini piyasaya sürdü ve batılı rakiplerinden çok daha az işlem gücü ve dolayısıyla daha az su kullandığını iddia etti.

Yakın zamanda Bloomberg, Microsoft'un dünya çapında yeni veri merkezleri için bazı planlarını geri çektiğini yazdı. Microsoft ayrıca sıfır su veri merkezi planlarını yayınladı ve Google su kullanımını azaltmak için hava soğutması kullanacağını söyledi ancak sistemlerinin nasıl çalışacağı henüz belli değil.

Jaume-Palasí, “Gördüğüm zaman inanacağım. Şu anda veri merkezlerinin çoğu hava soğutmadan su soğutmaya geçiyor çünkü yüksek yoğunluklu rafları soğutmaya çalıştığınızda sıvı daha verimli oluyor ki bunlar çoğunlukla yapay zeka için kullanılanlar” dedi. Trump yönetimi bu yeni veri merkezlerine güç sağlamak için yeni enerji projelerini hızla hayata geçirme sözü vermiş olsa da, şimdiye kadar bu merkezlerin tüketebileceği su hakkında hiçbir şey söylemedi. Gómez, “Ne insanlar ne de veriler su olmadan yaşayabilir. Ancak insan yaşamı esastır ve veri öyle değildir” diye konuştu.