Türkiye konteyner krizi riskine karşı olağanüstü toplantıya gidiyor

ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’e getirdiği yüksek ek gümrük vergileri nedeniyle dünyada artan ticaret gerilimi, pandemideki gibi domino etkisiyle olumsuz etkilenebileceği endişesi Türkiye’yi de harekete geçirdi. Çin çıkışlı konteyner gemilerinde iptal edilen sefer sayısının artması üzerine Ticaret Bakanlığı, başta lojistik ve limancılık sektörü olmak üzere konuyla ilgili tüm tarafları perşembe günü saat 14:30’da Ankara’da olağanüstü toplantıya çağırdı. Burada gündeme getirilecek konular çerçevesinde Ticaret Bakanlığı, Türkiye’nin AsyaPasifik’te başlayan sıkışma nedeniyle yeni bir nakliye krizinden etkilenmemesi için tüm taraflara sorumluluk yükleyen bir harekat planı oluşturmayı planlıyor.

‘Şu anda herhangi bir kriz yok’

Toplantıya katılacak isimlerden birisi de Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Başkanı Hamdi Erçelik. Şu anda deniz taşımacılığında herhangi bir sorun olmadığını söyleyen Erçelik, “Mart 2025 itibarıyla limanlarımızdaki konteynerlerin yüzde 66,6’sı dolu, yüzde 23,4’ü boş. Boş konteyner elleçlemesi de geçen yıla göre yüzde 8,8 arttı. Bu veriler, konteyner arzı konusunda alarm veren bazı saha değerlendirmelerinin aksine, sistemik bir arz krizinden ziyade dengeli bir lojistik seyir izlendiğini gösteriyor. Artan bir şeyin yokluğundan bahsetmek yanlış olur” dedi. 

Çin- ABD arasındaki ticaretin yüzde 30 azaldığına dikkat çeken Erçelik, limanlarda başlayan gecikmelerin dünya limanlarını da etkilemesinin olası olduğunu ancak bunun zamanını kestirmenin zor olduğunu söyledi. Bölgesel dengesizlikler, navlun dalgalanmaları ve dış kaynaklı gelişmeler dikkate alınarak proaktif yapılmasının elzem olduğunu söyleyen Erçelik, herhangi bir kriz yaşanmaması için toplantıda dile getirecekleri kısa vadeli önerileri şöyle sıraladı:

• Bazı limanlarda boş konteyner stoklarında azalma eğilimi gözlendiği iddiasına yönelik, özellikle Marmara’nın güneyi ve EgeAkdeniz limanlarında ihracata yönelik, özellikle Marmara’nın güneyi ve EgeAkdeniz limanlarında ihracata dayalı stok yönetimi dikkatle izlenmeli. 
• Boş konteynerler genelde Marmara’da birikiyor. Marmara dışı ihracat limanlarındaki boş konteyner tedariği yakından izlenerek gerekirse bölgesel dengeleme mekanizmaları devreye alınmalı. Boş konteynerler aşağıdaki bölgelere indirilmeli.
• Olası konteyner sıkıntısında geçici liman arkası sahası uygulaması ele alınmalı.
• Limanlar arması dijital konteyner takibi ve yönlendirme sistemi geliştirilmeli.
• Demiryolu bağlantıları ve intermodal yatırımlar hızlandırılmalı. Vinç, konteyner istif alanı ve yazılım yatırımları önceliklendirilmeli.

Erçelik, bu önerilerin yanı sıra orta vadede yapılması gerekenleri ise şöyle anlattı:

• Tedarik incirinin coğrafi çeşitlendirmesi için Hindistan, Vietnam ve Endonezya gibi ülkelerle karşılıklı tedarik anlaşmaları yapılmalı. Türkiye’nin üretim merkezi olarak tanıtımı desteklenmeli.
• Navlun kontratları için Eximbank destekli sabit fiyat paketleri geliştirilmeli.
• KOBİ’ler için taşımacılık sübvansiyonları artırılmalı.

Ticaret savaşlarında son durum

ABD’nin Çin mallarına yüzde 145’e kadar çıkan ithalat tarifeleri uygulaması kararının Çin’den ithalatı yüzde 40 oranında düşüreceği tahmin ediliyor. Ayrıca Çin yapımı gemilere ABD limanlarında ek ücret getirilmesinin planlanmasının durumu daha da zorlaştıracağı belirtiliyor. Bu uygulamaların şimdilik yansımaları şöyle:

• HapagLloyd, ÇinABD taşımalarının yüzde 30’unun iptal edildiğini açıkladı.
• Flexport iptalların yüzde 50 seviyesine ulaştığını belirtti.
• Drewry, bu yıl küresel konteyner hacminin yüzde 1 azalacağını bunun 1979’dan bu yana üçüncü daralma olacağını öngördü.Daha önce 2008 krizi ve 2020 Covid-19 pandemileri nedeniyle daralma yaşanmıştı.

Bu gelişmeler sonucunda ShanghaiRotterdam hattında navlun fiyatlarının 4 bin dolardan 20 bin dolar seviyesine ulaşılabileceği öngörülüyor. Aşırı gemi yatırımları navlun gelirlerini baskılayan başka bir unsur olarak öne çıkıyor.

Mevcut jeopolitik bozulmaların da riskleri artırma olasılığı bulunuyor. Kızıldeniz krizleri nedeniyle gemiler Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu’na yönlendiriliyor. Bu da maliyetleri artırıyor. Ayrıca Avrupa limanlarındaki grev ve tıkanıklıklar da tedarik zincirlerini sekteye uğratıyor.