Çılgın Liderler Çağı: Normal olanın başaramadığını kim başaracak?

Dünyanın siyasi pusulası artık eski kutuplara göre işlemiyor. 

Ne kurumsal düzenler, ne geleneksel ideolojiler, ne de teknokratik liderler bugünlerin karmaşasını çözebiliyor. İçinde bulunduğumuz dönem, geçmişte denenmiş ve kimi zaman felaketle sonuçlanmış otoriter-demokrat hibrit bir liderlik modelinin yeniden sahneye çıktığı bir dönem: “Çılgın Liderler Çağı”.

Öngörülemez, cesur, hızlı, karizmatik; sistem dışı ama yerine göre sistem bozucu ya da sistem kurucu liderler…

Klasik liderlik normlarını altüst eden bu figürler artık sadece istisna değil, küresel norm haline geliyor.

“Çılgın yayıncı” Yelda Cumalioğlu’nun teşvikiyle yürüttüğüm yeni kitap çalışmam da bu sorunun tam merkezinde duruyor:

“Normal, rasyonel liderlerin tıkandığı yerden çılgın liderler nasıl geçiyor? Ve bu geçişin bedelini kim, nasıl ödüyor?”

Beşli çekirdek: Erdoğan, Trump, Putin, Xi, Modi

Çağımıza damga vuran beş lider var: Recep Tayyip Erdoğan, Donald Trump, Vladimir Putin, Xi Jinping ve Narendra Modi.

Bu liderler yalnızca kendi ülkelerini dönüştürmekle kalmadılar, aynı zamanda 21. yüzyılın liderlik kodlarını yeniden yazdılar.

Onları “çılgın” yapan yalnızca radikal çıkışları değil; kurdukları düzenlerin kalıcılığına duydukları sarsılmaz inançtı.

Statükoyu yıkmakla yetinmediler, yerine kendi gerçekliklerini, anlatılarını ve kurallarını koydular.

Burada “çılgınlık” bir hakaret değil; bir analiz merceği.

Halkla kurulan yoğun duygusal bağ, demokratik kuralları zorlayan kişilik yapısı ve sistemle özdeşleşen bir kimlik üzerinden tanımlanan bir liderlik tipolojisinden söz ediyorum.

Zira sıradan, rasyonel liderlerin yanıt veremediği yapısal sorunlar ve küresel krizler, bu tür figürlerin yükselmesine zemin hazırlıyor.

Kim ne yaptı?

• Erdoğan, halkın ruhuna dokunarak Türkiye’de başkanlık sistemini inşa etti. Tüm yetkileri elinde topladı; anayasa mahkemesi kararlarını tanımadığı örnekler yaşandı. Türkiye’yi hem altyapı gibi alanlarda olumlu hem kimi konularda tartışmalı şekilde dönüştürdü.
• Trump, demokrasiyi bir medya şovuna dönüştürdü. Korku ve belirsizliği bilinçli kullandığı bir stratejiyle yeni bir Amerikan düzeni kurma iddiasında. İkinci dönemi tamamlamadan üçüncüsü için zemin hazırlıyor.
• Putin, anayasal sınırları esneterek “istikrarlı otoriterliğin” mimarı oldu. Toprak işgalleri, nükleer tehditler ve enerji gücüyle küresel sahnede belirleyici rol üstleniyor.
• Xi, kolektif liderliği sona erdirerek Mao sonrası dönemin en güçlü kişisel iktidarını kurdu. Parti, devlet, yargı ve ordu onun kontrolünde. Çin’i sabır ve vizyonla süper güç konumuna taşıyor.
• Modi, Hindistan’da dini milliyetçiliği anayasal düzene eklemledi. Güçlü halk desteğine sahip ve Hindistan’ı dünyanın üçüncü büyük gücü yapma hedefinde emin adımlarla ilerliyor.

Hepsi bir “tehdit” tanımladı: Batı, elitler, eski rejimler, azınlıklar…

Ve bir “biz” yarattılar: millet, halk, ümmet, Hindu kültürü, Amerikan ruhu…

Bu “biz”i koruyacak yegâne figür olarak da kendilerini konumladılar.

Çılgınlığın siyaseti: Umut, korku ve kimlik

Bu liderler, siyasetin artık yalnızca projeler değil, duygular üzerinden yapıldığını çok iyi biliyor:

• Korkuyu yöneten, umudu kontrol eden, kimliği tanımlayan liderler uzun süre iktidarda kalabiliyor.
• Demokrasi onlar için amaç değil, bir araç: kişisel iktidarın meşruiyetini sağlayan bir zemin.
• Anayasa değişiklikleri, medya hakimiyeti, istihbarat ağları ve gerektiğinde baskı mekanizmalarıyla bu iktidarlar tahkim ediliyor.

Neden normal olan yetmiyor?

“Normal” liderler genellikle:

• Statükoyu korumayı hedefler,
• Kısa vadeli ve ihtiyatlı düşünür,
• Risk almaktan kaçınır,
• Büyük anlatılar kuramaz,
• Hantal bürokrasiler ve çıkar gruplarıyla mücadelede zayıf kalır.

Oysa çılgın liderler:

Risk alır, dengeyi bozar, sistemi yeniden kurgular ve halkı tarihe geçme vaadiyle peşinden sürükler.
Çünkü artık “böyle gelmiş böyle gider” anlayışı halk nezdinde anlamını yitirmiş durumda.

Bedeli ne?

Çılgın liderliğin en büyük riski, kurumların kişiye bağımlı hale gelmesi.

Güç kişiselleştikçe sistem kırılganlaşıyor.

Liderin gölgesi büyüdükçe, kurumsal refleksler zayıflıyor.

Ve bu liderlerin ardından kalan boşluk çoğu zaman kaotik oluyor; çünkü sürdürülebilirlik değil, mutlaklık esas alınmış oluyor.

Yeni bir dönem mümkün mü?

Belki de yeni bir dönemin eşiğindeyiz.

Çılgın liderlerin zirvede olduğu bu evrede, daha az karizmatik ama daha çok katılımcı; daha az kişisel ama daha kurumsal; hızlı ama demokratik liderlik biçimlerine olan ihtiyaç her geçen gün artıyor.

Mesele artık yalnızca kim yönetecek sorusu değil; nasıl, kimlerle ve hangi değerlerle yönetecek?

Çılgın Liderler Çağı – Sınırda Yürüyenler

Yakında Destek Yayınları’ndan çıkacak kitabımda bu sorulara derinlemesine yanıt arıyorum.

30’dan fazla çılgın lideri mercek altına alıyorum: Cengiz Han’dan Sezar’a, Büyük İskender’den Fatih Sultan Mehmet’e, Atatürk’ten Enver Paşa’ya, Hitler’den Mao’ya, Trump’tan Modi’ye…

Sadece devlet liderleri değil; iş dünyası, sanat, teknoloji, spor ve ordu dünyasından da “çılgın” figürler bu incelemeye dahil.

Çünkü çılgınlık tek başına yetmez.

Onu taşıyacak vizyon, kadro, denge ve akıl da gerekir.

Son söz

Erdoğan, Trump, Putin, Xi ve Modi…

Onlar bir çağı şekillendirdiler ve hâlâ sahnedeler.

Ama asıl soru şu:

Yeni dünya düzenini yine çılgın liderler mi kuracak, yoksa uzlaştırıcı, sistem kurucu liderler mi? Belki de cevap, bu ikisinin akıllı bir sentezinde gizli. 

Ve “Çılgın Liderler Çağı” işte tam da bu sorunun izini sürüyor.