İsrail’in İran’a saldırıları günde yüzlerce milyon dolara mal oluyor

İsrail ile İran arasındaki çatışma ilk tahminlere göre İsrail’e günde yüzlerce milyon dolara mal oluyor; bu fiyat etiketi, İsrail’in uzun süreli bir savaş yürütme kapasitesini kısıtlayabilir. Uzmanlara göre en büyük tek kalem maliyet, gelen İran füzelerini havada imha etmek için gereken önleyici mühimmat; bunların maliyeti tek başına günde onlarca milyon ile 200 milyon dolar arasında olabiliyor. 

Mühimmat ve uçaklar da savaşın fiyatına katkıda bulunuyor, tıpkı binalarda meydana gelen eşi görülmemiş yıkım gibi. Şu ana kadarki bazı tahminler, hasarın onarılması ya da yeniden inşa edilmesinin İsrail’e en az 400 milyon dolara mal olacağını söylüyor. Artan maliyetler, İsrail üzerindeki savaşı hızlıca bitirme baskısını artırıyor.

İsrailli yetkililer, yeni saldırının iki hafta sürebileceğini söyledi ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ülkesinin tüm hedeflerine ulaşmadan duracağına dair herhangi bir sinyal vermedi. Bu hedefler arasında İran’ın nükleer programının ve balistik füze üretiminin ve cephaneliğinin yok edilmesi yer alıyor. Fakat savaş pahalı.

“Maliyeti belirleyecek olan savaşın süresi”

İsrail Merkez Bankası’nın eski başkanı ve şu anda Kudüs merkezli düşünce kuruluşu İsrail Demokrasi Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı olan Karnit Flug, “Savaşın maliyetini gerçekten belirleyecek olan ana etken süresi olacak” dedi. Flug, İsrail ekonomisinin kısa süreli bir operasyonu kaldırabileceğini düşündüğünü belirtti. 

Diğer askeri harcamalar arasında, İsrail topraklarının yüzlerce kilometre ötesinde saatlerce havada kalan onlarca savaş uçağının maliyeti de yer alıyor. Kalisky’e göre her biri saatte yaklaşık 10.000 dolara uçuyor. Jetlerin yakıt ikmali ve JDAM ile MK84 gibi bombaları içeren mühimmatın maliyeti de hesaba katılmalı. İsrail’deki Reichman Üniversitesi’nde Aaron Ekonomik Politika Enstitüsü’nün başkanı Zvi Eckstein, “Günlük bazda bu, Gazze veya Hizbullah ile olan savaştan çok daha pahalı. Bunlar tamamen mühimmattan kaynaklanıyor. Asıl büyük maliyet bu” dedi. 

Bir ay sürerse maliyet 12 milyar dolar 

Enstitünün tahminine göre İran’la bir ay sürecek bir savaşın maliyeti yaklaşık 12 milyar dolar olacak. Eckstein, savaş başladığından bu yana İsrail’in askeri harcamalarının arttığını ancak ekonomistlerin şu an için bir durgunluk öngörmediğini söyledi. İran saldırıları sonucu son günlerde İsrail ekonomisinin büyük kısmı durma noktasına geldi. Sadece kritik sektörlerde çalışan işçiler işe çağrıldı ve restoran gibi birçok iş yeri kapatıldı. Ülkenin ana uluslararası havaalanı birkaç günlüğüne kapatıldı ve şimdi sadece yurtdışında mahsur kalanlar için sınırlı uçuşlara açıldı.

Pazartesi günü S&P, İsrail-İran gerilimi için bir risk değerlendirmesi yayımladı ancak kredi görünümünü değiştirmedi. İsrail piyasaları çarşamba günü rekor seviyelere yükseldi ve İran’la olan çatışmaya rağmen ABD endekslerini geride bırakmaya devam etti; savaşın İsrail lehine sona ereceğine dair bir beklenti var. Bazı ekonomistler, piyasaların İsrail ekonomisinin, son 20 ayda Gazze’deki savaşta gösterdiği gibi, dayanıklılık göstereceğine inandığını söylüyor.

Yine de İran füzelerinin neden olduğu zarar birikiyor. Mühendisler, büyük balistik füzelerin yol açtığı yıkımın, son yıllarda İsrail’de gördükleri hiçbir şeye benzemediğini söylüyor. Yüzlerce bina tamamen yıkıldı ya da ağır hasar gördü. Sivil altyapıdaki hasarı değerlendirmek üzere çağrılan inşaat mühendisi Eyal Shalev, bunların yeniden inşasının veya onarımının yüz milyonlarca dolara mal olacağını belirtiyor. 

Shalev, merkezi Tel Aviv’de yeni inşa edilmiş bir gökdelende meydana gelen hasarın onarılmasının, tek başına en az onlarca milyon dolara mal olacağını tahmin ediyor. İsrailli yetkililerin verilerine göre 5.000’den fazla kişi füze hasarı nedeniyle evlerinden tahliye edildi ve bazıları devlet tarafından ödenen otellerde barındırılıyor.