Çin, ABD ile yapay zeka savaşına nasıl hazırlanıyor?

Çin, Batılı teknolojiye ihtiyaç duymadan işleyebilecek yerli bir yapay zeka ekosistemi inşa etme çabalarını hızlandırıyor ve ABD ile uzun soluklu bir teknoloji rekabetine kendini hazırlıyor. Washington, ihracat kontrolleri ve Çin’in ABD sermayesine, yeteneklerine ve gelişmiş teknolojiye erişimini kısıtlayan diğer düzenlemelerle Çin’in yapay zeka ilerlemesini yavaşlatmaya çalışıyor. Belirli ölçüde bu kısıtlamalar etkili oldu. Ancak Çin, yapay zekada daha kendine yeterli hale gelmek için genişleyen girişimlerle karşılık veriyor. Bu çaba başarılı olursa, ülkeyi ABD baskısına karşı daha az savunmasız hale getirebilir.

Birçok girişim, bu hafta Şanghay’da sona eren bir yapay zeka konferansında sergilendi; Çinli yetkililer bu etkinliği ABD teknolojilerinden bağımsız ürünleri tanıtmak için kullandı. Bir girişim olan Şanghay merkezli StepFun, diğer sistemlere kıyasla daha az hesaplama gücü ve bellek gerektiren yeni bir yapay zeka modelini tanıttı; bu da Çin yapımı yonga setleriyle daha uyumlu hale getiriyor. Çinli çipler Amerikan ürünlerinden daha az yetenekli olsa da Huawei Technologies ve diğer şirketler performansı artırmak için birden fazla çipi bir araya getirerek aradaki farkı daraltıyor.

Açık kaynak topluluğu planı

Çin ayrıca World Artificial Intelligence Conference etkinliğinde, yapay zeka modellerinin kullanıcılar tarafından özgürce dağıtılabileceği ve geliştirilebileceği uluslararası bir açık kaynak topluluğu kurulmasını öngören bir küresel yapay zeka yönetişim planı açıkladı. Sektör katılımcıları, bunun Çin’in küresel yapay zeka standartlarını belirleme hırsını gösterdiğini ve lider modelleri açık kaynak olmayan ABD'yi zayıflatabileceğini söylüyor.

Konferans, Çin’in yapay zeka kapasitesini hızla artırmayı amaçlayan bir dizi duyuru ve yatırımın ardından düzenlendi; bu yatırımlar arasında enerji üretimi ve yetenek eğitimi alanında hızlı genişleme hedefleri yer alıyor. Bu ulusal ölçekli çaba, devlet şirketleri, özel firmalar ve yerel hükümetler tarafından milyarlarca dolarlık harcamayı içeriyor.

Çin’in menkul kıymetler düzenleyicisi, sermayenin stratejik öneme sahip teknolojilere yönlendirilmesi amacıyla, çipler ve yapay zeka gibi sert teknoloji sektörleriyle ilgisi olmayan şirketlerin halka arzlarına büyük ölçüde onay vermedi, süreçte yer alan kişiler söyledi. Küresel yapay zeka yarışında galibiyet yüksek bahislerle geliyor. Yapay zeka ekonomileri ve orduları altüst etmesi bekleniyor ve bu alandaki liderlik, gelecekteki küresel nüfuz ve ulusal güvenlik için kritik görülüyor.

ABD teknolojisine ne kadar ihtiyaç duyuyor?

ABD erken avantajını sürdürüyor; Silikon Vadisi en popüler yapay zeka modelleri ve en güçlü çiplere ev sahipliği yapıyor. Çin’in yapay zeka harcamalarının çoğu israfa ve fazla kapasiteye yol açtı. Çin ayrıca açıkça ABD teknolojilerine ihtiyaç duyuyor. İleri çiplere erişim, Çinli müzakereciler için ticaret görüşmelerinde öncelikli bir konu oldu. Nvidia’nın H20 yapay zeka çiplerinin Çin’e satışları, Washington tarafından Nisan ayında kısıtlandıktan sonra yakın zamanda yeniden başlatıldı ve bu hareket Pekin tarafından görüşmelerde iyi niyet jesti olarak görüldü.

Trump yönetimi ise ABD’nin liderliğini korumak için adımlar atıyor. Kapsamlı bir yapay zeka hareket planı duyurdu; bu plan teknoloji şirketlerinin yapay zeka modellerini eğitmek için ihtiyaç duyacağı veri merkezlerini kurmalarını kolaylaştırmayı hedefliyor.

Bu yılın başlarında Beyaz Saray'da OpenAI ve Japon SoftBank, yeni yapay zeka veri merkezleri kurmak için 500 milyar dolarlık bir girişim açıkladı ancak proje gecikmelerle karşılaştı. Çin ise ne pahasına olursa olsun harcama yapmaya hazır olduğunu gösterdi. Çinli yapay zeka girişimi DeepSeek’in artan popülaritesi, Pekin’in daha kendine yetebileceği umudunu artırdı. Huawei, bu yıl Amerikan teknolojisine güvenmeden yerli çiplerini kullanarak büyük dil modelleri oluşturma yöntemlerini ayrıntılı olarak açıklayan birkaç makale yayımladı. Düşünce kuruluşu Seldon Strategies’in kurucusu Michael Frank, "Çin açıkça yapay zeka ve bilişim ekosistemini sertleştirme konusunda ilerleme kaydediyor" dedi. 

