Yüzde 11 daralan perakende sektöründen ara zam talebi

Perakende ve e-ticaretin en büyük buluşması olarak kabul edilen Perakende Günleri Haliç Kongre Merkezi’nde başladı. Perakende sektörünün önde gelen markalarını iki gün boyunca buluşturacak etkinlik kapsamında düzenlenen basın toplantısında bu yıl perakende sektöründe gözlenen ciddi daralma masaya yatırıldı. 

Alışveriş Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Nuri Şapkacı, Türkiye’de uygulanan sıkı para politikasının alışveriş merkezleri (AVM) ve perakende sektörünü de etkileyecek şekilde ekonomik aktivite üzerine baskısının devam ettiğini söyledi. 2024 ortası itibarıyla baş gösteren düşüş eğiliminin 2025’te daha güçlü bir şekilde kendini göstermeye başladığını belirten Şapkacı, “Nisanda AVM ciro endeksi bir önceki yıla göre yüzde 15,4 oranında artış gösterdi. TÜİK’in nisan ayı yıllık TÜFE artışının yüzde 37.9 olduğu dikkate alınırsa reel manada ciddi oranda bir daralma var. Nisan ayı performansını mart ile karşılaştırdığımızda da benzer nitelikte olumsuz bir tablo ile karşılaşıyoruz: Reel anlamda yüzde 11’lik bir daralma söz konusu” dedi. 

Türkiye turist için de pahalı hale geldi

Giyim ile ayakkabı gruplarında radikal bir ivme kaybının olduğuna dikkat çeken Şapkacı, giyimde yıllık ciro değişimi nominal yüzde 6,6 iken ayakkabı grubunda yüzde 12,3’lük bir daralma olduğunu söyledi. Enflasyon nedeniyle turizm sektöründe de harcamaların azaldığını belirten Şapkacı, Global Blue Tax free raporlarına göre ocak-nisan döneminde Türkiye genelinde bir önceki yıla oranla hem işlem adedinde hem de TL satış bazında yaklaşık yüzde 40 oranında düşüş olduğunu vurguladı.

Bir yandan yabancı turistin Türkiye’de yaptığı alışverişin düşmesi, öte yandan harcama potansiyeli olan Türk vatandaşlarının yurt dışı alışverişlerinin artmasının hem perakendeciler hem de AVM yatırımcıları açısından büyük bir tehlikeye işaret ettiğini söyleyen Şapkacı, “Türkiye hem yerliler hem de yabancı turist için pahalı bir ülke haline geldi. Yerli ve yabancı tüketiciler, enflasyonist baskı sebebiyle alışverişe temkinli yaklaşıyor” diye konuştu.  Üretimi, ihracatı, satışları ve ciroları artırmak ve AVM’leri daha cazip hale getirmek için çareler düşünülmesi gerektiğine dikkat çeken Şapkacı, şunları söyledi:

“Düşen adet satışları ve enflasyonun altında kalan perakende satış cirolarını yükseltmek için kategori bazında detaylı analiz yapmalı, sıkıntının kaynağını branş hatta kimi zaman marka bazında belirlemeli ve sorunları çözmek için birlikte stratejiler geliştirmeliyiz. Markalarımızın rekabet gücünü artırmak için vergi avantajları ve finansmana erişim kolaylığı gibi önlemleri konuşmalıyız.  Turizm alışverişini gündemimize almalı ve buradan mümkün olan en yüksek faydayı sağlamaya çalışmalıyız. Bununla birlikte, elimizdeki verileri incelediğimizde iyice yaklaşan yaz dönemine de temkinli bakıyoruz. Zira turist sayısı artsa da alışveriş yapan sayısı ve kişi başı harcamalar dolar bazında düşmekte ve bu genel bir eğilim halini almaktadır.”

Bugün sayısı 450’ye yaklaşan alışveriş merkezlerinin içinde bulundukları ekosistemde 600 bin kişiye doğrudan, 2,1 milyon kişiye dolaylı yoldan istihdam sağladığını söyleyen Şapkacı, “50 milyar dolar yatırım hacmine sahip olan sektörümüz, perakende firmalarına yurt dışına açılım olanakları sağlamasının yanında alışveriş turizmine olan katkısı ve kayıt dışı ekonominin önlenmesinde de önemli role sahiptir. Geçen yıl 55 milyar dolar ciro elde edilen sektörümüzü, el birliği içinde ayakta tutmalıyız” dedi.

