İsrail’in Gazze savaşında yapay zeka kullanımı etik tartışmaları alevlendirdi

İsrail 2023 yılının sonlarında , Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki üst düzey Hamas komutanı İbrahim Biari'yi hedef alıyordu. Ancak Biari’nin Gazze altındaki tünellerde saklandığı düşünülüyordu ve tam konumu belirlenemiyordu. Bu nedenle İsrail, daha önce gerçek savaşta kullanılmamış yeni bir yapay zeka teknolojisini devreye aldı.

İsrail’in istihbarat birimi Unit 8200 mühendisleri tarafından geliştirilen ve ses analizine dayalı bu yapay zeka teknolojisi, Biari’nin yaptığı telefon görüşmelerini analiz ederek yerini yaklaşık olarak tespit etti. 31 Ekim 2023 tarihinde düzenlenen hava saldırısıyla Biari öldürüldü, ancak Londra merkezli Airwars’ın verilerine göre aynı saldırıda 125'ten fazla sivil de hayatını kaybetti.

İsrail'in yapay zeka destekli araçları kullanımı bununla sınırlı kalmadı. Son 18 ay içinde yüz tanıma teknolojileri, hava saldırısı hedeflerini belirleme araçları ve Arapça içerik analizi yapan yapay zeka modelleri geliştirildi. Bu projelerin çoğunda Google, Microsoft ve Meta gibi şirketlerde çalışan yedek askerlerle iş birliği yapıldı ve Unit 8200 bünyesinde “Studio” adı verilen bir inovasyon merkezi oluşturuldu.

Ancak yetkililer, teknolojilerin hızlı bir şekilde geliştirilip sahada uygulanmasının zaman zaman yanlış hedeflemelere, hatalı tutuklamalara ve sivil kayıplarına yol açtığını kabul ediyor. Hong Kong Üniversitesi Asia Global Institute Direktörü Heiwai Tang, İsrail'in savaş alanında yapay zeka araçlarını bu kadar yoğun kullanan başka bir ülke olmadığını belirtirken, bu durumun gelecekteki savaşların nasıl olabileceğine dair ipuçları sunduğunu ifade etti.

Holon Teknoloji Enstitüsü’nden Hadas Lorber, “Bu teknolojiler savaş alanında ciddi avantajlar sağladı, ancak etik kaygıları da artırdı. Yapay zekanın savaşta kullanımına sınırlar ve kontrol mekanizmaları getirilmeli. Nihai kararlar insanların elinde olmalı" dedi.

İsrail ordusu, yapay zeka araçlarının detaylarıyla ilgili gizlilik gerekçesiyle açıklama yapmazken, teknolojilerin “yasal ve sorumlu” kullanıldığını ve sivil ölümlerinin araştırıldığını duyurdu.

Yapay zeka sistemleri arasındaki en dikkat çekici projelerden biri Arapça büyük dil modeliydi. Daha önce yeterli Arapça veriye erişim sorunu yaşayan geliştiriciler, İsrail ordusunun yıllardır topladığı Arapça lehçelerdeki konuşma kayıtları, mesajlaşmalar ve sosyal medya verileri sayesinde bu sorunu aştı. Bu araç, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın öldürülmesi sonrası Arap dünyasının farklı bölgelerindeki lehçe bazlı tepkileri analiz etmekte kullanıldı.

Öte yandan, İsrail Gazze’de kurulan geçici kontrol noktalarına yerleştirilen yapay zeka destekli yüz tanıma sistemlerinin hatalı çalıştığını ve bazı Filistinlilerin yanlışlıkla gözaltına alındığını kabul etti.

İsrail ayrıca Hamas üyelerini tespit etmek için “Lavender” kod adlı bir yapay zeka algoritması geliştirdi. Algoritmanın Hamas üyelerini belirlemedeki hatalarına rağmen operasyonlarda hedef seçmede kullanıldığı ve özellikle Hamas lideri Biari’nin yerinin tespitinde kritik rol oynadığı ortaya çıktı.

Uzmanlar, bu gelişmeler ışığında yapay zekanın savaşta kullanımına ilişkin etik kaygıların arttığını ve teknolojinin doğru şekilde kullanımı için uluslararası standartların oluşturulmasının önemine dikkat çekiyor.