Mülteci Samir Mane nasıl Arnavutluk’un ilk milyarderi oldu?

Ekim ayının güneşli bir sabahı. Arnavutluk’un başkenti Tiran’ın biraz dışında yer alan devasa bir alışveriş merkezinin içinde, koyu lacivert ceketinin altına giydiği siyah Lacoste tişörtüyle bir adam, etrafı gülümseyerek inceliyor.

Tiran East Gate Mall’un koridorlarında dolaşan bu adam, 1,2 milyon metrekarelik kompleksin yalnızca sahibi değil; aynı zamanda Forbes listesine göre Arnavutluk’un ilk ve hâlâ tek milyarderi: Samir Mane.

Merkezin içinde H&M, Zara, Burger King, Swarovski gibi uluslararası markalar yer alıyor.

Forbes'un haberine göre Mane, burayı “amiral gemisi” olarak nitelendiriyor: “Tamamı kiralandı" diyor gururla. Kiracıların arasında kendi elektronik zinciri Neptun, oyuncakçıları, kıyafet markaları ve ülkenin ilk suşi restoranı da bulunuyor. “İnsanlar ürünlere dokunmak istiyor. Arnavutluk’ta elle tutulur her işi biz yapıyoruz.”

Bir kamyondan imparatorluğa

1967 yılında, Enver Hoca’nın sıkı komünist rejimi altındaki Korçë kentinde doğan Mane, üniversite için geldiği Tiran’da jeoloji eğitimi alırken girişimciliğe yöneldi. “Jeolojiyi ben seçmedim, ne okuyacağımıza Komünist Parti karar veriyordu" diyor. Üniversitedeyken köfte yapıp arkadaşlarına satmaya başladı. Ancak altı ay sonra yetkililer bu küçük girişimi durdurdu.

1991’de, 23 yaşındayken bir seyahat acentesinden aldığı (sonradan sahte olduğu ortaya çıkan) vizeyle Avusturya’ya kaçtı. Viyana’daki mülteci kampında altı aydan fazla kaldı, kendi kendine Almanca öğrenip teknik üniversiteye başvurdu. Bu sırada Arnavutluk’un kapıları dış dünyaya aralanmaya başlamıştı ve Viyana’ya alışverişe gelen Arnavutlara elektronik ürün satan bir sektöre adım attı.

1993’te üniversiteyi bırakarak kendi şirketi Alba-Trade’i kurdu. Video oynatıcılar, televizyonlar ve ev aletleri alıp Tiran’a kamyonla taşıyor, park ettiği kamyonda tüm ürünleri üç saat içinde satıyordu. “Ama Avusturya’da gördüm ki, bu işler düzgün mağazalarda da yapılabilir.”

Batı Balkanlar’ın Walmart’ı

Mane, Neptun adlı elektronik mağazalar zincirinin ilkini 1996’da Tiran’da açtı. Ardından Kuzey Makedonya, Kosova, Sırbistan ve Karadağ’a yöneldi. Yugoslavya’nın dağılması sonrası oluşan yeni pazarlarda yatırım yapan ilk kişilerden biriydi. BALFIN Grubu CEO’su Edlira Muka’ya göre, Mane vizyonuyla zamanın ilerisindeydi: “Çamaşır makinemiz bile yokken, bu bölgede beyaz eşya ihtiyacını fark etti.”

2000’li yılların başında 19 mağazası vardı ve yılda 50 milyon dolarlık satış yapıyordu. Ancak gözü daha yüksekteydi. Doğu Avrupa’daki alışveriş merkezlerinin başarısını gören Mane, benzerini Arnavutluk’ta kurmak için 2005’te ailesiyle birlikte Viyana’dan Tiran’a taşındı. İlk alışveriş merkezini kurarken süpermarket arayışına girdi. Ancak kimse gelmek istemedi. “Bana GSYH rakamlarını gösterip ‘kimse gelmez’ dediler" diye anlatıyor. Bunun üzerine Carrefour’dan bir Fransız yöneticiyi işe alarak Euromax zincirini kurdu.

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın 15 milyon dolarlık yatırım desteğiyle 2005’te “Qendra Tregtare Univers”i açtı. Yollar dolup taştı, Mane park yerinde bizzat trafiği yönetti. Skeptiklere rağmen binlerce kişi otoyolda bekliyordu.

2011’de açılan Tirana East Gate alışveriş merkezi, bu başarıların üzerine inşa edildi. Artık uluslararası yatırımcılar da Mane’nin vizyonuna güveniyordu. Yatırım fonu AADF, projedeki payını satarak üç kat kazanç elde etti.

Gayrimenkul, bankacılık ve ötesi

BALFIN Grubu, 2024’te 880 milyon dolar ciro ve 120 milyon dolar net kâr elde etti. Gelirlerin %62’si perakendeden geliyor. Mane’nin sahibi olduğu Tirana Bank, ülkenin en büyük beşinci bankası. Neptun elektronik zinciri ise hâlâ piyasa lideri.

Rolling Hills, Collina Verde ve yapımı süren 240 milyon dolarlık göl kenarı projeleriyle birlikte Tiran çevresi, adeta Mane’nin imzasını taşıyor. Lüks villa ve konutlar, artık sadece Arnavutlar için değil, uluslararası alıcılar için de cazibe merkezi.

Yatırımları Arnavutluk’un dışına da taşmış durumda: Bosna Hersek, Karadağ, Kuzey Makedonya, Kosova’da mağaza zincirleri, Avusturya ve Kanada’da apartman ve ofis yatırımları, New York ve New Jersey’de mülkleri bulunuyor.

Siyasetle mesafeli, tartışmalara uzak

Mane, hiçbir özelleştirmeye katılmadığını ve siyasetten hep uzak durduğunu vurguluyor. “Hiçbir zaman siyasetin içinde olmadım ve bu hiç niyetim olmadı" diyor. Ancak serveti zaman zaman kamuoyunun dikkatini çekiyor. 2023’te eski Cumhurbaşkanı Ilir Meta’ya lüks villa verdiği iddiaları gündeme geldi. Mane bu suçlamaları kesin bir dille reddediyor: “Hayatımda hiçbir zaman soruşturulmadım, suçlanmadım ya da yargılanmadım.”

Turizm ve yeni ufuklar

Mane’nin Green Coast adlı sahil projesi, 2.600 villa ve daireden oluşacak ve Accor, Hyatt gibi otel markalarını barındıracak. Projenin ilk fazı 2022’de açıldı, şimdiye kadar 150 milyon dolarlık mülk satışı yapıldı. Toplam maliyetin 900 milyon doları bulması bekleniyor.

Dubai’li milyarder Mohamed Alabbar ve Jared Kushner gibi isimlerin de Arnavutluk sahillerine yatırım yapması, ülkenin turizm potansiyelini ortaya koyuyor. Mane bu ilgiden memnun: “Projeleri beğeniyorum, umarım yaparlar. Arnavutluk için harika olacak" diyor.

Samir Mane’nin rotası net: “Perakende, gayrimenkul ve turizm. Bizim geleceğimiz bu.”