“1988’den beri en zorlu dönemdeyiz”

Birleşik Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel de markaların maliyetleri fiyatlarına yansıtmamak için olağanüstü çaba gösterdiklerini belirterek, “1988 yılından bu yana en zor üretim süreçleriyle karşı karşıyayız. Orantısız maliyetler satışlarımızı zorluyor. Şu anda en önemli gündemimiz tasarruf. Maliyetleri düşürmeye çalışıyoruz” dedi. Yabancı turistin çok az harcadığını, yerlilerin ise yurt dışında para harcamayı tercih ettiğini söyleyen Öncel, şunları söyledi:

“Dünya Ticaret Örgütü bu yıl için küresel mal büyüme hacmi 101,2 olacak diyordu. Ama tarife savaşları nedeniyle yüzde -0,2’ye revize etti. Avrupa satın almıyor, bu da hacmimizi düşürüyor. Otomotiv ve silah sanayii dışında artmıyor perakende hacmi Sahte ve taklit konusunda da iş marjinallikten çıktı. Ortak akılla maliyetleri nasıl düşürebileceğimizi araştırıyoruz. İlk 4 ayda özellikle ayakkabıda çok ciddi daralma yaşadık. Giyimde yüzde 54, ayakkabıda da yüzde 75 daralma oldu. Bu yıl sonuna doğru bu ortamdan çıkabileceğimizi umut ediyoruz.”

“Tüketicinin geliri maaşı kadar artmadı”

Zincir Mağazalar Derneği Başkanı Serhan Tınastepe ise perakende sektöründeki daralmanın asıl nedeninin tüketicinin gelirinin gideri kadar artmamasına bağladı. Tüketicilerin yılbaşından bu yana harcamalarını kesmeye başladıklarını söyleyen Tınastepe, kredi faizleri çok yüksek olduğu için borçlanmaya korkan tüketicilerin harcama yapmadıklarına dikkat çekti.  Türkiye’nin çok pahalı bir ülke haline geldiğini de vurgulayan Tınastepe, “Turist de harcamıyor. 60 milyon turist yılda ortalama 20 milyar dolar harcıyor ama burada da dolar bazında yüzde 40 daralma var” dedi. Tınastepe tüketimin yeniden canlanması için kamuda temmuz ayında makul oranda ara maaş zammına ihtiyaç olduğunu söyledi. Faizlerin bir an önce düşürülmesi gerektiğini de vurgulayan Tınastepe, “Faizlerin bu kadar yüksek kalması ticareti olumsuz etkilemeye başladı. Faiz indirimlerine bir an önce başlanması lazım. Yüzde 5-6 ticari kredi faiziyle borçlanan üreticilerin bu maliyeti ürünlerine yansıtması enflasyonu etkiliyor. İşlerin canlanabilmesi için tüketici kredilerin yüzde 1.5’in altına, konut kredilerinin yüzde 2’nin altına, ticari kredilerin ise yüzde 1’in altına inmesi gerekiyor” diye konuştu.

Türkler alışveriş için Bulgaristan’a gidiyor

Perakendecilerin satışlarını artırmak için eskiden Edirne’ye gittiklerini söyleyen Tınastepe, “Bulgarlar Edirne’ye geliyorlardı, şimdi biz Bulgaristan’a gidiyoruz. Fiyat istikrarının bir an önce sağlanması lazım” dedi. Tınastepe turistlerin çekilmesi için İstanbul ve Antalya’da alışveriş festivali düzenlenmesi gerektiğini de vurguladı. Tınastepe yüzde 75’e çıkan gümrük vergilerinin fiyatları olumsuz etkilediğine de dikkat çekti.

Don olayı meyve fiyatlarını artıracak

Gıda Perakendecileri Derneği Başkanı Alp Önder Özpamukçu, gıda fiyatlarında geçen yıl yüzde 60,7 artış olduğunu belirterek, bu yılki artışın ise yüzde 27,7 olarak seyrettiğini anlattı. Raflarda gıda istikrarının sağlamanın yolunun tarlada atıldığını belirten Özpamukçu, “Sadece üretimle değil planlama ve sürdürülebilir destekle önlenebilir yükseliş. Girdi maliyetleri geçen yıl yüzde 50, bu yıl yüzde 30 bu yıl arttı. Siyasi iradeye de önemli rol düşüyor. Tarımın 5-10 yıl planlama yapılabilecek zemine çekilmesi lazım” dedi. Özpamukçu, birçok ili etkileyen don olayının özellikle meyve fiyatlarını artıracağını da söyledi.

Ev Dışı Tüketim Derneği Başkanı Melih Şahinöz de, restoranlarda en önemli maliyetin işçilik olduğunu belirterek, “Maliyetlerde yüzde 50 payı var. Kişi başı ödenen ücretler yüksek ama ne ücreti alan memnun ne veren memnun, ne de tüketici memnun” diye konuştu.