Jack Ma Alibaba’yı yeniden büyütmek için döndü
Çin’in teknoloji sektörüne yönelik yıllar süren baskıları sırasında Alibaba Group Holding Ltd.’nin iç mesajlaşma platformlarında Alibaba’yı büyük yapma hayalleri dolaşıyordu. Şimdi, şirket bu hedefi gerçekleştirmek için en güçlü silahlarından birini sahaya sürüyor: Jack Ma.
Perde arkasındaki etkisi
2020’nin sonlarında başlatılan antitröst soruşturmasıyla birlikte kamuoyundan kaybolan Çin’in en tanınmış girişimcisi, artık yeniden Alibaba’nın kampüslerinde. Şirkete yakın kaynaklara göre beş yıl içinde ilk kez doğrudan katılımla işin başında. Onun perde arkasındaki etkisi özellikle yapay zekaya yönelme ve JD.com Inc. ile Meituan’a karşı başlatılan e-ticaret savaşında net bir şekilde görülüyor. Konuya aşina bir kişiye göre Ma, JD’nin piyasaya sürpriz girişi karşısında Alibaba’nın 50 milyar yuan’a (7 milyar dolar) kadar sübvansiyon harcama kararında belirleyici rol oynadı.
Günde üç kez güncelleme istiyor
Alibaba, 2023’ten beri Ma’nın uzun yıllardır birlikte çalıştığı yardımcıları Joe Tsai ve Eddie Wu tarafından yönetiliyor. Şirket, Ma’nın resmi olarak geri dönüp dönmediği konusunda herhangi bir açıklama yapmadı. Alibaba temsilcisi de detaylı sorulara yanıt vermedi. Ancak şirkete yakın kaynaklar, 61 yaşındaki kurucunun 2019’daki başkanlık görevinden ayrıldığından beri şirkete en yakın olduğu dönemde olduğunu belirtiyor. Ma, milyarlarca yuanlık harcamaları organize etmenin ötesinde, Alibaba’nın yapay zeka alanındaki ilerlemeleri hakkında da sürekli bilgi talep ediyor. Kaynaklardan birine göre bir yöneticiden bir gün içinde üç kez güncelleme istemesi bunun bir örneği.
Bir zamanlar Çin’in en zengin ve en etkili teknoloji lideri olan Ma’nın dönüşü, uzun süredir Pekin’in teknoloji sektörüne yeniden olumlu bakmaya başladığının işareti olarak görülüyordu. Pekin’in bu dönüşe açıkça onay verip vermediği belirsiz olsa da şubat ayında Başkan Şi Cinping ile tokalaşması, Çin’in büyümeyi artırmak için yapay zekaya bel bağladığı bir dönemde yeniden “lütuf” kazandığı şeklinde yorumlandı. Ancak, Davos panellerine katıldığı ve Afrika’da yetenek yarışmalarında jüri olduğu günlerdeki kadar göz önünde olmasa da sahneye geri dönüyor.
"Şirketin en büyük idolü"
Pekin merkezli internet düşünce kuruluşu Haitun’un başkanı Li Chengdong, “Jack Ma, Alibaba’nın en büyük halkla ilişkiler figürü, en büyük kişiliği, en büyük idolü. Büyük patronun dönüşü, artık bir tehdit olmadığını ve herkesin yeniden heyecanlandığını gösteriyor" dedi.
Ma, artık Çin e-ticaretinin yeni gerçeklerini kabulleniyor: Yüksek rekabet ve yemek, market ürünleri ve elektronik gibi ürünlerin bir saatten kısa sürede teslimatı için verilen yoğun mücadele. Üst düzey yöneticiler, Alibaba’nın piyasadaki yüzde 85’lik payıyla hüküm sürdüğü günlerin geride kaldığını Ma’ya anlatmaya çalışıyor. Ma, şirketin temel alışveriş platformu Taobao’nun, JD ve Meituan karşısında pazar payını yeniden kazanma başarısından sonra bu ikiliyi geride bırakabileceğine inanıyor. Temmuz ayı itibarıyla Alibaba, Çin’in yemek teslimatı pazarının yüzde 43’üne sahipken, Meituan yüzde 47 ile önde gidiyor. Ancak bu mücadele, yetkililerin “kötü niyetli sübvansiyonlar” olarak tanımladığı uygulamaları sonlandırma isteğiyle çatışma yaratabilir. Ma, Alibaba’nın fiyat savaşlarındaki rolü nedeniyle yeniden resmi tepkilerle karşı karşıya kalabilir.
