Avrupa Gazze konusunda büyük konuşuyor ama harekete geçmekte zorlanıyor
Avrupa ülkeleri, bu hafta New York’taki Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda Filistin’i bir devlet olarak tanıma planı etrafında birleşiyor. Üst düzey yetkililer İsrail’in Gazze’deki eylemlerini geniş çapta kınıyor ve bazıları savaşı artık 'soykırım' olarak adlandırmaya başladı. Ancak büyük söylemler henüz büyük eylemlere dönüşmedi.
Avrupa Birliği, İsrail mallarına daha yüksek gümrük vergileri önerdi fakat bunun gerçekten uygulanıp uygulanmayacağı belirsiz. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun hükümetini cezalandırmaya yönelik diğer girişimler, özellikle Almanya’nın karşı çıkmasıyla durma noktasına geldi. Tek tek ülkelerin attığı adımlar da söylemlerle örtüşmüyor. Gazze’ye insani yardım ulaştırma girişimleri sınırlı kalırken, açlık bölgeyi etkisi altına almaya devam ediyor. Ayrıca Avrupa ülkeleri, Gazze’den gelen sığınmacıları yalnızca sınırlı sayıda kabul ediyor. Göç konusu çoğu ülkede iç siyasette oldukça hassas bir mesele.
Belçika, muhtemelen görece esnek göç politikaları ve büyük Filistinli topluluğu sayesinde, Avrupa’da en fazla Filistinli sığınmacı başvurusuna sahip ülke. Ancak burada bile sığınma başvurusu yapmak kolay değil. Bu yıl birçok başvuru reddedildi. Belçika, kendi vatandaşlarını ve ülkede yaşayan mültecilerin aile üyelerini Gazze’den tahliye etse de nisan ayında tahliye listesini kapattı.
Gazze’nin güneyindeki Refah kentinden 34 yaşındaki Bahjat Madi, 2022’den beri Belçika’da ve 2024’ten beri oturum sahibi. Durumun etkilerini bizzat yaşıyor: Babası hala Gazze’de ve çıkmak için çabalıyor. New York Times'a konuşan Madi, babasının vize başvurusunun uzaktan kabul edilmesi için mahkemeye başvurdu.
Babası insani vize talep ediyor ancak bunu Kudüs’teki konsoloslukta şahsen başvurması gerekiyor. Gazze’de mahsur kalan biri için neredeyse imkânsız bir şey. Eğer vize alabilirse, belki bir tahliye listesine eklenebilir. Bu oldukça düşük bir ihtimal ve yıllar sürebilir.
Yetkililer için temel soru şu: Avrupa, kınama ve endişe sözlerini daha güçlü eylemlere dönüştürebilecek mi? Avrupa kamuoyu, İsrail’in savaş yürütme şeklinden giderek daha fazla rahatsız olsa da uzun süredir devam eden ittifaklar ve karmaşık siyasi tarihler Almanya ve İtalya gibi ülkelerin güçlü önlemler almasını engelliyor.
"Bu Avrupa’nın uluslararası hukuku savunup savunamayacağıyla ilgili"
Almanya merkezli uluslararası ilişkiler düşünce kuruluşu German Marshall Fund South’un başkan yardımcısı Kristina Kausch, “Bu kadar kısa sürede bu kadar uluslararası ivme oluştuğu başka bir an görmedim, bu nedenle gerçekten bir fırsat olduğunu düşünüyorum,. Ama bunu söylemlerin ötesinde somut taahhütlerin takip edip etmeyeceğini göreceğiz. Bu sadece Filistinlilerle ilgili değil. Bu Batı’nın ve Avrupa’nın uluslararası hukuku ve çok taraflılığı savunup savunamayacağıyla ilgili" dedi.
Lüksemburg geçen hafta, New York’taki BM toplantısında Filistin’i tanıma kararına katılacağını açıkladı. Bu hamleye Belçika, Britanya ve diğer birçok ülke de katılıyor. Bu baskının arkasındaki isim, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron. Geçen hafta salı günü, Gazze’deki savaşı araştıran bir Birleşmiş Milletler komisyonu, İsrail’in Filistinlilere karşı soykırım işlediğini bildirdi. Bu konu, BM toplantısında öne çıkan başlıklardan biri olacak. İsrail ise bu suçlamayı “çarpıtılmış ve asılsız” olarak nitelendiriyor.
Bazı Avrupa ülkeleri daha somut adımlar attı. Örneğin İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, İsrail’e silah ve mühimmat satışına kalıcı bir yasak getirme sözü verdi. Bu kararla, değeri yaklaşık 825 milyon dolar olan roketatar alımına ilişkin bir sözleşme de iptal edildi. Belçika da yakın zamanda, işgal altındaki Batı Şeria’daki İsrail yerleşimlerinden ithalata yasak getirme planlarını duyurdu. Ancak bu tür adımlar, savaşın seyrini pek etkilemedi. Bölgeden insan tahliyesi gibi önlemler ise siyasi açıdan daha da zor.
2015’teki büyük Suriyeli mülteci akını, Almanya ve diğer bazı ülkelerde aşırı sağın yükselişini tetikledikten sonra, Avrupa ülkeleri Filistinli mültecileri büyük sayılarda kabul etme konusunda temkinli davranıyor. Bu da birçok Gazzelinin ya yerinde mahsur kalmasına ya da Mısır gibi komşu ülkelerde beklemeye mahkum olmasına neden oldu.
Avrupa Birliği'nin harekete geçmesi bekleniyor
Ülkeler, tek başlarına yapabileceklerinin sınırlı olduğunu savunarak, ekonomik ve diplomatik gücüyle Avrupa Birliği’nin harekete geçmesini istiyor. Toplamda bakıldığında, AB İsrail’in en büyük ticaret ortağı ve 2024 yılında İsrail’in mal ticaretinin yüzde 32’si AB ile gerçekleşti.
Belçika Dışişleri Bakanı Maxime Prévot bu ay verdiği bir röportajda, “Avrupa’nın harekete geçmesi gerçekten acil bir durum. Kamuoyunda pek çok kişi, Avrupa’nın neden bu kadar çekingen olduğunu anlamıyor" diye konuştu. Ancak birlik çapındaki girişimler de zorlanıyor. Avrupa Birliği’nin diplomatik kanadı, bu yıl İsrail ile ilişkileri düzenleyen anlaşmayı gözden geçirdiğinde, İsrail’in bu anlaşma kapsamında insan hakları yükümlülüklerini ihlal ettiğine dair işaretler buldu.
Bu sonucun ardından, AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu, İsrail’in “Horizon Europe” adlı araştırma fonuna katılımının yasaklanmasını önerdi. Ancak bu adım bile üye devletlerden yeterli destek görmedi. Geçen ay 200’den fazla eski AB büyükelçisi ve diplomatik yetkili, Avrupa Birliği liderlerine yazdıkları mektupta, İsrail’e daha fazla baskı kurulamamasından dolayı “derin hayal kırıklıklarını” ifade ettiler. Şimdi komisyon, İsrail ile yapılan ticaret anlaşmasının bir bölümünü askıya alma girişiminde bulunarak şimdiye kadarki en güçlü hamlesini yapıyor. Bu adım, milyarlarca euroluk ticarete yönelik ayrıcalıklı muameleyi sona erdirebilir.