Çin’in en büyük yapay zeka sorunu, dünyanın en gelişmiş çiplerini temin etme zorluğunu aşmak. Washington, Çin’i Nvidia’nın en gelişmiş yarı iletkenlerinden ve ileri çip üretiminde kullanılan ileri makine araçlarından mahrum bıraktı; birçok uzman bu kısıtlamaların Çin’i uzun süre geri tutacağını düşünüyor.

Huawei, bu sınırlamaları aşmak için harekete geçiyor. Şubat ayında Başkan Şi Cinping ile yaptığı bir görüşmede Genel Müdür Ren Zhengfei, Şi’ye yaklaşık 2.000 diğer girişimle birlikte Çin’in yarı iletken sektörünün 2028’e kadar yüzde 70’lik bir kendine yeterlilik oranına ulaşmasına yardımcı olmayı amaçlayan 'yedek lastik projesi' hakkında bilgi verdi.

Şirket, ürettiği en iyi çipleri bir araya getirerek Amerikan bilişim sistemlerinin performansına ulaşacak kümeler oluşturabiliyor. Bu yerli şirketlerin ABD ile benzer yapay zeka hedeflerine ulaşmasına yardımcı oluyor; örneğin, son teknoloji üretken yapay zeka modelleri eğitmek. Ancak bu yaklaşım, ABD çiplerine kıyasla daha fazla enerji tüketiyor. Yapılan araştırmaya göre Nvidia’nın bayrak gemisi grafik birimlerine sahip sisteminden bazı ölçütlerde daha iyi performans gösteren ve 384 Ascend çipini birbirine bağlayan Huawei kümesi var. Morgan Stanley analistleri, Çin’in yapay zeka çiplerinde yerli üreticilerin payının 2027’ye kadar yüzde 82'ye ulaşacağını, bu oranın 2024’te yüzde 34 olduğunu öngörüyor.

Açık kaynak avantajı

Çin hükümeti tarafından düzenlenen ve 800’den fazla şirketin katıldığı Şanghay konferansında, Çinli araştırmacılar, ileri çiplerde ABD ihracat kontrollerinin etkisini küçümseyerek darboğazları daha iyi model tasarımları ve mühendislik teknikleriyle aşmaya odaklandıklarını belirtti. Çinli firmaların kullanıcıların yapay zeka modellerini değiştirmesine ve dağıtmasına izin veren açık kaynak yaklaşımı da birçok katılımcı tarafından vurgulandı; bu yaklaşım, Çin modellerinin küresel olarak benimsenmesini hızlandırdı.

Dünyanın en iyi büyük dil modeli hala Amerikalı olsa da herkesin ücretsiz kullanabileceği en iyi model artık Çinli. Benchmark sağlayıcısı Artificial Analysis’e göre, Çin’in en iyi açık ağırlıklı modelinin genel performansı Kasım ayından bu yana Amerikan şampiyonunu geride bıraktı.

Son haftalarda birçok Çinli şirket açık kaynaklı modelleri piyasaya sürdü; bazıları DeepSeek’in belirli kullanım alanlarındaki performansını geçtiğini iddia ediyor. OpenAI’ın CEO’su Sam Altman, açık kaynak modelinin güvenlik testleri tamamlanana kadar yayınını süresiz ertelediklerini söyledi.

Yetenek ve enerji altyapısı

Çin aynı zamanda AI modellerini geliştirmek ve çalıştırmak için veri merkezleri çalıştıracak yerli elektrik altyapısına da büyük yatırımlar yapıyor. Morgan Stanley araştırmacıları, Çin’in 2030’a kadar beş yılda elektrik şebekesi inşaat projelerine 564 milyar dolar harcayacağını; bu rakamın önceki beş yıla göre yüzde 40’ın üzerinde artış olduğunu öngörüyor.

Çin şu anda ABD’den yaklaşık 2,5 kat daha fazla enerji üretim kapasitesine sahip ve önümüzdeki beş yılda ABD’nin enerji üretimini artırmasına rağmen bu farkın daha da açılması bekleniyor. Eğitim alanında, nisan ayında yayınlanan verilere göre Çin hükümeti 600’den fazla üniversitenin yapay zekada diploma programları açmasına onay verdi. Bu sayı 2019’da yalnızca 35 üniversiyeydi. Pekin'de, ilkokul ve ortaokullarda eylül ayından itibaren öğrenciler için yapay zeka dersleri zorunlu hale gelecek.

ABD’de yapay zeka programı sunan üniversite sayısı daha az olsa da Amerikan üniversiteleri bilgisayar ve bilgi bilimleri sıralamalarında hala hakim. Nisan ayında, Trump Amerikan gençliği için yapay zeka eğitimi ve öğrenim fırsatlarını zorunlu hale getiren bir başkanlık kararnamesi imzaladı.