Trump, Fed Başkanı Jerome Powell’ı görevden alırsa ne olur?

ABD Başkanı Donald Trump’ın Merkez Bankası Başkanı Jerome Powell üzerindeki baskısı, piyasaları karıştırıyor ve Trump'ın Fed başkanını görevden alması durumunda ne olacağına dair soruları gündeme getiriyor. Böyle bir hamle, ABD tarihinde bir ilk olur ve neredeyse kesin olarak Washington ve Wall Street’i etkisi altına alacak. Ayrıca olası bir senaryo sonunda da ABD Yüksek Mahkemesi tarafından karara bağlanacak tarihi bir davayı tetikler.

Son kargaşa, 16 Temmuz’da Trump’ın, faiz oranlarını düşürmesi yönündeki çağrılarını dikkate almadığı için hedef aldığı Powell’a karşı harekete geçmesinin beklendiğine dair haberlerin ardından patlak verdi. Trump, bu haberlere karşı çıktı ve Powell’ın görevden alınmasının 'son derece olasılık dışı' olduğunu, ancak 'dolandırıcılık' nedeniyle “gitmek zorunda kalırsa” mümkün olabileceğini söyledi.

Bu Trump ve müttefiklerinin Powell’ı 'geçerli sebep' ile görevden alma gerekçesi olarak odaklandıkları, Fed merkez binasındaki yenileme çalışmalarıyla ilgili maliyet aşımlarına bir göndermeydi. Merkez bankasını düzenleyen yasa olan Federal Reserve Yasası’nın 10. Bölümü, başkanın da aralarında bulunduğu Fed Yönetim Kurulu üyelerinin 'geçerli sebep ile görevden alınabileceğini' belirtiyor. Maliyet aşımlarının böyle bir suistimal teşkil edip etmediği konusu, mahkemeler için yeni bir mesele olacaktır.

Powell görevden alınırsa ne olabilir?

Görevden alma anında yürürlüğe girer ancak Powell büyük olasılıkla Washington federal mahkemesinde dava açabilir ve dava ilerlerken görevine iade edilmesini isteyen bir ihtiyati tedbir kararı talep edebilir. Her iki taraf da argümanlarını özetleyen dilekçeler sunar ve Powell görevden alınmasının gerekçesiz olduğunu savunma fırsatı bulur. Yargıç, ihtiyati tedbir kararı öncesi bir duruşma düzenleyebilir. Sonuç, Powell’ın ve Fed’in 'onarılamaz zarar' göreceğini yargıca ikna edip edememesine bağlı olabilir.

İhtiyati tedbir kararı kritik olur çünkü davanın esasına ilişkin karar aylar hatta daha uzun sürebilir. Powell’ın tedbir talebi reddedilirse, görevden alma yürürlükte kalır ve Fed başkan yardımcısı başkan olarak görev yapar. Bu görevi şu anda Philip Jefferson yürütüyor. Jefferson, 2022 yılında dönemin ABD Başkanı Joe Biden tarafından Fed kuruluna aday gösterildi. Powell ise ilk başkanlık döneminde, 2017’de Trump tarafından başkanlığa aday gösterilmişti. Eğer ihtiyati tedbir kararı kabul edilirse, Powell dava süresince görevde kalabilir. Her iki taraf da karara itiraz edebilir, bu da federal bir temyiz mahkemesi heyetinin devreye girmesine ve muhtemelen ardından Yüksek Mahkeme’ye taşınmasına yol açabilir. Yüksek Mahkeme’nin ihtiyati tedbir kararına ilişkin kararı büyük olasılıkla davayı sonuçlandırır. Kaybeden taraf davayı sürdürse bile, yargıçların daha sonra kendi kararlarını fiilen tersine çevirmeleri pek olası değil.

Dava Yüksek Mahkeme’ye giderse mahkeme ne yapabilir?

