Hürmüz daralırsa dünya nefes alabilir mi? 

Basra Körfezi’nin ucundaki 40 kilometrelik bir boğaz, dünya ekonomisinin nabzını tutuyor. Küresel petrolün yüzde 20’si ve LNG’nin üçte birine yakını Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. İran–İsrail gerilimi, ABD’nin askeri yığınağı, ticari gemilere yönelik İHA ve füze saldırıları, taa Missouri’den kalkıp gelen B-2’lerin nükleer tesisleri bombalaması, siber sabotajlar ve son olarak Rus Rosatom’un Buşehr Nükleer Santrali için yaptığı “Çernobil benzeri felaket” uyarısı; boğazı yeniden kapanma noktasına getirdi.

Peki ya Hürmüz gerçekten kapanırsa?

Bu, sadece bölgesel bir kriz olmaz. Küresel ekonominin atardamarı kesilir. Enflasyon artar, tedarik zincirleri dağılır, enerji fiyatları fırlar. Ancak her kriz gibi bu da yeni bir düzene yol açabilir. Türkiye içinse bu, ithalat bağımlısı bir ülkeden enerji diplomasisinin ve lojistiğinin merkezi haline gelme fırsatıdır.

Hürmüz kapanırsa ne olur?

Her gün yaklaşık 21 milyon varil petrol ve 100 milyar metreküp LNG eşdeğeri Hürmüz’den geçiyor. Boğaz kapanırsa:
    •    Brent petrol fiyatı 150–200 dolar/varil seviyesine çıkabilir,
    •    LNG spot fiyatları 2022 savaş dönemindeki zirveleri aşabilir,
    •    Navlun ve sigorta maliyetleri katlanır,
    •    Tedarik zincirleri kırılır,
    •    ABD ve AB’de enflasyon %1.5–2 puan artar.

En çok etkilenecek ülkeler: Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Tayvan. Bu ülkeler enerjilerinin %60–85’ini Körfez’den ithal ediyor. Artık Hürmüz’ün güvenliği sadece Batı’nın değil, Doğu Asya’nın da varoluşsal meselesi.

Gerçekçi alternatifler var mı?

Doğrusu tam anlamıyla bir ikame yok, ancak bazı kısmi çözümler devreye sokulabilir:
    •    Suudi Arabistan: Doğu-Batı boru hattıyla Kızıldeniz’deki Yanbu Limanı’na günlük 5 milyon varil sevk edebiliyor. Ama bu, açığı tamamen kapatmaz.
    •    BAE (Abu Dabi): Fujairah limanı üzerinden Umman Denizi’ne doğrudan çıkış sağlıyor—kapasite sadece 1.5 milyon varil/gün civarında.
    •    Irak’ın Kerkük–Ceyhan hattı: Siyasi ve güvenlik engeller aşılırsa, Kuveyt ve BAE petrolü de buradan Akdeniz’e aktarılabilir.
    •    Doğu Akdeniz gazı: İsrail ve Mısır gazı, Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşabilir. Ancak bu yolun önünde diplomatik ve teknik engeller bulunuyor.
    •    Malakka Boğazı çıkmazı: Çin ve Japonya, Hürmüz-Malakka ikilisine bağımlı. Çin bu yüzden Orta Asya’dan geçen kara boru hatları ve Rusya üzerinden kuzey deniz yollarına yöneliyor.

Türkiye’nin jeo-enerji fırsatı

Türkiye bu ortamda üç stratejik cephede ilerleme kaydedebilir:

1. Enerji geçiş merkezi olmak
    •    Kerkük–Ceyhan hattı, Hürmüz’e en gerçekçi kara yolu alternatifi olabilir.
    •    TANAP–TAP hattı, Azerbaycan gazını Avrupa’ya kesintisiz ulaştırıyor.
    •    Karadeniz gazı, 2026 itibarıyla Türkiye’nin iç tüketiminin %15’ini karşılayacak.

2. Enerji diplomasisinin merkezine yerleşmek
    •    İran, Körfez ülkeleri, Rusya ve AB ile dengeli ilişkiler sürdürülebilir.
    •    Türkiye, BM veya G20 şemsiyesi altında “Hürmüz Barış Koridoru” inisiyatifini başlatabilir.
    •    Taraflar arasında deniz güvenliği protokolleri, diyalog mekanizmaları ve ortak ekonomik teşvikler geliştirilebilir.

3. Hürmüz için uluslararası rejim önerisi
    •    1936 tarihli Montrö Boğazlar Sözleşmesi örnek alınarak, ticari gemilerin güvenli geçişini garanti altına alacak çok taraflı bir yapı kurulabilir.
    •    İran’ın egemenliği tanınarak, bölgenin askerî değil, ticari bir geçit olması sağlanabilir.

Türkiye’ye gelen İran gazı tehlikede mi?

İran, Türkiye’ye yıllık yaklaşık 10 milyar m³ gaz sağlıyor (%16 oranında). Bu gaz boru hattıyla geliyor, Hürmüz’le doğrudan bağlantısı yok. Ancak:
    •    ABD yaptırımları,
    •    İç huzursuzluk ve sabotaj riski,
    •    Teknik arızalar,

bu akışı tehdit ediyor. Türkiye, bu riski çeşitlendirme ile dengeleyebilir:
    •    Azerbaycan’dan ilave gaz,
    •    Türkmen gazı bağlantısı,
    •    LNG kapasitesi artırımı ve
    •    Karadeniz üretimi hızlandırılması.

Zor ama başarılabilir stratejik denge

Türkiye, bu dengeyi kurabilir:
    •    İran ile komşuluk ve enerji bağlarını sürdürebilir,
    •    Körfez ülkeleriyle stratejik ortaklıklarını derinleştirebilir,
    •    NATO ve AB ile uyumlu pozisyonunu koruyabilir.

Bu çok eksenli enerji diplomasisi sayesinde Türkiye, yalnızca enerji tüketicisi değil, oyun kurucu aktör haline gelebilir.

Türkiye’nin dört maddelik yol haritası

    1.    Kaynakları çeşitlendir: Karadeniz gazı, Akkuyu Nükleer Santrali, yenilenebilir ve jeotermal yatırımlar artırılmalı.
    2.    Altyapı güçlendirilmeli: LNG terminalleri, boru hatları, FSRU gemileri ve gaz depolama tesisleri genişletilmeli.
    3.    Yeşil ve dijital dönüşüm sağlanmalı: Akıllı şebekeler, enerji verimliliği, yeşil finansman desteklenmeli.
    4.    Enerji diplomasisi kurumsallaşmalı: Türkiye, Afrika–Orta Asya–Avrupa arasında bir enerji köprüsüne dönüşmeli. Ama aynı anda ABD, AB, Çin, Rusya, Körfez, Hazar, Akdeniz ülkeleri ile mekik diplomasi yoluyla konuşabilen, çözümler üretebilen ve güvenilir bir ülke olmak kaydıyla.

Sadece tüketici değil, haritayı çizen olmak

Hürmüz’de yaşanacak bir kesinti, küresel enerji düzenini kökünden değiştirebilir. Türkiye bu süreçte kenarda durmak yerine yeni düzenin mimarlarından biri olabilir.

Çünkü enerji güvenliği artık sadece varil ve metreküple değil; strateji, diplomasi ve sistem inşasıyla sağlanıyor.

Hürmüz daralırsa dünya nefes almakta zorlanabilir.
Ama Türkiye doğru hamleleri yaparsa, hem kendi ciğerlerini açar, hem de başkalarına oksijen sağlayabilir.