Sahneden çekilişi
Ma’nın 2020’de yaptığı ve kötü bir şekilde hafızalara bir konuşması, kamuoyundan çekilmesinin fitilini ateşlemişti. Çinli kredi kuruluşlarını “tefeci dükkanlarına” benzetmesinden sadece günler sonra, resmi kurumlar Alibaba iştiraki Ant Group’un halka arzını engelledi. Haftalar içinde, Pekin milyarder sınıfını dizginlemek amacıyla devlet kontrolünü artırma kampanyasını başlattı. Ma kendini aniden, Didi Global Inc.’den büyük online eğitim şirketlerine kadar uzanan bir denetim fırtınasının merkezinde buldu. Diğer milyarder girişimciler gözden kayboldu, modern Çin tarihinin en büyük servet kaybı yaşandı. Alibaba’nın piyasa değeri yaklaşık 700 milyar dolar azaldı.
Bu dönemde Ma, Tokyo ve Hong Kong’da zaman geçirerek sahneden çekildi. O yıllarda pandemi kısıtlamaları da etkili oldu ve çalışan morali ciddi biçimde düştü. Ma’nın yokluğu, şirketteki zor zamanların simgesi haline geldi. Bu nedenle aralık ayında Ant Group’ta 2020’den sonraki ilk halka açık konuşmasını yaptığında, bazı eski çalışanların gözyaşlarını tutamadığı aktarıldı.
Nisan ayında Alibaba’nın bulut bölümü merkezini ziyaret ettiğinde, Ma duvarlara asılmış, uzun süreli çalışanların yokluğu sırasında yaşadıkları zorlukları anlattıkları duygusal mesajların önünden geçti. Merdivenlerde oturan personel tarafından çevrelendi. Katılımcıların aktardığına göre Ma, her zamanki etkileyici hitabetiyle dikkat çekti. Bloomberg News tarafından incelenen konuşma metnine göre Ma, “Teknoloji sadece yıldızları ve okyanusları fethetmekle ilgili değil. Teknoloji, hepimizin içindeki kıvılcımı korumakla ilgili" dedi.
Ma, şirketin bulut platformunun, kendi geliştirdiği T-head çiplerinin ve Qwen yapay zeka model ailesinin önemini anlattı. Bu konularla ilgili her gün güncelleme aldığını söyledi. Etkinlik sonrası bazı katılımcılar, bir girişimin ilk günkü ruhunu yeniden yaşadıklarını ifade etti.
Alibaba’nın eski ihtişamını yeniden yakalamak
Alibaba, 1999’da Ma’nın 80 yatırımcıdan topladığı 80 bin dolarla bir çevrimiçi pazar yeri kurmasıyla yola çıktı. 2014’te 25 milyar dolarlık halka arzıyla o döneme kadar yapılan en büyük halka açılma törenini gerçekleştirdi. Ardından piyasa değeri 800 milyar doları aşan bir dev haline geldi. Ancak Ma, yetkililerle ters düşüp pandemi Çin ekonomisini felç ettikten sonra, hisse senedi değerleri dibe vurdu.
Alibaba’nın eski ihtişamını yeniden yakalamayı hedefleyen Ma, güvendiği isimler Eddie Wu, Joe Tsai ve yükselen yıldız Jiang Fan’a bel bağlamış durumda. Wu’nun geçici değil kalıcı bir lider olarak görüldüğü, teknoloji geçmişi sayesinde özellikle yapay zeka konusunda liderliği sürdürebileceği ifade ediliyor. Tsai, yönetim kurulunda Ma’nın en büyük destekçisi. Jiang ise Singapur’dan İstanbul’a uzanan yeni e-ticaret yapısının başında.
