Özel zirvelerin ardından Ukrayna için sırada ne var?
Son 10 gün içinde Ukrayna, Rusya'nın üç yıldan fazla bir süre önce tam ölçekli işgalinin başlamasından bu yana en yoğun diplomatik faaliyetlerden birine sahne oldu. İlk olarak, ABD Başkanı Donald Trump, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Alaska'da bir zirve toplantısı düzenledi. Birkaç gün sonra, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve diğer yedi Avrupa lideri Washington'da Trump ile bir araya geldi. Zirveler barış anlaşması veya ateşkes olmadan sona erdi.
Diplomasi açısından bundan sonra ne olacak?
İyimser açıklamalara rağmen, savaşın çözümü için de pek bir ivme yaratmış gibi görünmüyorlar ve önemli anlaşmazlık noktaları hala devam ediyor. Ukrayna lideri Zelenskiy, savaşın sona ermesi için müzakerelerin tek yolu olarak nitelendirerek, bir zirveye hazır olduğunu defalarca belirtmiş olsa da Putin ile Zelenskiy arasında bir zirve yapılması için şimdilik pek bir umut görünmüyor. Alaska zirvesinin ardından Beyaz Saray, Putin'in Trump'ın böyle bir toplantı düzenleme çabasını kabul ettiğini açıkladı.
Ancak Beyaz Saray o zamandan beri daha karamsar bir tavır sergiliyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, pazar günü NBC'nin Meet the Press programında yayınlanan bir röportajda, herhangi bir toplantı planlanmadığını ve her halükarda önce gündemin üzerinde anlaşmaya varılması gerektiğini söyledi. ABD tarafında ise Trump, toplantıların ardından ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'ya, düşmanlıkların sona ermesi halinde Ukrayna'ya güvenlik garantisi önerisi sunma görevini verdi.
Rusya nasıl baskı altında tutuluyor?
Temmuz ayında Trump, Rusya'ya savaşı sona erdirmesi için yaklaşık 10 ila 12 gün süre vereceğini, ardından ülkeye yeni yaptırımlar ve belki de ticaret ortaklarına gümrük vergileri uygulayacağını söyledi. Trump daha sonra Alaska'da Rus mevkidaşıyla bir zirve düzenleyeceğini duyurdu ve süre doldu. Trump cuma günü yine Rusya'ya yeni 'büyük yaptırımlar' uygulayabileceğini söyledi. Ancak Trump'ın diplomasi tarzının son derece kişisel olduğunu gösteren bir işaret olarak, gazetecilere Putin'in kendisine gönderdiği Alaska'da çekilmiş iki adamın fotoğrafını gösterdi ve bunu bir onur ve saygı göstergesi olarak gördüğünü söyledi.
Amerika Birleşik Devletleri, Şubat 2022'de tam ölçekli işgalin başlamasından bu yana Rus bireyler ve şirketlere sert yaptırımlar uyguladı ancak Rusya'nın sınır ötesi ticaretini durdurmayı başaramadı veya Moskova'yı barış için yalvarmaya zorlayacak kadar ekonomik zarar vermedi. Rusya'nın Çin gibi başlıca ticaret ortaklarını hedef almak, küresel finansal istikrarsızlığa yol açabilir. Rusya'nın petrolünün büyük alıcılarından biri olan Hindistan, Trump'ın çarşamba gününden itibaren ülkeye yüzde 50 gümrük vergisi uygulama tehdidini yerine getirse bile ithalatı sürdüreceğini açıkladı.
Savaşta ne bekleniyor?
Ukrayna'nın çeşitli bölgelerinde şiddetli çatışmalar devam ediyor ve her iki tarafta da ağır kayıplara neden oluyor. Moskova, Rusya'nın Kursk eyaletini geri aldı ancak Moskova'nın ivme kazandığı görülse de geçen yıl Ukrayna topraklarında çok az değişiklik oldu.
Tüm yıl boyunca saldırı pozisyonunda olan Rus güçleri, Donetsk bölgesinin kuzeyinde ilerlemeye ve Pokrovsk şehrini ele geçirmeye çalışıyor. Her ikisi de son zamanlarda ve savaşın büyük bir bölümünde çatışmaların merkez üssü olan Ukrayna'nın doğusundaki Donbas bölgesinde bulunuyor. Moskova şu anda Ukrayna'nın hala kontrolünde olan Donbas'ın son 6.475 kilometre karelik bölgesini ele geçirmeye çalışıyor.
Giderek artan bir şekilde, gözetleme ve saldırı amaçlı insansız hava araçları savaş alanını domine ediyor ve cephe hattı yakınlarındaki birlik hareketlerini zorlaştırıyor. Aynı zamanda Rusya, insansız hava araçları ve füzeler kullanarak Ukrayna'ya hava saldırılarını sürdürüyor.
Diğer sorunlar neler?
Daha iyimser konuşmalara rağmen, toprak bölünmesi ve güvenlik garantileri gibi önemli konular iki tarafı ayırıyor. Putin, Ukrayna'nın ülkenin doğusunda bulunan Luhansk ve Donetsk'ten oluşan Donbas bölgesinin tamamını teslim etmesini talep etti. Şu anda Rusya, Luhansk'ın neredeyse tamamını ve Donetsk'in yaklaşık dörtte üçünü kontrol ediyor. Ancak Ukrayna, Donetsk'te Rusya'nın yıllarca süren çatışmalara rağmen ele geçiremediği bir dizi şehri elinde tutuyor. Bu bölgeler, Kiev için hem savunma hem de siyasi açıdan önemli.
Ukrayna ayrıca, herhangi bir barış anlaşmasının gelecekteki Rus saldırılarına karşı koruma önlemleri içermesini de sağlamak istiyor. Kiev hükümeti, NATO üyeliğini en iyi güvenlik garantisi olarak görüyor ancak bu kısa vadede muhtemelen gündemden düşecek. Bu arada Fransa, İngiltere ve Estonya, sözde gönüllü koalisyon olarak hareket ederek, savaş sonrası Ukrayna'ya asker gönderebileceklerini açıkladılar. Trump, ABD'nin müdahil olacağını vaat etti ancak ayrıntılara girmedi ve Amerikan askerlerinin sahada olmayacağını söyledi.
Lavrov, NBC röportajında Rusya'nın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nden güvenlik garantisi verilmesini istediğini belirtti. Bu açıklama, geçen hafta Moskova'nın herhangi bir garantinin parçası olmayı ısrarla talep edeceğini söylediği ve Kiev'de kabul edilemez bulunan açıklamanın ardından geldi.Ukrayna ayrıca Moskova'dan savaş sırasında kaçırılan ve Rusya'ya sürgün edilen yaklaşık 20 bin çocuğun iade edilmesini talep etti. 2023 yılında Uluslararası Ceza Mahkemesi, Putin'i savaş suçlarıyla suçlayarak tutuklama emri çıkardı ve onu kaçırılmalardan sorumlu olmakla suçladı.
