Avrupa'da teknoloji sektörü neden büyümüyor?

Dünyadaki teknoloji devrimi Avrupa'yı geride bırakıyor. Avrupa'da Google, Amazon ya da Meta gibi şirketlere karşı yerli alternatifler bulunmuyor. Apple'ın piyasa değeri tüm Alman borsasından daha büyük. Kıtanın daha fazla büyük teknoloji firması yaratamaması en büyük sorunlarından biri olarak görülüyor ve ekonomilerinin durgunlaşmasının önemli bir nedeni. Daha yüksek gümrük vergilerinin ekonomik büyümeyi daha da engelleme tehdidiyle karşı karşıya kalması bu sorunu daha da acil hale getiriyor. 

Engeller köklü

Yatırımcılar ve girişimciler, teknolojinin büyümesinin önündeki engellerin köklü olduğunu söylüyor: Çekingen ve riskten kaçınan bir iş kültürü, katı çalışma yasaları, boğucu düzenlemeler, daha küçük bir girişim sermayesi havuzu ve cansız ekonomik ve demografik büyüme. 

Alman teknoloji girişimcisi Thomas Odenwald, yapay zeka lideri OpenAI ile kafa kafaya gitmeyi hedefleyen Almanya merkezli bir girişim olan Aleph Alpha'ya katılmak için geçen yılın ocak ayında Silikon Vadisi'nden ayrıldı. Odenwald yaklaşık otuz yılını Kaliforniya'da çalışarak geçirdi ama Amerikalılarla rekabet edebilecek bir Avrupa teknoloji devinin kurulmasına yardımcı olabileceğini umuyordu. Gördükleri karşısında şok oldu. İş arkadaşları mühendislik becerilerinden yoksundu. Ekibinden hiçbirinin hisse senedi opsiyonu yoktu, bu da başarılı olma güdülerini azaltıyordu. Her şey yavaş ilerliyordu.

İki ay sonra Odenwald işi bıraktı ve Kaliforniya'ya döndü. Odenwald, “Silikon Vadisi'nde işlerin ne kadar hızlı değiştiğine bakarsam... o kadar hızlı oluyor ki Avrupa'nın bu hıza ayak uydurabileceğini sanmıyorum” dedi. Aleph Alpha o zamandan beri büyük ölçekli bir yapay zeka modeli oluşturmaktan uzaklaşacağını ve bunun yerine hükümet ve işletmeler için sözleşmeli çalışmaya odaklanacağını söyledi. Şirket, çalışanlarının yüzde 90'ından fazlasının hisse senedi opsiyon programına katıldığını söyledi.

Sıradaki dalgayı da kaçırmaya hazır

İlk dijital devrimi büyük ölçüde kaçıran Avrupa, bir sonraki dalgayı da kaçırmaya hazır görünüyor. Risk sermayesi ve hükümet fonlarıyla dolup taşan ABD ve Çin, üretkenliği ve yaşam standartlarını artırma vaadinde bulunan yapay zeka ve diğer teknolojilere büyük harcamalar yapıyor. Avrupa'da girişim sermayesi teknoloji yatırımları ABD'nin beşte biri düzeyinde. 

Avrupa'nın ABD'den daha büyük bir nüfusa ve benzer eğitim seviyelerine sahip olmasına ve küresel ekonomik çıktının yüzde 21'ini oluşturmasına rağmen, dünyanın en büyük 50 teknoloji şirketinden yalnızca dördü Avrupalı. Kuantum bilişime yatırım yapan ilk 10 şirketin hiçbiri Avrupa'da değil. Sorunlar teknolojiden çok daha derinlere iniyor ve Avrupa'ya dair daha geniş bir gerçeği yansıtıyor: Avrupa, piyasaları sarsan ve inovasyonu teşvik eden yeni, yıkıcı şirketlerden payına düşeni alamıyor. 

MIT Sloan School of Management'ta baş araştırmacı bilim insanı ve yapay zeka girişimi Workhelix'in kurucu ortağı Andrew McAfee'nin hesaplamalarına göre son 50 yılda ABD sıfırdan piyasa değeri 10 milyar doların üzerinde 241 şirket yaratırken, Avrupa sadece 14 şirket yarattı. Yeni şirketler ve endüstriler bir ülkenin aynı miktarda işçiyle daha fazla mal üretmesini sağlar ki bu da refahın temel itici gücüdür. Avrupa'da ise otomobil ve bankalar gibi üretkenlik kazanımlarını uzun zaman önce elde etmiş eski tarz endüstriler hakim. Uluslararası Para Fonu'na (IMF) göre ABD'de halka açık ilk 10 şirket arasında yer alan tipik bir şirket 1985 yılında kurulmuşken, Avrupa'da 1911 yılında kurulmuştur.

