Musk'ın robotaksi rüyası kabusa dönüşebilir mi?

Elon Musk’ın sıkı kontrolundaki Tesla robotaksi pilot programı Austin’de 16 gün boyunca büyük bir kaza yaşamadan ilerledi. Ancak 24 Haziran’da test filosundaki bir Model Y, popüler bir pizza restoranının önünde park halindeki bir Toyota Camry’ye hafif çarptı. Olay önemsizdi ama ya araç bir yayaya çarpsaydı?

İyimser Tesla yatırımcıları, Musk’ın robotaksi rüyasının otonom yolculuklardan devasa yeni bir gelir akışı yaratacağına inanıyor. Bu olabilir ancak şirketin daha önce karşılaşmadığı bir riski de beraberinde getiriyor: Sürücüsüz teknoloji arızalarından kaynaklanan yasal sorumluluk. Yıllardır şirket tarafından övülen ve Tesla sahiplerinin araçlarını robotaksi ağına dahil ederek Airbnb gibi gelir elde edebileceği fikri sorumluluk yükü anlamına gelebilir.

Musk geçen haziran Tesla hissedar toplantısında şöyle dedi: Bazı araçlar Tesla’ya ait olacak… Ama müşterilerimizin sahip olduğu filo, Airbnb gibi olacak. İstediğiniz zaman filoya aracınızı ekleyip çıkarabilirsiniz. Tesla uygulamasında tek dokunuşla aracınızı filoya eklersiniz, size para kazandırır.

Tesla sahipleri iki kere düşünmeli

Ama para kazanmayı umut eden Tesla sahiplerinin daha fazlasını göz önünde bulundurması gerekiyor. Kaza üzerine sensör ve bilgisayar verilerini analiz eden QuantivRisk adlı girişimin avukatı Mike Nelson, “Aracın sahibine açılmış bir davayı düşünebiliyor musunuz? 'Araba uygun şekilde bakıma alınmamış’ veya ‘aracın durumu yanlış beyan edilmiş’ gibi argümanlarla  avukatlra Tesla sahiplerine yönelecek" diye konuştu. 

Musk, Tesla’nın robotaksi planlarının şirketin geleceği için ne kadar dönüştürücü olduğunu sıkça dile getirse de, bunun pratikte nasıl işleyeceği hakkında pek bilgi vermedi. Carnegie Mellon Üniversitesi'nde otonom araç teknolojisi üzerine çalışan profesör Phil Koopman şu soruyu yöneltiyor: Büyük soru şu: Tesla robotaksi ağı düzenlemesi kapsamında bir destek organizasyonu sağlayacak mı? Bir Tesla robotaksi kaza yaparsa, sahibi sabah 3'te yataktan kalkıp olay yerine gidip polisle mi görüşecek?

Robotaksi sorumluluğu

On yıldır Tesla, Autopilot ve FSD özelliklerinin gerçekten tam otonom olmadığını, sürücünün her an tetikte olması gerektiğini ve kontrole hazır olması uyarısında bulunuyor. Bu nedenle şirket, 2016’daki Florida kazasında Tesla sahibi Joshua Brown’ın ölümü veya 2018 Mart’ta California’da Model X sürücüsü Walter Huang’ın beton bariyere çarpması gibi olaylarda yasal sorumluluk üstlenmedi. Fakat bir Tesla robotaksi modundayken birine zarar gelirse veya ölüme neden olursa, şirketin teknolojisi araçta tamamen kontrolü sağladığı için durum değişiyor.

Waymo tam sorumluluk alıyor

Önde gelen robotaksi operatörü Waymo, basit bir politika benimsiyor: Sorumlu bulunduğu kazalarda tüm yükümlülüğü üstleniyor ve kimin kusurlu olduğuna bakılmaksızın yolculara tıbbi ödeme teminatı sağlıyor. Miami Üniversitesi’nden hukuk profesörü William Widen, bunun doğru bir yaklaşım olduğunu düşünüyor. Ancak daha büyük soru şu: Bu teknolojiyle ilgili sorumluluk için standardımız ne olacak?

Robotaksilerde teknoloji, yanlış gittiğinde nasıl başa çıkılacağına dair kanun ve düzenlemelerin çok önünde ilerliyor. Widen, kazalar olduğunda insan gibi muamele edilmesi gerektiğini savunuyor. Widen, "Sorumluluk üreticide veya tasarımcıda olmalı, standart insanla aynı olmalı" dedi.

Musk’ın övgüsüne rağmen, Austin’deki robotaksi pilot programının ne zaman ölçekleneceği belirsiz. Şu ana kadar önceden seçilmiş küçük kullanıcı grubuna açıldı. Tesla, erken kullanıcılar için hizmet bölgesinde araç çağırmaya yarayan ayrı bir uygulama oluşturdu; kullanıcılar “Rider’lar her zaman amaçlandıkları yere teslim edilemeyebilir veya Robotaksi ile ilgili rahatsızlıklar yaşayabilir” gibi şartları kabul ediyor.  Şu anda Uber ve platformundaki sürücüler yolcu taşırken veya yemek gönderirken kaza durumunda sorumlu tutulabiliyor. Uzmanlar, Tesla ve araçlarını robotaksi ağına sokan sahipleri için de benzer bir durum bekliyor. Ancak kendi otonom aracını Airbnb gibi kiralama fikri ne kadar yeni ise sahiplerin gelecekteki gelir kaynağına sigorta yaptırması da o kadar zor olabilir.

Başka bir konu ise bireysel sahipli araçların Tesla tarafından yürütülen bir ağda hizmete sokulduğunda iyi durumda olması gerekliliği. Waymo’nun Phoenix, San Francisco, Los Angeles, Austin ve Atlanta’daki yaklaşık 2.000 robotaksisi yakından bakımda; gün içinde bakım, temizlik, şarj için depolarına alınıyor. Tesla böyle bir sistem için planlarını detaylandırmadı, ama bazı sahipleri çekmek için bu kritik.

Musk, Tesla’nın teknolojisinin fiyat avantajına sahip olduğunu övüyor; çünkü rakiplerinin kullandığı lazer lidar, radar ve termal kameralar yerine düşük maliyetli dijital kameralar kullanıyor. Ama bu, kazalarda davacı avukatlarının Tesla’nın güvenlikten kısmış olduğu iddialarını öne sürmesine yol açabilir.