Union Bancaire Privée’de genel müdür Vey-Sern Ling, “Eddie, Joe ve Jiang Fan gibi öncülerin geri dönüşüyle Alibaba zaten emin ellerdeydi. Teknoloji ve temel iş alanlarına odaklandılar; disiplinli yatırımlarla muhtemelen artık meyve toplamaya başlayacakları bir döneme girdiler" diyor. Wu, şirketin en büyük önceliği olan yapay genel zeka hedefini yürütüyor. Şubat ayında Alibaba, gelecek üç yılda yapay zeka ve bulut altyapısına 380 milyar yuan’dan fazla yatırım yapma sözü verdi. Her ne kadar yapay zekadan doğrudan para kazanma hala uzak bir hedef olsa da şirket ağustos ayında bulut gelirlerinde yüzde 26 artış kaydetti. Bu yıllardır en hızlı çeyreklik büyümeydi. Bu artışla, yılbaşından bu yana hisseleri yüzde 88 yükseldi. Ancak piyasa değeri 380 milyar dolar ile zirvesinin yarısının altında.
Ma, sadece yapay zeka değil, hala en fazla gelir getiren e-ticaret işinde de etkisini sürdürüyor. 2023’te Alibaba’nın azalan pazar payı, Ma’nın dönemin CEO’su Daniel Zhang’ın görevden alınmasını desteklemesine yol açtı. Aynı yıl, Alibaba iç forumuna yazdığı mesajlarla yöneticileri uyararak şirketin “rotasını düzeltmesi” gerektiğini savundu. Çünkü rakip PDD Holdings Inc. neredeyse Alibaba’nın piyasa değerini geçmek üzereydi ve sonunda geçti. Ma’nın onayıyla Zhang döneminde yapılan hipermarket yatırımları, Çin’de tüketimin derinleşeceği varsayımına dayanıyordu ve hatalı çıktı. Zhang döneminde Alibaba, bulut ve lojistik dâhil olmak üzere altı ayrı birime bölündü ve her birinin kendi halka arzını yapması planlandı. Ancak piyasa koşulları nedeniyle bu planlar rafa kalktı.
"Günlük bir mikro-yönetici değil"
Alibaba: The House That Jack Ma Built kitabının yazarı Duncan Clark, "Jack, şirkette önemli kararlar alma ve gerektiğinde yöneticileri ya da stratejiyi eleştirme konusunda ahlaki bir otoriteye sahip. Günlük bir mikro-yönetici değil. Ancak memnuniyetsizliğini belli ettiğinde, bu şirketin yönünü değiştirebilir" dedi.
Jiang, artık daha birleşik bir e-ticaret imparatorluğunu yönetiyor. Yemek teslimatı, otel rezervasyonları ve lojistik operasyonlarını daha yakından koordine ediyor. Eski bir yazılım mühendisi olan Jiang, Ma tarafından bizzat mentorluk yapılan seçkin yöneticilerden biriydi. 2020’deki bir skandal sonrası Alibaba’nın çekirdek liderlik ekibinden çıkarılmıştı, ancak bu yıl göreve geri getirildi.
Ma’nın dönüşü şirket içinde yön konusunda güveni artırsa da bazı zorlukları da beraberinde getirdi. Kampüs içindeki varlığı, bazı çalışanların onu Alibaba’nın nihai karar vericisi olarak görmesi nedeniyle raporlama yapısını karmaşıklaştırdı. Ancak resmi bir unvanı yok ve daha ayrıntılı karar süreçlerinden uzak duruyor.
Bazıları için Ma’nın dönüşü, birinci nesil bir teknoloji kurucusunun mirasını yeniden kazanma çabası gibi görünüyor. Diğer eski Alibaba çalışanları gibi, o da kendine Kung Fu efsanelerinden bir takma ad seçmişti ve girişimcilik yolunu bir kahraman yolculuğuna benzetirdi. Kuaidi Dache’nin kurucusu Chen Weixing şöyle dedi: Muhtemelen inzivadan çıkma ve Meituan’ı yenerek iz bırakma zamanının geldiğine inanıyor.
Ma’nın Alibaba’ya resmi olarak geri dönmesi pek olası değil. Ancak kampüste gittiği her yerde şirketin yaka kartını takıyor, bu da çalışanlar tarafından onun yeniden sahada olduğunun göstergesi olarak yorumlanıyor. Zhang’a görevi devrederken Ma, Çin devlet medyasına şöyle demişti: Emeklilik, Alibaba’dan ayrıldığım anlamına gelmez. Alibaba beni çağırırsa, her zaman orada olacağım.
