İsrail'in Demir Kubbe hava savunma sisteminin etkinliği sorgulanıyor

İsrail'in 13 Haziran'da İran'ın farklı şehirlerindeki nükleer tesisler başta olmak üzere ordunun üst komuta kademesini de hedef alan geniş geniş çaplı saldırıları, iki ülke arasında çatışmaya dönüştü. Karşılıklı fırlatılan füzeler, yerle bir olan binalar, her geçen saat artan ölü ve yaralı sayısı Orta Doğu'da gerginliği daha da artırdı. Amerika Birleşik Devletleri'nin çatışmaya dahil olmasından, İran'ın nükleer yanıt olasılığına kadar birçok iddia masada. Askeri açıdan en çok konuşulan konulardan bir tanesi de İsrail'in Demir Kubbe (Iron Dome) Hava Savunma Sistemi oldu. Tel Aviv'de yaşanan patlamalar, "Demir Kubbe çöktü mü,  Demir Kubbe yetersiz mi kaldı?" tartışmalarını alevlendirdi. 

İsrail: İran, 13 Haziran'dan bu yana 370 balistik füze attı, 30 yerde isabet oldu.

Farklı değerlendirmeler devam ederken İsrail'in kullandığı Demir Kubbe Sistemi'nin aslında İsrail'in hava savunma sisteminin sadece bir parçası olduğunu belirtmek gerekiyor. Sistem kısa menzilli roketlere karşı geliştirildi. İran ise saldırılarda saatte 6125 km üzeri hıza ulaşan hipersonik füzeler kullandı. Bu nedenle Demir Kubbe bu saldırıları durduramadı. 

İran ilk kez Fettah füzelerinin kullanıldığını açıkladı

İran kaynaklarına göre, İsrail’e misillemelerde 1400 ila 2500 kilometre menzilli hipersonik ve süpersonik ile uzun menzilli füzeler kullanıldı. Yarı resmi İranlı Öğrenciler Haber Ajansı (ISNA) resmi kaynaklara dayandırdığı haberinde, İsrail’e misillemede kullanılan füzeleri açıkladı. Buna göre, kullanılan füzeler 1400 ila 2 bin 500 kilometre menzilliyken hızları ise saatte 600 kilometre ile 14 Mach arasında değişiklik gösterdi.

Füzelerin menzili ve hızı farklılık gösterirken en hızlı ve uzun menzilli füze 2 bin 500 kilometre menzilli ve saatte 14 Mach hıza ulaşabilen Siccil hipersonik füzesi oldu. İsrail'e saldırılarda kullanılan füzelerin menzil ve hızları şöyle sıralandı: "2000 - 2 bin 500 kilometre menzile ve saatte 14 Mach'a kadar hıza sahip Siccil, 2000 kilometre menzile ve saatte 8 Mach hıza sahip Haybe (Hurremşehr4), 2000 kilometre menzile ve saatte 2-7 Mach hıza sahip İmad, 2000 kilometre menzile ve saatte 7 Mach hıza sahip Şehab, 1950 kilometre menzile ve saatte 9 Mach hıza sahip Kadir, 1650 kilometre menzile ve saatte 600-900 kilometre hıza sahip Pave, 1400 kilometre menzile ve saatte 5 Mach hıza sahip Fettah 2, 1450 kilometre menzile ve saatte 5000 kilometre hıza sahip Hayberşıken, 1440 kilometre menzile ve saatte 5 Mach hıza sahip Hacı Kasım.
 

Süpersonik füze nedir? 

Ses hızından (saniyede 343 metre) beş kata kadar daha süratli hareket eden füzeler süpersonik olarak adlandırılıyor. Ses hızından en az beş kat süratli hareket eden füzelere ise hipersonik ismi veriliyor. Bu tür füzeler sahip oldukları yüksek hızlar nedeniyle hava savunma sistemlerini aşabiliyor.

İran, 6 Haziran 2024'te Fettah adı verilen 1400 kilometre menzilli hipersonik balistik füzesini başkent Tahran'da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin katıldığı törenle duyurmuştu.

Demir Kubbe hakkında benzer bir tartışma; 7 Ekim 2023'te Hamas'ın silahlı kanadı İzzettin el-Kassam Tugayları'nın İsrail'e yönelik başlattığı Aksa Tufanı saldırısında yaşanmıştı. O tarihte Gazze'den İsrail yerleşimlerine ilk 20 dakikada 1400 roket atıldığı ve mühimmatların bunlara karşı koymak için fırlatılması nedeniyle bataryaların boşaldığı tespit edildi. Bu sebeple Demir Kubbe'nin ilk 4 saat içerisinde Gazze'den fırlatılan 3 bin 700 roketin yarısını durduramadığı aktarıldı.

