Trump Rusya yaptırımlarını kaldırırsa ne olur?

ABD ve müttefikleri, Ukrayna'yı işgalinin ardından Moskova'nın savaş makinesini yavaşlatmak amacıyla Rusya'ya binlerce yaptırım uyguladı. Başkan Donald Trump çatışmayı sona erdirmek için müzakereleri sürdürmeye çalışırken, yönetimi hem bu kısıtlamaların hafifletileceğini ima etti hem de işleri hızlandırmak için yeni önlemler almakla tehdit etti.

Trump'ın yaptırımları gerçekten sertleştirip sertleştirmeyeceğini söylemek zor. Sadece bir gün içinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e “çok kızgın” olduğunu söyledi ve Rusya'nın bir barış anlaşmasını engellemesi halinde Rus petrolü alıcılarının ikincil gümrük vergileriyle vurulabileceği uyarısında bulundu. Ancak saatler sonra Putin'in “sözünden döneceğini” düşünmediğini söyleyerek tonunu yumuşattı.

Trump yaptırımları hafifletme yolunu seçerse, ABD'nin aldığı tedbirlerin neredeyse tamamını kendi yetkisiyle kaldırabilir. Ancak eli tamamen serbest değil. Amerika'nın en ağır kısıtlamalarını kaldırmak için Kongre'den onay alması gerekiyor. Uluslararası yaptırımları kaldırmak için de Trump'ın Avrupa ve diğer ülkelerdeki muhataplarını kendi paketlerini gevşetmeye ikna etmesi gerekecek.

Trump Rusya'ya yönelik yaptırımları neden kaldırabilir?

Yaptırımların hafifletilmesi potansiyeli, Trump yönetimi tarafından Ukrayna'daki savaşı sona erdirmek için Rusya ile yürüttüğü müzakerelerde bir pazarlık kozu olarak kullanılıyor. Burada barışın ötesinde ABD'nin ticari çıkarları da söz konusu. Trump, Rusya ve Amerika arasındaki ilişkilerin yeniden kurulmasında ekonomik bir fırsat görüyor.

ABD Başkanı Truth Social platformunda yaptığı açıklamada Putin ile şubat ayında yaptığı bir telefon görüşmesinde “önemli ekonomik kalkınma işlemlerini” ele aldıklarını belirtirken, Kremlin de iki liderin daha sonraki bir telefon görüşmesinde “gelecekte ekonomi ve enerji sektöründe” işbirliği yapmayı konuştuklarını söyledi.

Yaptırımların hafifletilmesi Rusya için ne kadar önemli?

Rusya'nın müzakerecileri barış görüşmelerinde taviz koparmak için ABD'nin uluslararası yaptırımlar üzerindeki etkisinden yararlanmaya çalışıyor ve yaptırımların hafifletilmesinin Karadeniz'de Ukrayna ile ateşkes konusunda varılacak herhangi bir anlaşmanın ön koşulu olduğunda ısrar ediyor. Bu talepler arasında Rusya Tarım Bankası'nın, sınır ötesi işlemleri engellemek amacıyla büyük Rus finans kuruluşlarının atıldığı küresel ödeme iletişim ağı SWIFT'e yeniden bağlanmasına izin verilmesi de yer alıyor.

Rus ekonomisi yüksek enflasyon ve sıkı bir işgücü piyasasıyla boğuşuyor ancak faaliyetlerini kademeli olarak askeri üretime kaydırarak yaptırımlara karşı birçok kişinin beklediğinden çok daha dirençli olduğunu kanıtladı. Rusya, Çin ve Hindistan'da istekli alıcılar bularak ve varilleri dünyanın dört bir yanına taşımaya devam etmek için tankerlerden oluşan bir gölge filo kullanarak Batı'nın petrol fiyatlarına getirdiği sınırlamaya ve gemilere yönelik yaptırımlara uyum sağladı. Petrolle ilgili yaptırımlardan daha zarar verici olabilecek şey nisan ayı başında görülen fiyat düşüşünün Trump'ın gümrük vergisi savaşı ve OPEC+'nın üretimi artırması nedeniyle devam etmesi.

Finansal yaptırımlar söz konusu olduğunda Rusya, 2014'te Kırım'ı ilhak etmesinin ardından getirilen kısıtlamalara tepki olarak yıllardır dolar ve euro’dan uzaklaşıyordu. Diğer para birimleriyle ticarete geçiş, Ukrayna'nın geniş çaplı işgalinin ardından getirilen kapsamlı yaptırımlarla hızlandı. ABD ve müttefikleri de çoğu Avrupa'da bulunan 300 milyar dolardan fazla Rus merkez bankası varlığını dondurarak Moskova üzerinde baskı kurmaya çalıştı. Bloomberg hesaplamalarına göre bu varlıkların hiçbir zaman geri alınamaması durumunda Rusya'nın bir tamponu var; ülkenin altın rezervlerinin artan değeri kayıpların yaklaşık üçte birini telafi edebilir.

