Elon Musk’ın siyasi partisi gerçek olabilir mi?
ABD'de 2024 seçimlerinde en büyük Cumhuriyetçi bağışçı olan Elon Musk, şu anda 37 trilyon dolara ulaşan ABD ulusal borcunu azaltmak için yeni bir siyasi parti kurmak istediğini söylüyor. 2024 yılında Donald Trump’ın seçilmesine ve Kongre’de Cumhuriyetçilerin çoğunluğu sağlamasına yardımcı olmak için 290 milyon dolardan fazla harcayan Musk, Trump ve partisinden, Sorumlu Federal Bütçe Komitesi’nin gelecek on yıl içinde borcu 5 trilyon dolara kadar artırabileceği uyarısında bulunduğu yasa tasarısı nedeniyle çok açık bir şekilde koptu.
Trump’ın 4 Temmuz’da tasarıyı yasalaştırmasının hemen ardından Musk, sosyal medya platformunda takipçilerine “America Party” adını verdiği yeni bir partinin kurulmasını destekleyip desteklemediklerini soran bir anket yayınladı. Bu ankete katılanların yüzde 65,4’ünün fikri desteklediğini belirten bir gönderiyle devam etti ve partinin kurulduğunu ilan etti. Gerçekte, ABD’de bir siyasi parti kurmak için, dünyanın en zengin insanı tarafından sosyal medyada yapılan bir açıklamadan çok daha fazlası gerekir.
Musk neden yeni bir siyasi parti kurmak istiyor?
Mayıs ayında hükümet harcamalarını azaltmayı hedefleyen Kamu Verimliliği Departmanı’ndan (DOGE) ayrıldıktan sonra, Musk Trump ve Cumhuriyetçileri daha fazla kesinti yapmadıkları için giderek daha açık şekilde eleştirmeye başladı. Müzakereleri süren yasa tasarısının DOGE’un çalışmalarını “baltaladığını” ilan etti ve sonrasında açık bir şekilde, bütçe açığını önemli ölçüde artırdığı için tasarıya “iğrenç bir rezalet” dedi.
Musk ayrıca, elektrikli araç müşterileri için 7.500 dolara kadar olan vergi kredilerini kaldıran ve “geleceğin sektörlerine ciddi zarar verirken geçmişin endüstrilerine teşvik veren” yasa tasarısına da sert çıktı. Musk, şu anda ev bataryaları ve güneş enerjisi sistemleri de satan enerji bölümüyle birlikte elektrikli araç üreticisi Tesla’nın CEO’su olarak görev yapıyor ve birçok çevreci teknoloji girişiminde merkezi roller üstlenmiş durumda.
Haziran ayında Musk ilk kez America Party kurma fikrini ortaya attı ve temmuz ayında planlarını daha ayrıntılı şekilde açıkladı. Bir sosyal medya gönderisinde, ağustos ayında Teksas’ın Austin kentinde bir America Party Kongresi düzenlemeyi önerdi. Partisinin 2026 ara seçimlerine katılacağını ve Kongre’de hiçbir partinin çoğunluğu elde etmemesi için yalnızca “2 veya 3 Senato koltuğu ve 8 ila 10 Temsilciler Meclisi bölgesine” odaklanacağını belirtti.
ABD'de siyasi parti kurmak için ne gerekiyor?
Musk’ın halihazırda bir süper siyasi eylem komitesi var: 2024 yılında Musk, America PAC adlı komitesine Trump ve 17 Temsilciler Meclisi Cumhuriyetçisine oy kazandırmak için yaklaşık 250 milyon dolar verdi. Ancak siyasi parti kurmak, bir süper PAC başlatmaktan çok daha karmaşık bir süreç. Federal Seçim Komisyonu (FEC) tarafından ulusal komite olarak tanınmak ki bu, federal seçimlerde rekabet edebilmek için gerekli, oldukça zahmetli bir başvuru süreci gerektirir. Bu olmadan bir parti önemli bağışlar alamaz ya da kampanya kaynaklarını koordine edemez.