Demir Kubbe'nin engelleme verileri incelenmişti

İsrail Kamu Yayın Kuruluşu (KAN) 3 Mayıs 2023'te ordunun, Demir Kubbe'nin roket saldırılarını engelleme verilerini inceleme altına aldığını duyurdu. Ordu verileri Demir Kubbe'nin 104 roketten 24'ünü engellediğini göstermesine rağmen, KAN'ın aktardığına göre ordu, ayrıntı vermeden, hava savunma sisteminin başarısının yüzde 90 olduğunu belirtti. Yedioth Ahronoth gazetesi siyasi analistlerinden Yossi Yehoshua da 3 Mayıs'ta Twitter hesabından Demir Kubbe’nin roket engellemesinin yüzde 67 olduğunu paylaştı. İsrail gazetesi Maariv de askeri meseleleri yorumlayan Tal Lev Ram ise söz konusu hava savunma sisteminin İsrail için bir "bağımlılık" olduğunu savunarak, ülkesinin bu bağımlılığı terk etmesi gerektiğini ifade etti. Ram, "Hepimizin Demir Kubbe bağımlısı olmayı bırakmasını önerdiğimi söylemek benim için önemli. Tehlikeli ve eğitimli bir örgütün yoğun füze saldırısı karşısında, yüzde 100 sonuç vermez. Demir Kubbe ile yüzde 100 yoktur ve asla yüzde 100 olmayacaktır" değerlendirmesinde bulundu.

1. Demir Kubbe neden yapıldı?

Demir Kubbe, Gazze'deki ve Lübnan'daki Hizbullah'a bağlı İsrail karşıtı savaşçılar tarafından İsrail'e nispeten yakın mesafeden atılan havan topları ve roketlerle başa çıkmak için yapıldı. İlk olarak Nisan 2011'de Gazze'den İsrail'in Aşkelon şehrine atılan bir Grad roketini düşürdü. O zamandan bu yana binlerce roketi durdurdu.

2. Demir Kubbe nasıl çalışıyor?

Hassas bir radar 4 ila 70 kilometre uzaklıktan gelen bir mermiyi tespit ediyor ve merminin yörüngesini ve çarpma noktasını tahmin ediyor. Bir kontrol merkezi bu bilgiyi işleyip, mermiyi yok etmek için bir füze ateşleyen bir fırlatıcıya bağlanıyor. Sistem sadece özellikle nüfus merkezlerine tehdit oluşturan mermilere yanıt vermek üzere tasarlandı. Boş araziye düşeceği hesaplanan roketleri ateş altında tutuyor ve böylece füzeleri muhafaza ediyor ki bu da özellikle gelen mermilerin çok büyük olması durumunda önem kazanıyor.

İsrail Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nden bir araştırmacıya göre her bir füzenin maliyeti yaklaşık 40 bin ila 50 bin dolar. Bataryalar hareketli ve 2014 yılında sistemin yaratıcısı olan İsrail'in savunma teknolojisi firması Rafael Advanced Defense Systems ile Demir Kubbe'yi ortaklaşa üretmeye başlayan ABD'li askeri yüklenici Raytheon Technologies'e göre, 2021 ortası itibariyle İsrail'in ülke genelinde konuşlandırılmış on adet bataryası bulunmaktadır. Raytheon'a göre her bataryada 155 kilometrekarelik nüfuslu bir alanı savunmayı amaçlayan üç ila dört fırlatıcı bulunuyor. Sistem her türlü hava koşulunda etkin bir şekilde çalışacak şekilde tasarlanmıştır.

3. Kim finanse etti?

Demir Kubbe başlangıçta ABD yardımı olmadan geliştirildi ancak 2011'de İsrail'in kilit müttefiki programı finansal olarak desteklemeye başladı. ABD Demir Kubbe'ye yatırım yaptıktan sonra Kongre teknoloji paylaşımı ve ortak üretim için baskı yaptı ve Raytheon da bu şekilde devreye girdi. Raytheon önleyiciler için bileşenler üretiyor. Bugün roket savar füze bataryasının bir kısmı ABD'de üretiliyor. Sistem için Amerikan desteği, iki ülke arasındaki bir anlaşmaya göre 2019-2028 yılları arasında toplam 38 milyar dolar olacak olan ABD'nin İsrail'e yaptığı büyük bir askeri yardım paketinin bir parçası.

4. Başarısının sonuçları neler?

Demir Kubbe birçok İsrailliyi ölümden ya da yaralanmaktan kurtardı. Bunun tartışmasız çeşitli zincirleme etkileri var. Birincisi, İsrail hükümetine roket saldırılarına ne zaman ve nasıl karşılık vereceğine karar vermesi için zaman ve siyasi alan kazandırdı. Bazı analistler Demir Kubbe'nin sağladığı korumanın İsraillileri, Filistinlilerle yıllardır süregelen çatışmayı çözmek için diplomasiye başvurmak yerine görmezden gelebilecekleri gibi yanlış bir düşünceye sürüklediğini savunuyor.

Demir Işın sistemi geliştiriyor

İsrail, güvenlik uzmanlarının insansız hava araçlarına karşı etkili olabileceğine inandığı, mermileri vurmak için lazer kullanan Demir Işın adlı yeni bir sistem geliştiriyor.