Nepal'de Z Kuşağı protestoları: Hükümet düştü, ordu sokağa indi
Asya'nın güneyindeki Nepal, Z Kuşağı protestolarıyla karıştı. Himalayalar'daki 30 milyonluk ülkede, ekonominin gidişatı ve yolsuzluk iddialarını gençleri isyan noktasına getirdi. Hükümet; sahte haberler, nefret söylemi ve internet üzerinden dolandırıcıkla mücadele için Facebook, Instagram, WhatsApp, YouTube, X, LinkedIn ve Reddit'in de aralarında bulunduğu 26 sosyal medya platformunu kayıt için başvurmadıkları gerekçesiyle yasakladı. Ancak bu hamle 17 milyon kişinin sosyal medya platformlarını kullandığı iletişimi aksattı hatta ve işletmeleri etkiledi. Tepkiler sonrası yasağın kaldırılacağı açıklansa da kısıtlama bardağı taşıran son damla oldu.
Z kuşağının başını çektiği göstericiler, Katmandu merkezindeki sokağa çıkma yasağına rağmen sokaklara döküldü. Ülkedeki en büyük siyasi parti olan Nepal Kongresi'nin binası önündeki bir polis kulübesi ateşe verildi, Tribhuvan Havalimanı'ndaki tüm uçuşların askıya alındı. Şiddetlenen protestolarda polis, göstericilere karşı tazyikli su, göz yaşartıcı gaz ve gerçek mühimmat kullandı. Çıkan olaylarda en az 19 kişi hayatını kaybetti, 400'den fazla kişi yaralandı. İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ramnath Adhikari ve Su Tedarik Bakanı Pradeep Yadav görevinden istifa ettiğini duyurdu.
Reuters haber ajansına konuşan bir gösterici: Tüm Nepalliler yolsuzluktan bıktı. Gençlerin tamamı yurtdışına gidiyor. Gençlerimizi korumak ve ülkenin ekonomisini düzeltmek istiyoruz.
Söz konusu açıklamalara rağmen yatışmayan gösteriler; siyasi figürlerin ve bakanların evlerine saldırılar düzenledi, federal parlamento binası, yüksek mahkeme binası ve Nepal Başbakanı Khadga Prasad Sharma Oli'nin iki konutunu ateşe verdi
Nepal ordusu, artan olaylar nedeniyle bakanları konutlarından helikopterlerle tahliye etmeye başladı. Nepal Başbakanlık Ofisi; şiddetli protestolar ve hükümete gelen tepkilerin ardından Başbakan Oli'nin istifa ettiği duyurdu.
Ülke ekonomisi, gurbetteki Nepallilerin ülkelerine gönderdiği paraya son 30 yıldır daha da fazla bel bağlıyor. Dünya Bankası verilerine göre 15-25 yaş grubundaki işsizlik oranının yüzde 20,8'i bulduğu ülkede siyasetçilerin çocuklarının yaşadığı lüks hayatlar tepki çekiyor.
Doğudaki Madhesh vilayetinde ise bir hapishaneden 572 mahkumun firar etmesi sonucu bölgede güvenlik amaçlı sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Protestoların şiddetlenerek devam etmesi sonucu ordu sokağa indi. Ordudan yapılan açıklamada, gece saatlerinde askerlerin harekete geçirileceğinin duyurulmasının ardından bugün de sokağa çıkma yasağının sürdüğü Katmandu'da, birlikler devriye gezdi.
BM'den itidal çağrısı
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, X şirketinin sosyal medya platformundaki hesabından yaptığı paylaşımda, Nepal'deki durumu yakından takip ettiğini belirtti. Guterress, protestolardaki can kayıpları nedeniyle derin üzüntü duyduğunu belirterek "Kapsamlı soruşturma, gerilimin artmasından kaçınmak için itidal ve yapıcı bir yol oluşturmak için diyalog çağrısı yapıyorum. ifadesini kullandı. Nepal'deki yetkililere, insan hakları hukukuna uymaları çağrısında bulunan Guterres, protestoların barışçıl yollarla, yaşama ve mülke saygı çerçevesinde yapılması gerektiğine dikkati çekti.
Dışişleri'nden uyarı
Türkiye'den de konu hakkında uyarı geldi. Dışişleri'nden yapılan yazılı açıklamada, "Nepal’deki güvenlik durumu, ülkede yaşanan son gelişmelerin ardından hassasiyet arz etmektedir. Bu çerçevede; vatandaşlarımızın zorunlu olmadığı sürece Nepal’e seyahat etmekten kaçınmaları, ülkede sürekli ikamet eden veya geçici olarak bulunan vatandaşlarımızın tedbirli olmaları ve yerel makamların yönlendirmelerine uymaları tavsiye edilmektedir. Gelişmelere dair müteakip duyuruların Nepal’e akredite Yeni Delhi Büyükelçiliğimizin resmi internet sitesinden ve sosyal medya hesaplarından takip edilmesinde yarar bulunmaktadır” denildi.
Protestocular kimler?
Protestolar, daha önce ülkede görülenlere pek benzemiyor.BBC'nin haberine göre; sosyal medyada tetiklendi ve önderliğini gençler yapıyor. Eylemciler kendilerini Z kuşağı (1997- 2012 arası doğanlar) olarak tanımlıyor. Protestoları yöneten merkezi bir lider kadrosu yok ama bir dizi gençlik kollektifi itici güç olarak ortaya çıktı. Bu gruplar internet üzerinden eylem çağrıları ve güncellemeler yapıyor. Nepal'in en büyük şehirleri başkent Katmandu, Pokhara ve İtahari'deki kolej ve üniversite öğrencilerine eylemlere katılım çağrısı yapıldı. Sosyal medyada yayılan görüntülerde, öğrencilerin yürüyüşlerde yer aldığı görülüyor. Eylemlerin organizatörleri protestocu öğrencilere üniformalarını giymeye ve kitaplarını taşımaya teşvik ediyor.
'Nepo bebekler' etiketinin eylemlerle ilgisi ne?
Protestolardaki başlıca temalardan biri, iki sosyal medya etiketi; "Nepo bebek" ve "Nepo çocuklar"ın kullanımı oldu. "Nepo" nepotizmin kısaltılmış hali ve seçkinlerin kendi ailelerinin çıkarlarını önceledikleri iddialarına atıf yapıyor. Bu etiket, siyasetçilerin ve ailelerinin lüks yaşamına dair videoların sosyal medyada yayılmasından sonra, son birkaç haftadır popüler oldu. Eylemciler, sıradan halk geçinmekte zorlanırken bu kişilerin liyakatları olmadan başarı ve lüks içinde yaşadıklarını savunuyor.
TikTok ve Instagram'da yayılan, siyasetçilerin ailelerinin marka giysiler giydiği, ülke dışına seyahatler yaptığı, lüks arabalar kullandığı görüntüler, çoğu işsizlik ve zorunlu göç gibi sıkıntılarla yüzleşen gençlerin yaşadıklarıyla tezat oluşturuyor. Bu sloganlar da eşitsizliğe duyulan öfkenin bir sembolü haline geldi.