FEC tanınırlığını kazanmak için Musk’ın birçok eyalette parti organizasyonları kurması gerekir. Bu eyaletlerin her biri, bir partinin oy pusulasında yer almasına ilişkin kendi yasalarına sahip ayrıca partinin günlük operasyonlarından sorumlu ulusal bir komiteye sahip olması gerekir. Parti, kendi yönetim kurallarına ve siyasi programına sahip olduğunu ve ulusal düzeyde fiziksel bir ofisi olduğunu göstermelidir. Ayrıca seçmen kayıt kampanyaları gibi büyük çaplı parti kurma faaliyetlerine katılması ve adaylarını desteklemek amacıyla seçmenleri sandığa götürme çalışmaları yapması gerekir. Ayrıca birden fazla eyalette birden fazla türde federal ofis için aday çıkarması şarttır.
Üçüncü partiler Amerikan siyasetinde ne rol oynadı?
Başkanlık düzeyinde, üçüncü parti adayları genellikle seçimleri bozmakla suçlanır. Green Party’nin 2000 başkanlık seçiminde yarışan adayı Ralph Nader, Florida’da 97.488 oy aldı ve bu sayı, Cumhuriyetçi George W. Bush’un Demokrat Al Gore’u sadece 537 oy farkla yendiği farktan oldukça fazlaydı. Diğer bir Green Party adayı Jill Stein’ın da, 2016 seçiminde Hillary Clinton’dan yeterince oy çalarak Demokratlara seçimi kaybettirdiği yaygın bir kanı.
Bu iddialar her zaman akademik analizlerle desteklenmez. 2021 yılında yapılan bir çalışmada, siyaset bilimciler Christopher Devine ve Kyle Kopko, Stein’a oy verenlerin çoğunun eğer o oy pusulasında yer almasaydı sandığa gitmeyeceğini tespit etti. Aynı zamanda, o yıl yarışan diğer bir aday olan Libertarian Gary Johnson’ın seçmenlerinin çoğunun aksi halde Trump’a oy vereceğini ancak bunun Trump’a halk oylamasında galibiyet kazandırmaya yetmeyeceğini de belirlediler.
Bağımsız adaylar, genel olarak üçüncü parti temsilcilerinden ulusal düzeyde daha başarılı olmuştur. Maine’den Angus King ve Vermont’tan Bernie Sanders, her ikisi de bağımsız olarak seçilmiş Senatörlerdir ancak Demokratlarla birlikte hareket etmektedirler.
Üçüncü partiler neden ABD’de anlamlı bir rol oynamakta zorlanıyor?
Federal bir seçimi kazanmak oldukça pahalı bir girişimdir. Yeni kurulan siyasi partiler tarihsel olarak fon toplamakta zorluk çekmiştir ve kamu eş finansmanı yalnızca başkanlık adaylarına açıktır. Bu fonlara uygunluk, kısmen partilerin bir önceki seçimde aldığı oy oranlarına göre belirlenir. Cumhuriyetçi ve Demokrat partiler de rekabeti sınırlamak için çalışır. Perot, 1992 yılında Cumhuriyetçi Başkan George H.W. Bush ve Demokrat Bill Clinton ile birlikte başkanlık tartışmalarına katıldıktan sonra, Demokratlar ve Cumhuriyetçilerden oluşan Başkanlık Tartışmaları Komisyonu, sahneye çıkma kriterlerini yalnızca “kazanma şansı gerçekçi olan” adayları kapsayacak şekilde değiştirdi. Perot 1996’da tekrar aday olduğunda, bu politika değişikliği gerekçe gösterilerek tartışmalara dahil edilmedi.
Üçüncü parti destekleniyor mu?
Amerikalıların çoğu, büyük iki partiyle rekabet edebilecek bir üçüncü parti fikrini beğeniyor. Ekim 2024’te yapılan bir Gallup anketine göre seçmenlerin yüzde 58’i ABD’nin böyle bir partiye ihtiyacı olduğunu söyledi. Nisan ayında muhafazakar eğilimli Hoover Enstitüsü tarafından yapılan bir ankete katılanların dörtte üçü, ulusal borcun bir sorun olduğunu belirtti. Ancak bu meselenin seçmenler için yeterince önemli olup olmadığını söyleyebilmek zor. Eğer Musk daha kapsamlı bir siyasi program açıklarsa, America Party’nin ne kadar popüler olacağı daha kolay tahmin edilebilir.
