Küresel ticaret savaşının yeni alanı: Tedarik zincirleri

ABD-Çin ticaret savaşındaki son çatışmadan çıkarılacak önemli bir ders: Tedarik zincirleri silahı dönemi başladı. Bu haftanın başlarında Washington ve Pekin, süper güç devletçiliğinin en güçlü yeni aracı olan ihracat kontrollerini içeren bir açmaza son verdi. Aylarca süren ticaret savaşının bir parçası olarak, iki taraf da üstünlük sağlamak amacıyla nadir toprak elementleri ya da yarı iletken teknolojisi gibi ihracatların önünü kesmişti.

Daha fazla karmaşıklık

Bu nedenle Çinli ve Amerikalı müzakereciler nihayet Londra'da bir ateşkes görüşmesi için bir araya geldiklerinde, görüşmeler gümrük tarifeleri, pazara erişim ve diğer standart ticaret müzakeresi konularından çok tedarik zinciri kısıtlamalarını geri çevirmeye odaklandı. Bu değişim, ABD ve Çin arasındaki rekabetin giderek küresel ekonomik gücün kaldıraçlarını kimin kontrol ettiğiyle ilgili olduğunu vurguluyor. İşletmeler ve yatırımcılar için, bu araçların Washington ve Pekin tarafından jeopolitik hedefler doğrultusunda daha geniş bir şekilde kullanılma potansiyeli, zaten gümrük vergileriyle gölgelenmiş bir ekonomik zemine yeni bir karmaşıklık katmanı ekliyor.

Pekin'deki Conference Board'un kıdemli danışmanı Alfredo Montufar-Helu, “Bunun yarattığı belirsizlik miktarı önemli. Bu yeni bir şey” dedi. Bazı analistlere göre ihracat kontrollerinin kullanılması, ABD ve Çin arasında gelecekte yapılacak ticaret görüşmelerinin, ABD ve Sovyetler Birliği'nin Soğuk Savaş dönemindeki silah kontrol diyaloglarına giderek daha fazla benzeyeceği anlamına geliyor.

Artık savaş başlıkları yerine ekonomik silahlar konuşuluyor

Bugün, ABD ve Çin savaş başlıkları yerine, yaygın ekonomik acıya neden olma potansiyeline sahip bir dizi yeni ekonomik silah kullanıyor. Wall Street Journal'ın haberine göre son çatışmanın ardından Çin, ABD şirketlerinin ihtiyaç duyduğu nadir toprak elementlerinin ihracatını yeniden başlatmayı kabul etti ancak bu yalnızca altı ay için geçerli olacak.

Danışmanlık firması Minerva Technology Futures'ın strateji müdürü ve eski bir Ticaret Bakanlığı yetkilisi olan Emily Benson, “Geleneksel silah kontrol anlaşmalarına bakarsanız, birincil hedefin felaket, en kötü durum senaryosunun gerçekleşmesini önlemek olduğunu görürsünüz. Burada ekonomik alanda gördüğümüz de kesinlikle bu” dedi. 

Küresel üretimin üçte birini gerçekleştiriyor

Modern ekonominin pek çok temel sektöründe Çin'in üstünlüğü söz konusu. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi, küresel üretimin yaklaşık üçte birini gerçekleştirerek otomobil parçaları, ilaçların temel bileşenleri, elektronik tedarik zincirinin kilit parçaları ve bir dizi diğer sanayi sektörü üzerinde potansiyel bir hakimiyet sağlıyor. Açık ticareti teşvik eden BM destekli bir kuruluş olan Uluslararası Ticaret Merkezi'nin verilerine göre dünyanın 1 numaralı makine, gemi, çelik, seramik, tekstil ve onlarca malın ihracatçısı.

ABD daha az sektöre hükmediyor ama ileri teknolojideki gücü ona büyük bir avantaj sağlıyor.  Tedarik zinciri esnekliği, Covid-19 salgını sırasında hükümet binalarında ve şirket yönetim kurulu odalarında sıcak bir konu haline geldi; virüs ve onu kontrol altına almayı amaçlayan kapanmalar, küresel ekonominin, özellikle de dünyanın en büyük fabrika tabanı olan Çin'de büyük aksaklıklara karşı savunmasızlığını ortaya çıkardı.

