Sessizliğin stratejik gücü: Tavla mı satranç mı?

Bir televizyon programında Türkiye ile Rusya’nın stratejik kültürlerini kıyaslarken şöyle demiştim: “Putin satranç oynuyor, biz ise tavla atıyoruz; uzun vadeli stratejik hamlelerden yoksunuz, zar ne gelirse ona göre oynuyoruz.”

Bu sözlerim karşımdaki sunucuyu bir anda öfkelendirdi. Yüzü kızardı, sesi yükseldi. Yaklaşık bir buçuk dakika boyunca bağıra çağıra, “Cumhurbaşkanımız tavlacı mı, Putin satranççı mı yani? Cumhurbaşkanımız stratejiden yoksun mu demek istiyorsunuz?” diye sert çıkışlar yaptı.

Ben ise tek kelime etmedim. Sadece gözlerinin içine bakarak, sakince dinledim. O bağırdıkça, kendi öfkesinin yankısında yalnızlaştı. Sonunda, kimseyi etkilemediğini fark ederek sesini kısmak zorunda kaldı. Tam o anda sesimi daha da alçaltarak, “Müsaade ederseniz bıraktığım yerden devam edebilir miyim?” dedim. O da aynı perdeden, yumuşak bir tonda, “Buyurun, Mehmet Bey” diye karşılık verdi. 

Sohbet kaldığı yerden devam etti, ben de tavla–satranç metaforumu bir kez daha tekrarladım.

*

O sahne hafızama kazındı. Çünkü bir kez daha gördüm ki bağırmak çoğu zaman güç göstergesi değil, bence zafiyetin işareti. Öfkeye öfkeyle karşılık vermek kolay; fakat sabırla susmak, karşı tarafın kendi sözleriyle tükenmesini beklemek çok daha zor ve değerli. 

Sessizlik, nezaketle birleştiğinde en etkili strateji.

*

Diplomaside de iş dünyasında da aynı durum geçerli. Toplantılarda, müzakerelerde, yönetim kurulu masalarında bağıran, baskı kurmaya çalışan taraf ilk bakışta güçlü görünüyor. Ama çoğu zaman bağırmak, kişinin kendi tezine güvenmediğini gösterdiğnden sakin kalabilen, sabırla dinleyen, doğru zamanda söze giren taraf psikolojik üstünlüğü ele geçiriyor. 
İş dünyasında da liderlik, yalnızca sert çıkışlarla değil, sessizliğin gücünü bilerek ölçülüyor. En azından benim deneyimim o yönde.

Türkiye’nin stratejik kültürü açısından da bu sahne öğretici. Biz çoğu zaman kısa vadeli heyecanlara kapılıp “zar ne gelirse” yaklaşımıyla günü kurtarmaya odaklanıyoruz. Rusya ve Çin gibi ülkeler ise satranç sabrıyla yıllar sonrasını hesap ederek hamle yapıyor. Tavla refleksi bizde güçlü: pratik, esnek, anlık çözümlerle ayakta kalma. Ama uzun vadeli vizyon zayıf.

Oysa iş dünyası da devlet yönetimi de artık günübirlik tavla hamleleriyle yürümüyor. Globalleşen ve rekabetle yoğrulan ekonomide satranç zihniyeti şart. 

Bir şirket, sadece çeyrek bazlı bilançolarla değil, on yıllık yatırım vizyonuyla yönetilirse ayakta kalabiliyor. Bugün Apple, Tesla, Samsung ya da Huawei gibi küresel oyuncular, satranç tahtasındaki gibi birkaç hamle sonrasını planlıyor. 
Bizim şirketlerimiz de hâlâ “zar ne getirirse” mantığıyla değil, stratejik sabırla hareket etmek zorunda.

Peki bu kültürü nasıl dönüştüreceğiz? Eğitim sisteminde uzun vadeli düşünme becerisi kazandırılmalı. Şirketlerde strateji birimleri yalnızca rapor yazan değil, karar mekanizmasının kalbinde yer alan yapılar olmalı. 

Liderler, günlük polemikler yerine sürdürülebilir vizyon ortaya koymalı. Ve bireysel ilişkilerde de sakin kalmanın, nezaketin, sessizliğin gücünü öğrenmeliyiz.

*
Gerçek strateji, bağırarak üstünlük sağlamak değil, sessizliği doğru anda kullanabilmektir.  Türkiye gerçekten bölgesinde ve dünyada stratejik bir oyuncu olmak istiyorsa, tavlanın pratikliğini ve satrancın sabrını aynı anda masaya koyabilmeli. 
Çünkü geleceği kazanmak, yalnızca zarın ne getireceğini beklemekle değil, hamleleri önceden kurgulamakla mümkün.