Yüksek Mahkeme, mayıs ayında Trump’ın Powell’ı herhangi bir gerekçe göstermeden görevden alamayacağını belirtti. Trump’ın, iki diğer kurumdaki yetkilileri gerekçesiz görevden almasına izin verirken, çoğunluk görüşü bunun başkanın Fed üzerindeki yetkisi anlamına gelmediğini vurguladı. Mahkeme, merkez bankasını “benzersiz yapıya sahip, yarı özel bir kuruluş” olarak nitelendirdi.

Yine de karar, Powell’ın geçerli sebeple görevden alınabileceği ihtimalini açık bıraktı. Ayrıca Trump’ın Yüksek Mahkeme’deki sicili, davanın oraya gitmesi durumunda ona güçlü bir konum sağlayabilir. Mahkeme’nin muhafazakar süper çoğunluğu, geçen yıl başkana geniş ceza muafiyeti tanımış ve bu yıl Trump’ın hukuki itirazlarla karşılaşan birçok politikasının yürürlüğe girmesine izin vermişti. Boston Üniversitesi’nde başkanlık yetkisi uzmanı hukuk profesörü Jed Shugerman, “Trump’ın önünü açıyorlar” dedi

Kentucky Üniversitesi J. David Rosenberg Hukuk Fakültesi’nde başkanlık yetkileri uzmanı olan ve Beyaz Saray ile Adalet Bakanlığı’nda Demokrat başkanlara hizmet etmiş Jonathan Shaub’a göre alt mahkeme yargıçları ya da Yüksek Mahkeme Trump’ın Powell’ı yasa dışı şekilde görevden aldığına karar verse bile, onun görevde kalıp kalamayacağı net değil.

Hukuki dava ne üzerine olur?

Trump’ın sunduğu gerekçe ya da gerekçelere bağlı olacaktır. Trump 'geçerli sebep' yolunu seçer ve Powell’ı Fed merkez binası yenilemesini kötü yönetmekle suçlarsa, dava bu projenin ayrıntılarına ve maliyet aşımlarına yol açan kararları kimin aldığına bağlı olabilir. 'Geçerli sebep' tanımı genellikle üç olasılığı kapsar: verimsizlik; görev ihlali; ve kötü yönetim, yani görevde işlenen bir suistimal. Bu terimlerin, Kongre’de yüzyıldan fazla bir süre önce öne çıkmasına rağmen, tam olarak ne anlama geldiği konusunda fikir birliği yok. Yargıç, her iki tarafın argümanlarına dayanarak, Powell’ın yenileme maliyetlerindeki rolünün bu üçünden herhangi birine girip girmediğine karar vermek zorunda kalır. Ancak açık hukuki emsaller çok azdır. Yüksek Mahkeme, bir başkanın geçerli sebeple görevden alma gerekçesinin yeterli olup olmadığını hiç değerlendirmedi. Amerikan Girişim Enstitüsü’nde Yüksek Mahkeme ve idari yapı üzerine çalışan akademisyen Adam White, “Bu tür bir yasayı daha önce hiç test etmedik, özellikle Fed bağlamında değil,” dedi

Columbia Hukuk Fakültesi öğretim görevlileri Jane Manners ve Lev Menand tarafından hazırlanan bir rapor, bu bağlamda verimsizliğin “beceriksiz yetkililer nedeniyle israfla yürütülen kamu yönetimi” olarak tanımlandığını, görevde kötü yönetimin ise “başkalarına zarar veren, görev sırasında işlenen yanlış bir fiil” olarak nitelendiğini belirtti. Görev ihlali ise “başkalarına zarar veren şekilde görevini yerine getirmemek” anlamına gelmektedir.

Fed’in yenileme projesiyle ilgili sorun Ne?

Fed, 1930’larda inşa edilen Washington’daki iki ana binasında ilk büyük ölçekli yenileme çalışmasını yürütüyor. Merkez bankası, bu projenin bankanın operasyonlarını konsolide ederek zamanla maliyetleri azaltmak üzere tasarlandığını söyledi. Yenileme planları ilk olarak 2017’de Fed kurulu tarafından onaylandı. O zamandan bu yana maliyet önemli ölçüde arttı. Fed’in 2025 bütçe belgelerine göre projenin toplam maliyet tahmini 2023’teki 1,9 milyar dolara kıyasla 2,5 milyar dolara yükseldi.