Trump tek başına hangi yaptırımları sonlandırabilir?

Küresel yaptırım programlarının veri tabanını derleyen Castellum.AI'ın kurucu ortağı ve CEO'su Peter Piatetsky'ye göre Trump, ABD yaptırımlarının yüzde 90'ından fazlasını başkanlık kararıyla kaldırma gücüne sahip. Trump, 2014'ten bu yana Rusya'nın giderek artan saldırganlığı karşısında ilan edilen ulusal acil durumları feshedebilir. Diğer başkanlık yetkileri kapsamında uygulanan yaptırımları gevşetmek için Trump, tedbirleri teker teker veya gruplar halinde kaldıran, şirketler ve bireyler üzerindeki cezaları kaldıran kararnameler yayınlayabilir.

Alternatif olarak, Trump yaptırımları yürürlükte tutmayı ve firmaların hedeflenen kuruluşlarla iş yapmasına izin verecek feragatler veya lisanslar vermeyi seçebilir. Ayrıca yaptırım ihlallerinin gözetimini de zayıflatabilir. Şubat ayında Trump yönetimi, Rusya'ya yönelik yaptırımların uygulanmasını denetlemek üzere Başkan Joe Biden tarafından kurulan uluslararası bir görev gücü olan KleptoCapture'ı kapattı.

Yaptırımların hafifletilmesi diğer ülkelerin işbirliğine ne kadar bağlı?

Rusya, 2022'de Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı işgalini başlattığında dünyanın en büyük 11. ekonomisiydi. Yaptırımların etki yaratacak kadar önemli olabilmesi için birçok hükümet tepkilerini koordine etti. New York'taki Morgan Lewis & Bockius’da menkul kıymetler avukatı olan Grigory Marinichev, Nisan 2025 itibariyle ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği'nin yaptırımları arasında yüzde 80 oranında bir örtüşme olduğunu tahmin ediyor.

Biden yönetimi, yaptırımlarının çoğunu G7 ve diğer devletlerin yaptırımlarıyla uyumlu hale getirmek için özel bir çaba sarf etti. Bu ortak eylem üç temel kısıtlamayı içeriyordu: Rus bankalarının SWIFT'ten dışlanması, Rusya'nın merkez bankasına yaptırım uygulanması, devlet varlıklarının dondurulması ve Rus ham petrolüne varil başına 60 dolar fiyat sınırı getirilmesi.

Trump, ABD'yi bu yaptırım rejimlerinden çekebilir, bu da onları zayıflatacaktır ancak bunları tek başına geri alamaz. Örneğin SWIFT'in merkezi Belçika'da ve AB yasalarına ve yaptırımlarına uymak zorunda. Blok tarafından getirilen kısıtlamaların kaldırılması için 27 üye ülkenin oybirliğiyle onay vermesi gerekiyor.

Yaptırımların hafifletilmesi Rusya'daki uluslararası yatırımlar için ne anlama geliyor?

Yaptırımların hafifletilmesi ve Ukrayna'daki savaşın sona ermesi olasılığı, bazı Batılı işletme ve yatırımcıların üç yıldan uzun bir süredir fiilen yasak olan Rusya'daki fırsatlara göz dikmesine neden oldu. Savaştan önce yabancı yatırımcılar Rus hisse senetleri ve devlet tahvillerinde yaklaşık 150 milyar dolar tutuyordu ve bu varlıklar çoğu gelişmekte olan piyasa endeksinin önemli bir bileşeniydi. Daha sonra bu paranın büyük bir kısmı çekildi ya da Rusya'da yerleşik olmayanların banka hesaplarına hapsoldu.

Yatırımcıların ilk bakacağı şeylerden biri, bir barış anlaşmasının dondurulmuş paraya erişimi yeniden sağlayıp sağlamadığı olacaktır. Birçoğu bu varlıklarını elden çıkarmış durumda, dolayısıyla özellikle de barış görüşmeleri başladığından bu yana yerel hisse senedi fiyatları ve ruble yükseldiği için yeniden açılma bir talih kuşu yaratabilir.

Ancak birçok yatırımcı, daha önce ne kadar çabuk parya haline geldiği göz önüne alındığında Rusya'ya dönüş konusunda tereddüt edebilir. Avrupa'nın İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana yaşadığı en büyük çatışmadan sorumlu bir ülkeyle bağları yeniden kurmak için çok erken davranmanın getireceği itibar riski ve yaptırımların kaldırılmaması ya da daha sonra yeniden yürürlüğe konması halinde mali ve yasal riskler söz konusu.

Bir ETF sağlayıcısı olan Global X Management'ın gelişmekte olan piyasalar stratejisi başkanı Malcolm Dorson, “Bence yatırımcılar çok temkinli olacaktır çünkü birçok insan orada çok para kaybetti. Rus şirketleri kendilerini kanıtlamak ve cazip görünmek için, belki temettü verimi ve hisse geri alımları şeklinde, çok şey yapmak zorunda kalacaklar” dedi.