Şi, Putin ve Modi el ele: ABD’ye karşı birlik mesajı

Çin’de düzenlenen zirvede, Çin, Rusya ve Hindistan’ın liderleri, birbirlerini iyi dostlar gibi gülümseyerek, kahkahalarla karşılaştılar. Bu sahne dünyanın öteki ucundaki bir izleyici kitlesine yönelikti. Sahne, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in el ele tutuşarak diğer dünya liderleriyle dolu bir toplantı salonuna yürümeleriyle başlıyor. Doğrudan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’e yöneliyorlar, el sıkışıyorlar ve yakın bir çember oluşturuyorlar. Tercümanlar gruba katılmadan önce birkaç kelime konuşuyorlar. Putin genişçe bir tebessüm ediyor, Modi ise yüksek sesle gülüyor. Bir noktada Modi, diğer liderlerle el ele tutuşuyor.

Birçok mesaj vardı

Analistlerin söylediğine göre bu görüntü birçok mesaj taşıyordu. Şi ile Putin arasındaki sıcaklık, ABD’ye meydan okuyan alternatif bir dünya düzeninin liderleri olarak aralarındaki yakın bağı göstermeyi amaçlıyordu. Modi ise ABD’deki Donald Trump yönetimi Hindistan’ı gümrük tarifeleriyle dışlamaya devam ederse, Hindistan’ın çözülememiş bir sınır anlaşmazlığına rağmen Çin dahil başka önemli dostları da olduğunu göstermek istiyordu.

Hindistan’ın Bangalore kentindeki Takshashila Enstitüsü’nde Hint-Pasifik çalışmaları başkanı Manoj Kewalramani, “Görsellik bu zirvenin önemli bir parçası ve Beyaz Saray, politikalarının diğer ülkelerin çıkarlarını karşılamak için alternatifler aramasına yol açtığını anlamalı” dedi. Çoğunlukla Orta Asya ve Güney Asya’dan gelen 20’den fazla liderin bir araya geldiği Tianjin kentindeki bu görüntü, Trump’ın yarattığı jeopolitik sarsıntının Çin ve Rusya’ya İran, Kazakistan, Kırgızistan, Belarus ve Pakistan gibi ortakları bir araya getirme fırsatı sunduğunu gösterdi.

‘Zorbalığa’ karşı durma çağrısı

Çin, ABD’nin kaotik ticaret politikalarının yarattığı hoşnutsuzluktan yararlanarak Washington ile dünya arasına bir kama sokmak ve kendisini daha istikrarlı bir küresel lider olarak sunmak istiyor. Şi, Avrasya güvenlik örgütü olan Şanghay İşbirliği Örgütü’nün açılış konuşmasında, ABD’ye üstü kapalı göndermelerde bulundu ve örgüt üyelerini “Soğuk Savaş zihniyetine, bloklaşmaya ve zorbalığa” karşı durmaya çağırdı. Örgütün “küresel çalkantılar” içinde “ilerlemesi gerektiğini” söyledi.

Modi ise “çok taraflılığı ve kapsayıcı bir dünya düzenini teşvik etme” mesajıyla benzer bir çizgiye yaklaştı. Yani Hindistan gibi ülkelerin küresel işlerde daha fazla söz sahibi olduğu bir sistem. Modi, Putin ve Şi arasındaki üçlü el tutuşma sahnesi, Moskova’nın kısa süre önce yeniden canlandırmak istediğini söylediği bir üçlü ittifakın gülümseyen bir tezahürüydü. Zirveden kısa bir süre sonra başka bir yakınlık gösterisinde Modi, Putin ile aynı arabada yolculuk ederek bir toplantıya birlikte gitti.

Modi sosyal medya hesabında, yolculuktan bir fotoğraf paylaşarak, “Onunla yapılan sohbetler her zaman ufuk açıcıdır” diye yazdı. Rus devlet medyasına göre Modi son anda karar vererek Putin’in Rus limuzinine binerek birlikte otelin yolunu tuttu. Mekana vardıklarında, resmi toplantı başlamadan önce arabada 50 dakika boyunca sohbet ettiler.