Banka maliyet tahminindeki artışı, denetim kurumlarıyla yapılan istişareler sonucunda ortaya çıkan tasarım değişikliklerine, tahmini ve gerçek maliyetler arasındaki farklara ve beklenenden fazla asbest bulunması gibi öngörülemeyen koşullara bağladı. Trump’ın birçok müttefiki, Powell’ı görevden almak için gerekçe oluşturmak amacıyla bu yenileme projesine odaklanmış durumda.

Federal Konut Finansmanı İdaresi Direktörü Bill Pulte, Powell’ın 25 Haziran’daki Senato duruşmasında projeye dair ayrıntılar hakkında yalan söylediğini iddia etti ancak ayrıntı vermedi. Pulte, bunun Powell’ın geçerli sebep ile görevden alınması için yeterli olduğunu öne sürdü ve Kongre’yi soruşturma başlatmaya çağırdı. Bir Fed yetkilisi, Powell’ın ifadelerinin doğru olduğunu söyledi. Beyaz Saray Bütçe ve Yönetim Ofisi Direktörü Russell Vought, 10 Temmuz tarihli sosyal medya paylaşımında yenileme projesini “gösterişli bir yeniden yapılandırma” olarak nitelendirdi. Trump, yenilemeyle ilgili olarak Powell’ın dolandırıcılık nedeniyle soruşturulması gerektiğini söyledi. Powell’ın talebiyle, Fed’in Genel Müfettişi projenin maliyet artışlarına dair bir soruşturma başlattı.

Yeni başkan ne kadar sürede göreve başlayabilir?

Yeni bir kalıcı başkan, Trump tarafından aday gösterilmeli ve Senato tarafından onaylanmalıdır. Bu süreç genellikle haftalar, hatta aylar sürebilir. Bu arada, Fed Yasası, başkanın yokluğunda başkan yardımcısının görev yapacağını belirtir.

Tüm bunlar faiz oranları için ne anlama geliyor?

Fed başkanının görevden alınması, Trump’ın merkez bankasıyla ilgili temel şikayetini çözmez. Trump daha düşük faiz oranları istiyor ancak yeni bir başkan bunu tek başına sağlayamaz. Faiz oranları, şu anda Powell’ın başkanlığını yaptığı Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) tarafından belirleniyor. FOMC, kendi başkanını seçme yetkisine sahip. Bu pozisyon genellikle Fed başkanı tarafından yürütülse de komitedeki diğer 18 yetkiliden biri tarafından da yürütülebilir. Tüm 19 üye FOMC toplantılarına katılır ve 12’si oy kullanır. Bu da yeni başkanın, faiz indirimi için mantıklı bir gerekçe sunarak diğer üyeleri ikna etmesi gerektiği anlamına gelir.

Piyasalar nasıl etkilenir?

Yatırımcılar, Fed’in bağımsız bir kuruluş olarak statüsüne değer verir. Bu statü olmadan, merkez bankasının enflasyonu kontrol altında tutma taahhüdü inandırıcılığını kaybeder. Enflasyon beklentileri ise finansal varlıkların fiyatını köklü şekilde değiştirebilir.

Trump’ın Powell’ı görevden almasının muhtemel olduğuna dair Bloomberg haberinin yayınlanmasından sonraki 30 dakika içinde, ABD hisse senetlerinin S&P 500 endeksi yüzde 1 düştü, 30 yıllık ABD tahvil faiz oranı 10 baz puan yükseldi ve Bloomberg Dolar Spot Endeksi yüzde 1,2 geriledi. Bloomberg Economics’ten Anna Wong, Trump’ın gerçekten Fed başkanını görevden alması durumunda, bunun sonunda daha yavaş ekonomik büyümeye, daha yüksek işsizliğe ve kalıcı enflasyona yol açacağını söyledi.