İsrail saldırısıyla petrol yüzde 12 yükseldi ve daha fazlası da olabilir

Ortadoğu'da İsrail'in İran'a saldırısıyla jeopolitik tansiyon bir kez daha tırmandı ve petrol fiyatları bir anda yüzde 13 yükselerek varil başına 75 doların üzerine çıktı. İsrail, Perşembe gecesi 100'den fazla insansız hava aracı ile İran'a büyük bir saldırı dalgası başlattı, nükleer ve füze tesislerini bombaladı, askeri liderleri ve nükleer bilim insanlarını hedef aldı ve füze ve hava savunma tesislerinde sabotaj operasyonları yaptı.

Saldırıların hemen ardından açılan Asya borsalarında yatırımcıların altın, Japon Yeni ve ABD Hazine tahvili gibi güvenli limanlara yöneldiği görülürken petrol fiyatları yükselişe geçti. ABD’nin Temmuz vadeli Batı Teksas petrolünün varili 77,58 dolara kadar, Ağustos vadeli Brent türü Kuzey Denizi petrolünün varili de 78,50 dolara kadar çıktı. Batı Teksas petrolü saldırılarla birlikte gece 02.30’dan 05.30’a kadar 3 saat içinde hızla 8 dolardan fazla değer kazandı. 

İsrail İran'a saldırdı: Nükleer programı hedef aldı

13 Haziran Cuma itibarıyla TSİ 13.00'te vadeli Batı Teksas petrolünün varili 73,72, Brent petrolünün varili ise 75,01 dolardan işlem görüyor. Batı Teksas petrolü dünün kapanışına göre yüzde 6,2, Brent ise yüzde 8,1 yüksek işlem görürken, hafta başına göre Batı Teksas yüzde 12,4, Brent petrolü de yüzde 12,8 değer kazandı. 

İran’ın saldırılara karşılık misillemeye gideceğini ve İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun da saldırıların "gerektiği kadar" süreceğini açıklaması gerginliğin devam edeceği anlamına geliyor. Bu da Ortadoğu'da daha geniş çaplı bir çatışmanın ciddi enerji tedarik kesintilerine yol açabileceği yönündeki kaygıların yükselmesine neden oluyor.

Tüm gözler Hürmüz Boğazı’nda olacak

Uzmanlar, İran'ın misillemesinin nasıl sonuçlanacağı, ABD'nin hedef alınıp alınmayacağı ve kritik bir petrol taşıma rotasının kesintiye uğrayıp uğramayacağı konusunda endişeler taşıyorlar. Piyasadaki en büyük kaygı, petrol arzı için dünyadaki en kritik geçiş yolu olan Hürmüz Boğazı'ndan gelen petrol akışını etkileyen daha da geniş bir çatışma.

İsrail-İran çatışması ve Türkiye’ye yansımaları

Basra Körfezi'ni Arap Denizi'ne bağlayan Hürmüz Boğazı'ndan günde yaklaşık 20 milyon varil petrol ve petrol ürünü geçiyor ve bu da küresel petrol sevkiyatlarının yaklaşık beşte birini oluşturuyor. 55 - 95 kilometre genişliğindeki Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Arap Denizi'ni birbirine bağlıyor.

Su yolunda abluka İran için son seçenek

Uzmanlar, Hürmüz Boğazı’nda herhangi bir ablukanın İran için son seçenek olduğunu ayrıca büyük bölümünün Umman karasularında yer aldığını ve İran’ın kapatamayacağı kadar geniş olduğunu hatırlatıyor. 

Enerji danışmanlık firması Lipow Oil Associates'in başkanı Andy Lipow’a göre, çatışma İran petrolünün arzında sıkıntı yaratırsa, petrol fiyatları varil başına yaklaşık 7,50 dolar artabilir. Ancak Lipow, "Hürmüz Boğazı'ndan yapılan petrol ihracatı etkilenirse, petrolü 100 dolarda görebiliriz" diyor.

Danışmanlık firması Rapidan Energy Group'un başkanı Bob McNally, ise petrol piyasasının bölgeden jeopolitik kesintiler riski konusunda şimdilik kayıtsız olduğunu vurgulayarak, "Önümüzdeki günlerde ham petrol fiyatına önemli ölçüde daha fazla risk primi yüklenmesini bekliyoruz" dedi.

JP Morgan: Gerginlik yükselirse petrol 120 dolara çıkabilir

ABD'li yatırım bankası J.P. Morgan ise, saldırıdan önce Ortadoğu'da jeopolitik tansiyonun daha da artması halinde ham petrol fiyatlarının 120 dolara fırlayabileceği konusunda uyarıda bulundu.

J.P. Morgan'ın küresel emtia araştırma ekibinin hafta içinde yayımlanan bir araştırma notunda, "İran'a yapılacak bir saldırının petrol fiyatlarını 120 dolara çıkarabileceği ve ABD tüketici enflasyonunu yüzde 5'e çıkarabileceği" vurgulandı.

Yatırım bankası, İran petrol arzında kesintiler içeren en kötü senaryonun gerçekleşme olasılığının yüzde 7 olduğunu tahmin ediyor. İran petrol arzının ciddi şekilde kesintiye uğraması halinde gelişecek fiyat tepkisinin "doğrusal olmaktan ziyade abartılı bir yükseliş senaryosu" şeklinde gelişeceğini ifade etti.

Hürmüz Boğazı’nın tam ölçekli kesintiye uğraması imkansız

Piyasa gözlemcileri, Hürmüz Boğazı’nın kapatılarak küresel petrol akışlarının tam ölçekli bir şekilde kesintiye uğramasının olası olmadığını ve hatta fiziksel olarak imkansız olabileceğini düşünüyor.

Danışmanlık şirketi Washington Ivy Advisors'ın kurucu ortağı Ellen Wald, özellikle İran petrol altyapısının doğrudan hedef alınmadığı göz önüne alındığında, Hürmüz Boğazı'ndan petrol geçişini engellemenin gerçekten "net bir faydası" olmadığını vurguluyor. Böyle bir eylemin muhtemelen daha fazla misilleme tetikleyeceğini de ifade ediyor. Ayrıca bir kapanmanın neden olacağı fiyatlarda büyük bir artışın İran'ın en büyük petrol müşterisi olan Çin'den tepki alabileceği konusunda uyardı.

Wald, “Çin, Basra Körfezi'nden petrol akışının hiçbir şekilde kesintiye uğramasını ve petrol fiyatının artmasını istemiyor. Bu yüzden ekonomik güçlerinin tüm ağırlığı ile İran'ı korumaya çalışacaklar” diyor. 

Alternatif rotalar var ve Beşinci Filo'nun varlığı göz önüne alındığında…

Wald ayrıca, Hürmüz Boğazı’nda birçok geminin İran sularından geçmesine rağmen gemilerin Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman üzerinden alternatif rotaları da izleyebileceğini belirtti.

RBC Capital Markets küresel emtia stratejisi başkanı Helima Croft da, Hürmüz Boğazı’nda bir miktar aksama yaşanabileceğini ancak tam ölçekli bir ablukanın olası olmadığını belirtti. Croft, “İran'ın Bahreyn'deki ABD Beşinci Filosu'nun varlığı göz önüne alındığında boğazı uzun bir süre kapatması son derece zor olacak. Yine de İran tankerlere saldırılar düzenleyebilir ve deniz trafiğini aksatmak için boğazı mayınlayabilir” diye konuşuyor.