ABD’li psikoloğa göre öz değeri yüksek insanların 3 alışkanlığı

İnsanların hayatlarının temeli öz değere dayanır. Dahil olduğunuz ilişki türlerini, değerlendirdiğiniz fırsatlar ve sorunlarınızı nasıl çözdüğünüzü bu etkiler. Ancak çoğu insan öz değeri başarıyla karıştırır; değerlerini sürekli olarak dışarıdan gelen onayla ya da kendilerince tanımladıkları bir başarıya ulaşarak kanıtlamaya çalışırlar. ABD’li psikolog Mark Travers’e göre gerçek çok daha basittir: Sadece var olarak, koşulsuz bir şekilde değerli bir insansınız. Travers Forbes’a yazdığı yazıda ne yaptığınızın, ne başardığınızın ya da insanların sizi nasıl gördüğünü doğuştan gelen değerinizi belirlemediğini ifade etti. Ancak bazı alışkanlıklar bu temel gerçeği fark etmenize ve pekiştirmenize yardımcı olabilir. İşte, yüksek öz değeri yüksek bireylerin çoğunlukla sahip olduğu üç alışkanlık:

1. Verdikleri sözleri hep tutarlar

Yüksek öz değer sahibi insanlar bilir ki güven evde başlar. Kendinize verdiğiniz her söz, öz değerinizi ya güçlendirir ya da zayıflatır. Geniş çaplı araştırmalar, hedefler gerçekçi olduğunda, kişinin kendisi algısıyla uyumlu olduğunda ve mükemmeliyetçilikten ziyade içsel dayanıklılıkla desteklendiğinde verilen sözlere daha çok bağlı kalındığını gösteriyor.

Frontiers in Psychology’de yayımlanan 2021 tarihli bir çalışmaya göre gerçekçi olmayan beklentiler motivasyonu baltalar ve davranışları tutarlı biçimde uygulamak için gerekli olan psikolojik gücü zayıflatır. Bunun aksine, makul ve ulaşılabilir standartlar daha tutarlı bir bağlılık ve daha sağlıklı bir öz-algı oluşturur. Bu kendinizle olan ilişkiniz için de geçerlidir. Kendinize verdiğiniz bir sözü tutmadığınızda, kendinize çok güçlü bir mesaj gönderirsiniz: “İyiliğim çabaya değmez.”

Yüksek öz değer sahibi bireyler:

• Gerçekçi günlük beklentilere sahiptir. Bu beklentiler devasa ama imkansız hedefler yerine gerçek bir başarı hissi yaratır.
• Sadece büyük başarıları değil, küçük başarıları da kutlarlar. Çünkü ilerlemenin adım adım gerçekleştiğini bilirler.
• Dışarıdan onay aramadan önce kendi güçlü yönlerini tanırlar.  Çünkü öz-tanınma başkalarının tanıması kadar önemlidir.
• Anahtar, mükemmeliyetten ziyade tutarlılıktır. Her sözü kusursuzca tutmanıza gerek yok fakat bunu düzenli hale getirmek son derece değerli.

2. Zor şeyleri düzenli olarak yaparlar

Özsaygı ve öz değer birbiriyle yakından ilişkilidir. Kendinize defalarca kez yetenekli ve saygıya değer olduğunuzu göstermek, öz-değerinizi artırır. Bu kendinizi cezalandırmanız veya gereksiz acıya maruz bırakmanız gerektiği anlamına gelmez. Bunun yerine şu anlamlara gelir:

• Büyürken rahatsız olmayı, durgunlaşırken rahat olmaya tercih etmek
• Kendinizi aşan ve dayanıklı olduğunuzu gösteren durumları kabul etmek
• Motivasyon tükendiğinde bile devam etmek
• Zorlaştığında bile kendinize güvenilebileceğini kendinize göstermek

Health Nexus’ta yayımlanan 2025 tarihli bir çalışma, daha fazla öz şefkat ve gelişim odaklı zihniyete sahip kişilerin performans hatalarıyla daha başarılı şekilde başa çıktığını gösteriyor. Araştırmacılar bu özelliklerin kişilerin zorlukları özsaygıya tehdit değil, büyüme fırsatı olarak görmelerine yardım ettiğini gözlemledi. Bu da acıya daha fazla dayanma ve işler zorlaştığında sözlere bağlı kalma olasılığını artırıyor. Başka bir deyişle, zor bir şeyi her başardığınızda kendinize yetkin, güçlü ve saygıya değer olduğunuz mesajını gönderirsiniz. Zamanla, pes etmek istediğiniz ama etmediğiniz anlara dönüp bakarsınız ve değerinize dair somut kanıtlara sahip olursunuz.

3. Kendileri için tutarlı olurlar

Kendinize nasıl davrandığınız, diğer insanlara nasıl davrandığınızdan daha belirgin bir öz değer göstergesidir. Birçok insan, değer verdiği biri yardıma ihtiyaç duyduğunda kendini tamamen ortaya koymakta hiç zorlanmaz, fakat iş kendine gelince temel bakım görevlerini bile yerine getirmekte zorlanır.

Oysa yüksek öz değer sahibi bireyler, öz bakımın bencilce değil, temel bir ihtiyaç olduğunun farkındadır. Kendi kapları boşken başkasının kabını dolduramayacaklarını bilirler. Aynı şekilde, kendilerine daha iyi baktıklarında sevdiklerine daha dolu bir şekilde var olabileceklerini de bilirler.

2017’de PLOS One’da yayımlanan bir çalışma, güçlü ilişkisel özsaygıya sahip bireylerin (yani özsaygısını aile ve yakınlardaki anlamlı ilişkilerden alan bireylerin) hayatlarından daha memnun olduklarını, daha olumlu duygular yaşadıklarını ve daha büyük bir yaşam amacı hissettiklerini ortaya koydu.