Çin’in Myanmar’daki nadir toprak elementleri üzerindeki baskısı küresel krizi tetikleyebilir
Dünyadaki ağır nadir toprak elementleri tedarikinin neredeyse yarısı, Myanmar’ın kuzeyinde, Çin sınırına yakın Kaçin eyaletinde bulunan madenlerden sağlanıyor. Bu madenlerin kaderi ise, Çin destekli askeri cunta ile Kaçin Bağımsızlık Ordusu (KIA) arasında Bhamo kasabası için aylardır süren bir savaşa bağlı.
Reuters’ın ortaya çıkardığı bilgilere göre Çin, bu yılın başlarında KIA yetkilileriyle yaptığı bir görüşmede, “Bhamo’yu ele geçirmeye çalışmaya devam ederseniz, sizin topraklarınızdan çıkarılan nadir toprak elementlerini satın almayız” şeklinde bir ültimatom verdi. Aynı görüşmede Çinli yetkililer, Bhamo’dan çekilme karşılığında KIA kontrolündeki bölgelerle sınır ticaretinin artırılmasını önerdi.
Bhamo'nun önemi
KIA yetkilileri, bu baskıya rağmen Bhamo'yu almaya kararlı. Çünkü Bhamo, cuntanın lojistik merkezi konumunda ve bu kasabanın düşmesi, cunta birliklerinin kuzey ticaret yollarıyla bağlantısını koparabilir. KIA’nın 2024 Ekim’inde bölgedeki nadir toprak madenciliğini kontrol altına almasının ardından madenlere vergi uygulanmış, üretim kısıtlanmış ve kritik elementlerin fiyatları artmıştı.
Çin, söz konusu mineralleri satın almadığı takdirde dünya genelinde bir arz açığı oluşacağı ve fiyatların yükseleceği tahmin ediliyor. Özellikle elektrikli araçlar ve rüzgar türbinlerinde kullanılan dysprosium ve terbium gibi ağır nadir toprak elementleri kritik önemde. Çin, hâlihazırda bu elementlerin işlenmesinde neredeyse tek tedarikçi konumunda.
İthalat azaldı
Kaçin’de yaşanan çatışmalar nedeniyle 2025’in ilk beş ayında Çin’in Myanmar’dan ithal ettiği nadir toprak elementleri geçen yıla göre yarı yarıya azaldı. Her ne kadar Nisan ve Mayıs aylarında ihracatta yüzde 20 artış görülse de genel tedarik düşüş eğiliminde.
Çin Dışişleri Bakanlığı, Reuters’ın konuya ilişkin sorularına “KIA ile yapılan görüşmelerin içeriğinden haberdar değiliz” yanıtını verdi. Ancak Bakanlık, erken bir ateşkesin hem Çin’in hem Myanmar halkının çıkarına olduğunu vurguladı.
Cunta karşıtı isyancı güçlerden biri olan KIA, Çin’in baskısına rağmen savaş pozisyonunu terk etmedi. KIA’ya göre, Bhamo’yu tamamen ele geçirdikleri takdirde Çin’in cunta yerine kendileriyle müzakereye oturmak zorunda kalacağı bir denklem ortaya çıkacak.
Kasaba harabeye döndü
Myanmar ordusunun hava gücü üstünlüğünü koruduğu bölgede, Bhamo’nun büyük kısmı hava saldırılarıyla yıkıldı. Uydu görüntüleri de yıkımın ağırlıklı olarak hava saldırılarından kaynaklandığını doğruluyor. Saldırılarda siviller, okullar ve ibadet yerleri de hedef oldu. Yerel kaynaklara göre Kaçin bölgesinde akaryakıt ve ilaç sıkıntısı baş göstermeye başladı.
Analistler, Çin’in KIA üzerindeki baskısının temel amacının Myanmar’daki iç savaşı sona erdirmek değil, ekonomik çıkarlarını güvence altına almak olduğunu vurguluyor. Pekin yönetimi daha önce de, cunta birliklerinin kuzeydeki Lashio kasabasına dönüşünü sağlamak için arabuluculuk yapmıştı.
Ancak KIA, Bhamo’yu ele geçirmenin sadece askeri değil, aynı zamanda diplomatik bir üstünlük sağlayacağı görüşünde. Komutanlara göre Çin, nadir toprak elementlerine duyduğu ihtiyaç nedeniyle bu duruma uzun süre kayıtsız kalamaz.
