Ukrayna savaşının bitmesi Putin’in savaş ekonomisini sarsabilir

Rusya'nın Ukrayna'da cephede elde ettiği başarılar, Vladimir Putin'in barış görüşmelerine katılmaya henüz hazır olmamasının önemli bir nedeni. Bazı komşuları, şu anda ekonomisini yönlendiren savaş makinesinin başarısının, barışın asla olmayacağı anlamına gelmesinden korkuyor.

Savaşın ilk aşamalarında Rusya Devlet Başkanı ülkeyi uzun bir çatışmaya hazır hale getirdi. Putin rekor sayıda tank ve obüs üretmek için ekonomiyi yeniden düzenlerken, devasa bir ordu kurmak için bir yıllık maaşa varan büyük ikramiyeleri kullandı. Bir noktada, savaşmak için her gün binden fazla asker kaydoluyordu.

Bu artış Moskova'yı üç yıl önce Kiev'i hızlı bir şekilde ele geçirememesinin ardından yaşadığı ilk kayıplardan kurtardı. Şimdi ise Rus güçlerinin batıya doğru yeniden ilerlemesine yardımcı oluyor ve geçen ay yaklaşık 260 kilometre kare alanı ele geçirdi. Bu kazanımlar Putin'e, Avrupa'nın artan baskısına ve ABD Başkanı Donald Trump'ın savaşı sona erdirme konusunda ilerleme kaydedilmemesinden duyduğu bıkkınlığa rağmen, barış müzakerelerini ağırdan alma ve Ukraynalı mevkidaşı Volodimir Zelenskiy ile doğrudan görüşmekten kaçınma imkânı verdi. Ancak Putin barış yapmaya hazırsa ya da hazır olduğunda, askeri yığınağını geri çekmek daha zor bir görev olabilir.

“Ekonomik büyümenin itici gücü haline geldi”

Avrupa Politikaları Analiz Merkezi'nde kıdemli araştırmacı olan Alexander Kolyandr, “Rusya'nın askeri sanayiye güvenmeye devam etmesi kesinlikle zorunlu, çünkü askeri sanayi ekonomik büyümenin itici gücü haline geldi. Bir süre için Rusya'nın askeri harcamalarını azaltması neredeyse imkansız olacak” dedi. 

Rusya'nın silah endüstrisi son yıllarda üretim hatlarını güçlendirmek ve günün 24 saati son sürat çalışmalarını sağlamak için milyarlarca dolarlık teşvikten yararlandı. Nakit akışı, kısmen askeri ödemelerle rekabet edebilmek için ücretleri artırdı ve ülkenin yoksul arka mahallelerindeki binlerce Rus için yaşam standartlarının yükselmesini sağladı. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance, Papa 14. Leo ile görüşmesinin ardından gazetecilere Putin'in Trump'ın çatışmaları durdurma çabalarına neden yanaşmadığı konusunda spekülasyon yaparken, “Vladimir Putin'in kendisinin savaşı nasıl çözeceğine dair bir stratejisi olduğundan emin değilim” ifadelerini kullandı.

Trump, çatışmaları sona erdirmeyi reddettiği için Putin'i eleştirmeye giderek daha istekli hale geldi. Hafta sonu sosyal medyada yaptığı bir paylaşımda Rus liderin çıldırdığını söyledi ve gazetecilere “çok sayıda insanı öldürüyor; bundan memnun değilim” dedi. Salı günü Trump bir başka paylaşımında hayal kırıklığını dile getirdi. 

Rusya’nın komşuları tedirgin

Ukrayna'daki savaş sona ererse, Rusya'nın bazı komşuları savaş ekonomisinin yeniden kendilerine odaklanabileceğinden endişe ediyor. Baltık ülkelerinde Estonyalı askeri planlamacılar savaşın NATO topraklarına sıçrama olasılığını dehşet içinde tartışıyorlar. Kazakistan'da analistler Rusya'nın, halen büyük bir etnik Rus nüfusun yaşadığı ülkenin kuzeyine doğru bir hamle yapabileceğine dair sinyalleri dikkatle izliyor.