Dijital devrimin başladığı 1990'ların sonunda ortalama bir AB işçisi, Amerikalı meslektaşlarının saat başına ürettiğinin yüzde 95'ini üretiyordu. Şimdi ise Avrupalılar yüzde 80'den daha az üretiyor. AB ekonomisi şu anda ABD'nin üçte biri oranında daha küçük ve son iki yılda ABD'nin üçte biri oranında büyüyerek düşük vitese takılmış durumda. 

Dijital kış

Avrupa, dünya standartlarında araştırma üniversitelerine ve çoğu ABD'nin önde gelen firmalarında çalışan derin bir mühendislik ve bilimsel yetenek havuzuna sahip. Spotify ve fintech firmaları Revolut ve Klarna buradan çıkan başarı öyküleri. Girişim sermayesi nispeten geç geldi ancak Sequoia Capital, Lightspeed, Iconiq ve NEA gibi büyük ABD girişim sermayesi firmaları son on yılda Avrupa'da mağaza açtı. Londra merkezli Sequoia Capital'in ortaklarından Luciana Lixandru, “Avrupa çok daha küçük bir pazar ancak bu büyük fırsatlara sahip olmadığı anlamına gelmiyor” dedi.  

Avrupa umut verici bir başlangıç yaptı. 1990'larda dijital devrimin başlangıcında, bölgede önde gelen yarı iletken şirketleri (Hollanda merkezli ASML, Britanyalı ARM), yazılım devleri (Alman SAP) ve cep telefonlarında baskın oyuncu (Finlandiyalı Nokia) bulunuyordu. World Wide Web, Avrupa'daki bir araştırma tesisinde çalışan Tim Berners-Lee adlı bir İngiliz tarafından icat edildi. 

Her şey yavaş ilerliyor

Avrupa'nın şu anda geride kalmasının en büyük nedeni hız eksikliği olarak özetlenebilir. Girişimciler Avrupa'da her şeyin daha uzun sürdüğünden şikayet ediyor: Para toplamak, yerel düzenlemelere uymak, işçi almak ve işten çıkarmak gibi. MP3 dijital ses sıkıştırma formatının icadına yardımcı olan Alman mühendis Karlheinz Brandenburg, “Almanya'da pek çok insan fazla temkinli” dedi. Alman tüketici elektroniği şirketlerinin bu buluşun önemli olduğunu düşünmediklerini ve yeterince yatırım yapmadıklarını söyleyen Brandenburg, Apple'ın 2000'li yılların başında bu buluşu ele geçirerek yaklaşık yarım milyar iPod çalar sattığını belirtti. Brandenburg şimdi yeni nesil kulaklık girişimi için 5 milyon euro finansman arıyor. Onlarca yıl Silikon Vadisi'nde yaşamış olan İtalyan teknoloji girişimcisi Fabrizio Capobianco, “Amerika'da farklı olan neredeyse her şeyin hızlı olması. Amerikalılar çok hızlı karar veriyor. Avrupalıların ise herkesle konuşması gerekiyor, bu da aylar sürüyor” diye konuştu.

Avrupalı girişimlerin çoğu ABD'li meslektaşlarıyla aynı hızda büyümeyi o kadar zor buluyor ki genellikle ABD'ye taşınıyor, ABD'li şirketler tarafından satın alınıyor ya da onlarla ortaklık kuruyor. Birleşik Krallık'ın en büyük startup'larından biri olan teslimat şirketi Deliveroo, kısa süre önce işini ABD merkezli DoorDash'e 3,9 milyar dolara satmayı kabul etti. 

Karmaşık düzenlemeler

Avrupa'da hızlı bir şekilde ölçek büyütmek zoe. ABD büyük ve entegre bir pazar iken Avrupa'da kendi dilleri, yasaları ve vergileri olan düzinelerce ülke var. İş kanunları işçi alımını ve işten çıkarmayı zorlaştırarak işçi hareketliliğini yavaşlatıyor. Avrupa'da bir firmadan ayrılmak için genellikle üç aylık bir ihbar süresi ve bazı durumlarda İngiltere'de şaka yollu “bahçe izni” olarak bilinen altı aylık rekabet etmeme maddesi var.

Son bir ya da iki yıla kadar, çoğu Avrupa ülkesinde hisse senedi opsiyonları çok az kullanılıyordu çünkü hak edilmeden önce gelir olarak vergilendiriliyorlardı. Vergiler daha yüksek ve büyük işletmeleri kontrol altına almak için tasarlanan düzenlemeler yeni kurulan şirketler için maliyetli ve zaman alıcı bir baş ağrısı haline geliyor. 

Alman yazılım devi SAP'nin strateji ve işletme müdürü Sebastian Steinhäuser, ABD veya Çin'deki büyük yapay zeka şirketlerinin Avrupa'ya taşınmasının, “Avrupa dışında büyümekten ve çok daha karmaşık bir düzenleyici çerçeveyi karşılamak için baştan yatırım yapmak zorunda kalmaktan daha kolay olduğunu” söyledi.