Ticaret savaşı derinleşiyor: Çin’den ABD’ye dolaylı sevkiyatlar artıyor

Çin’in ihracatı temmuz ayında, Çinli şirketler ABD Başkanı Donald Trump ithalat vergilerini artırmadan önce malları Güneydoğu Asya ve diğer bölgelere göndermek için yarışırken, beklenenden daha fazla arttı. Çin’in genel ihracatı temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 7,2 artarken, ithalatı yüzde 4,1 arttı. Çin’in Güneydoğu Asya ve Afrika’ya (Amerika Birleşik Devletleri’ne yeniden ihracat açısından kilit bölgeler) yaptığı ihracat, genel ihracatının iki katından daha hızlı arttı. Çin’in Amerikan pazarına alternatif olarak gördüğü Avrupa Birliği’ne yaptığı ihracat da oldukça güçlü bir şekilde artış gösterdi.

Buna karşılık, Çin’in Amerika Birleşik Devletleri’ne doğrudan yaptığı ihracat temmuz ayında beşte birden fazla azaldı; çünkü Amerikalı alıcılar Trump’ın ek yüzde 30’luk gümrük vergilerini ödemekten kaçındı. Çin ekonomisi büyük ölçüde ihracata dayanıyor; bunun nedeni kısmen, son yıllarda konut fiyatlarında yaşanan büyük düşüşün milyonlarca hanenin kişisel mali durumunu bozmuş olması ve bu hanelerin Çin fabrikalarından çıkan devasa miktarda malı satın alamaz hale gelmeleridir.

Çin’in ticaret fazlası geçen yıl neredeyse 1 trilyon dolara ulaştı; imalat ürünlerindeki fazlası ise ülkenin toplam ekonomik üretiminin onda birine eşitti. Mayıs ortasında Cenevre’de üst düzey Amerikalı ve Çinli yetkililerin tarifeler konusunda ateşkes ilan etmelerinden bu yana, Amerika Birleşik Devletleri Çin’den yapılan ithalatlara ek yüzde 30 vergi uyguluyor. Bu Trump’ın ilk döneminde Çin’den yapılan Amerikan ithalatının yaklaşık üçte birine uyguladığı yüzde 25’lik mevcut tarifelere ek olarak geldi.

Ticaret açığı hızla arttı

Uzun yıllardır Çin, Amerika Birleşik Devletleri’nden satın aldığı her 1 dolarlık ürüne karşılık, yaklaşık 4 dolarlık mal satıyor. Çin’in 2001’in sonlarında Dünya Ticaret Örgütü’ne katılmasının ardından iki ülke arasındaki toplam ticaret hacmi hızla artarken, bu oran Amerika’nın Çin ile olan ticaret açığının fırlamasına neden oldu.

Gümrük tarifeleri dengesizliği azaltmaya başladı. Amerika Birleşik Devletleri salı günü yaptığı açıklamada, haziran ayında toplam ticaret açığının 60,2 milyar dolara gerileyerek neredeyse iki yılın en düşük seviyesine indiğini duyurdu. Amerika’nın özellikle Çin ile olan ticaret açığı haziran ayında onlarca yılın en dar seviyesine geriledi. Ancak Çin’in temmuz ayına ilişkin verileri, hala Amerika Birleşik Devletleri’ne satın aldığının üç katı kadar satış yaptığını gösterdi.

AB'ye daha fazla satış yapmaya başladı

Çinli şirketler, kısmen Avrupa Birliği’ne daha fazla satış yaparak karşılık verdi. 27 üyeli bloğa yapılan ihracat geçen ay yüzde 12 arttı. Çin ayrıca, Amerikan ve Avrupa pazarları için ürün montajı yapan gelişmekte olan ülkelere daha fazla ihracat yapıyor. Trump Amerikan üretimini yeniden canlandırmak, ulusal öz yeterliliği artırmak ve Çin’e olan bağımlılığı azaltmak amacıyla ithalata uygulanan vergileri keskin bir şekilde artırdı. Ancak Çin de dahil olmak üzere birçok ülke, gümrük tarifelerinden önce Amerika Birleşik Devletleri’ne fazladan mal gönderdi.

Trump'ın dolaylı sevkiyat önlemleri

Şu anda Çin için büyük soru, Trump yönetiminin dolaylı sevkiyatı kısıtlama planlarını ne ölçüde hayata geçireceği. Trump, dolaylı sevkiyatla gelen mallara yüzde 40 vergi uygulamaya başladı ve üst düzey bir yönetim yetkilisi geçen hafta yaptığı açıklamada, Amerika Birleşik Devletleri’nin “birkaç hafta içinde” dolaylı sevkiyatın kapsamını genişletecek yeni kuralları yayımlamayı planladığını söyledi. Trump’ın ilk dönemindeki ticaret savaşı döneminden bu yana Çinli şirketler, üretim süreçlerinin son aşamasını Vietnam, Malezya ve Meksika gibi ülkelere taşımaya başladı.

Trump, Çin’den doğrudan gelen ürünlere gümrük vergilerini artırdıkça, bu dolaylı sevkiyatlar hızla arttı. Örneğin Çin’in Güneydoğu Asya’ya yaptığı ihracat, bu yılın ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,9 arttı ve temmuz ayında daha da hızlanarak yüzde 16,6 yükseldi. Bu ihracatlar, Trump’ın ilk döneminin başından bu yana neredeyse üç katına çıktı. Çin’in bölgeye yaptığı ihracatın bir kısmı orada kalıyor ve yeniden ihraç edilmiyor. Ancak Endonezya ve diğer Güneydoğu Asya ülkeleri, Çin malları tarafından istila edilmekten endişe duyuyor ve son iki yılda yeniden ihraç edilmeyen Çin mallarına çok keskin şekilde gümrük vergileri ve diğer vergiler uygulamaya başladılar.

Çin’in Afrika’ya yaptığı ihracat, temmuz ayında geçen yıla göre yüzde 42,4 oranında sıçradı. Ancak özellikle Güney Afrika gibi bazı Afrika ülkeleri, son zamanlarda imalat sanayilerinin Çin rekabeti yüzünden boğulduğu konusunda endişelerini dile getirdi.