Pandemi Çin’in hakimiyetini zayıflatmaya yetmedi

Missouri'deki otomobil fabrikaları 2021 yılında Çin malı çip sıkıntısı nedeniyle kapandı. Avrupa Birliği dayanışması, her bir ülkenin kendi yerel vantilatör, maske ve diğer ekipman tedarikini güvence altına almak için yarışmasıyla parçalandı.
Şirketler zayıf noktaları kontrol etmek için tedarik zincirlerini inceledi ve birçok durumda envanter oluşturmayı, ek üretim üsleri bulmayı ve yeni bir kesinti durumunda tedarik zincirlerinde daha fazla esneklik oluşturmak için başka adımlar atmayı tercih etti. Bu çabalar Çin'in kilit tedarik zincirleri üzerindeki hakimiyetini zayıflatmaya yetmedi. Pandemi aynı zamanda hükümetlerin ekonomik hakimiyetlerini rakiplerine ve hasımlarına karşı kullanma potansiyelinin de altını çizdi.

ABD’nin en güçlü ekonomik aracı: Teknoloji 

Eski Başkan Joe Biden yönetimi altında, İran ve Rusya gibi ülkelere yaptırım uygulamak için küresel finanstaki hakim konumunu yıllarca bolca kullanan ABD, Amerika'nın sahip olduğu en güçlü ekonomik araçlardan birini kullandı: Teknoloji gücü.

Washington, Çin'e yüksek kaliteli yarı iletkenlerin ihracatı üzerindeki kontrolleri sıkılaştırdı ve Japonya ve Hollanda gibi müttefiklerini Çin'e litografi makineleri ve diğer temel çip yapım araçlarının tedarikini sınırlandırmaya ikna etti. Amaç, Çin'in dünyanın en önde gelen teknolojik gücü olarak ABD'nin yerini alma hırsını engellemekti.

Buna karşılık Çin araba motorları, çipler, akıllı telefonlar ve bir dizi başka ileri teknolojinin üretimi için gerekli olan nadir toprak ve diğer kritik minerallerin ihracatını sıkı bir şekilde kontrol ederek kendi ekonomik gücünü göstermeye başladı. Bu yıl bu kontrolleri, klima ünitelerinden jet uçaklarına kadar her şeyin vazgeçilmez bileşenleri olan nadir toprak mıknatıslarının ihracatını da kapsayacak şekilde genişleterek çıtayı yükseltti.

ABD, Çin'in mayıs ayında Cenevre'de varılan ve her iki ülkenin de birbirlerinin ithalatına uyguladığı gümrük vergilerini önemli ölçüde düşüren ticari ateşkesin bir parçası olarak element ihracat onaylarını hızlandırmayı kabul ettiğini söyledi. Ancak Washington, otomobil üreticilerinin üretime zarar verdiğinden yakındığı onayların yavaşlığı karşısında kısa sürede hayal kırıklığına uğradı. The Wall Street Journal'ın haberine göre yetkililer Pekin üzerindeki baskıyı arttırmak için yeniden ihracat kontrollerine başvurdu ve şirketlere Çin'e jet motorları ve ilgili parçaları, çip yapım yazılımı ve plastik üretiminde kullanılan doğalgazın bir bileşeni olan etan ihracatının askıya alındığını bildirdi.

Bu hafta Londra'da yapılan görüşmeler bu açmazı hafifletmeyi amaçlıyordu. İki taraf da mayıs ayındaki ateşkesi yeniden tesis etmek üzere bir çerçeve üzerinde anlaştıklarını söyledi ancak fazla ayrıntı vermedi. Trump çarşamba günü Truth Social ağında yaptığı bir paylaşımda bir anlaşma yapıldığını ve Çin'den ABD ekonomisine mıknatıs ve nadir toprak elementlerinin tedarikinin devam edeceğini söyledi.

Ancak Çin'in Amerikalı üreticilerin nadir toprak ihracat lisanslarına altı aylık bir sınırlama getirmesi, ticaret gerilimlerinin yeniden patlak vermesi halinde Pekin'in bu silahı ABD'ye karşı kullanabileceğine işaret ediyor. İhracat kontrollerinin ticareti sekteye uğratma potansiyeli, zaten gümrük tarifeleri gibi çoğalan ticaret çatışmalarıyla mücadele eden şirketler üzerindeki baskıyı arttırıyor. Şanghay'daki Amerikan Ticaret Odası Başkanı Eric Zheng, ABD ve Çin'de faaliyet gösteren şirketlerin tedarik zincirlerini giderek daha fazla bölmeleri gerekeceğini söyledi. Zheng, “Şirketler, genel anlamda, ABD ve Çin'i iki ayrı pazar olarak ele alarak, nasıl tanımlarsanız tanımlayın, risk azaltmaya devam edecekler” dedi.