Hindistan’ın değişen tutumu

Geçmişte Hindistan’ın riskten kaçınan bürokrasisi, Çin ve Rusya ile bu denli sıcak görüntüler vermekten özenle kaçınırdı bu da Washington ile ilişkileri geliştirirken, diğer büyük güçlerin liderlik ettiği forumlarda da yer almanın sırrıydı. Ancak Trump’ın Hindistan’a uyguladığı ve Rus petrolü satın aldığı için ceza olarak yüzde 50’ye çıkan gümrük tarifeleri, Hindistan için bunu yapma motivasyonunu büyük ölçüde ortadan kaldırdı.

Bu kez Modi, toplantı başladıktan kısa süre sonra bu görüntüleri kendi sosyal medya hesaplarından paylaşarak, Hindistan’ın denge politikasındaki bu ani ve büyük değişimi gözler önüne serdi. Daha sonra toplantıda Modi daha da sıcak bir dil kullanarak Putin’e, “1.4 milyar Hintli sizi aralık ayında Yeni Delhi’de heyecanla karşılamayı bekliyor” dedi.

Zirve, Şi’nin bu hafta boyunca planladığı diplomatik etkinliğinin ilk parçasıydı. Bu toplantıya hazırlık olarak Şi, aralarında Modi’nin de bulunduğu birçok ziyaretçi liderle görüşmeler gerçekleştirdi. Görüşmelerde iki ülkenin birbirini rakip değil, ortak olarak görmesi gerektiğini söyledi.

Ayrıca Şi’nin Putin ile de görüşmesi bekleniyor. Ancak haftanın en dikkat çekici olayı, çarşamba günü Pekin’de yapılacak ve Putin ile Kuzey Kore lideri Kim Jong-un’un da katılacağı 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıldönümüne adanmış askeri geçit töreni olacak. Akademisyenler, Şi’nin bu vesileyle Çin’in savaşta oynadığı rolü yeniden şekillendirerek, Komünist Parti’nin imajını güçlendirmek ve Tayvan ile Güney Çin Denizi üzerindeki iddialarını desteklemek istediğini söylüyor.

Çelişen çıkarlar

Singapur Ulusal Üniversitesi’ne bağlı Lee Kuan Yew Kamu Politikaları Okulu’ndan Alfred Wu, “Şi Cinping açıkça, 2. Dünya Savaşı sonrası ABD’nin hakim olduğu küresel düzene meydan okumak ve Çin’in güvenilir ve meşru bir alternatif olduğunu göstermek istiyor” dedi. Üç liderin kamuoyuna verdiği birlik görüntüsü, aslında derin güvensizlikleri ve çelişen çıkarları gizliyordu.

Çin ile Hindistan, sınır anlaşmazlıkları nedeniyle hâlâ karşılıklı güvensizlik içinde; Pekin bu meselenin ikili ilişkilerin tümünü tanımlamaması gerektiğini savunuyor. Ancak Hindistan bir çözüme ulaşmak istiyor ve Modi, Şi’ye daha önce yaptığı yakınlaşmanın kendisini utandırarak geri teptiğinden endişeli. Moskova ile olan sıcak ilişkilere rağmen, Hindistan Batı’dan aldığı ekonomik desteğin yerini yaptırımlar nedeniyle ciddi şekilde zayıflamış olan Rusya ile dolduramaz.

Çin ise her ne kadar şu anda Rusya ile özellikle yakın ilişkiler sergiliyor olsa da Moskova’nın Kuzey Kore üzerindeki artan etkisini endişeyle izliyor. Kewalramani, “Optik, Hindistan, Çin ve Rusya üçlüsü içinde var olan fay hatlarını ortadan kaldırmak için yeterli değil” dedi.