Bu korkular kısmen Kremlin'in savaşta çoğu travma geçirmiş askerleri eve geri getirmek yerine on binlerce askeri başka bir cephede savaşmaya devam ettirmeyi tercih edeceği inancından kaynaklanıyor. İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından Sovyet lideri Joseph Stalin geri dönen gazileri bir tehdit olarak görmüş ve neden olabilecekleri iç baskılardan kurtulmak için birçoğunu gulaglara göndermişti.

Bugün barış, Ukrayna'daki yüz binlerce askerin, özellikle de kısa dönemli sözleşmeler imzalayanların, ekonomik ve maaş artışının yavaşladığı bir dönemde terhis edilip sivil hayata geri gönderilmesini sağlayacaktır. Berlin Free Üniversitesi'nden Volodimir Ishchenko, “Bu ücretleri radikal bir şekilde ya da çok kısa bir süre içinde kesmek iyi bir fikir olmayacak. Devletin silahlı adamları hayal kırıklığına uğratması iyi bir fikir değil” dedi.

Ukrayna'daki çatışmalar sona ererse, Rus ordusunun hala adama ihtiyacı olacak. Silah endüstrisi, cephede kaybedilen Sovyet stoklarının yerini doldurmak için gereken silah ve araçları üretmeye devam edecek ancak savaş sırasında olduğundan daha yavaş bir hızda. Fabrika hatlarındaki iş kayıpları, giderek durgunlaşan ekonomiyle birlikte, savaşın Sovyetler Birliği'nin çöküşünden bu yana servetin en büyük yeniden dağılımını getirdiğini görenler arasında hoşnutsuzluklara yol açabilir.

Bazıları ihraç planını tartışıyor

Moskova merkezli Stratejiler ve Teknolojiler Analiz Merkezi Başkanı Ruslan Pukhov, “Ukrayna'daki savaş gibi varoluşsal bir kriz olmadan, savunma sanayine şu anki hızda para akıtmaya devam etmeyi haklı çıkarmak zor olurdu. Putin de her ne kadar kötü bir totaliter olduğunu söyleseler de insanların ne düşündüğü ve ne istediği konusunda çok hassas” ifadelerini kullandı. Bazı silah sanayicileri üretim fazlalarını ihraç etme ve Rusya'nın savaş başlamadan önce sahip olduğu dünyanın ikinci büyük silah ihracatçısı konumuna geri dönme fikrini araştırıyor. Ancak analistler, Asya ve Afrika'da pazar payını çoktan kaybetmiş, silah satın almak için kredi konusunda Rusya'ya bağımlı bir dizi müşterisi olan ve kalite yerine niceliğe öncelik veren bir endüstri için bunun pek olası olmadığını söylüyor.

Rusya bazı açılardan İkinci Dünya Savaşı sonrası ABD'ye ya da savaş öncesi Nazi Almanya'sına benzer bir durumla karşı karşıya. Bu ülkelerin silah sanayileri büyümenin itici gücü olmuştu. Ancak penisilinin seri üretimi ya da internet gibi askeri ilerlemelerin sivil sektöre yayıldığı ABD'nin aksine, Rusya'nın savunma sanayisinin sürekli büyümeyi sağlayacak teknolojik atılımlar üretmesi pek olası değil. 

Bunun yerine, sivil ekonomi insan gücü eksikliğinden muzdaripken, yumurta ve patates fiyatlarında artışa neden olurken, bazıları silah endüstrisinin küçülmesini kaçınılmaz olarak görüyor. Bu yavaşlamanın nasıl yönetileceği çok önemli olacak.Kolyandr, “Mali teşvikleri azalttığınızda çok dikkatli olmalısınız.Bu atlıkarıncanın devam etmesini isteyen çok fazla insan var” dedi.