Suudi Arabistan'ın 67 milyar dolarlık problemi var

Suudi Arabistan’ın mali dengesi, küresel petrol fiyatlarındaki sert gerilemenin ardından ciddi bir baskıyla karşı karşıya.

Goldman Sachs Group Inc. Orta Doğu ve Kuzey Afrika Baş Ekonomisti Farouk Soussa’nın projeksiyonlarına göre krallığın bütçe açığı 2025’te 67 milyar dolara yükselebilir. Bu tahmin, hükümetin resmi beklentisinin iki katından fazla ve petrolün bu yıl ortalama 62 dolar seviyesinde kalacağı varsayımına dayanıyor. Olası açık, Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın küresel piyasalardan daha fazla borçlanmasını ve ekonomiyi dönüştürmeye yönelik trilyonlarca dolarlık “Vizyon 2030” projelerini kısmaya zorlayabilir.

Bütçe açığı iki katına çıkabilir

Soussa, “Bazı mali ayarlamalar kaçınılmaz olacak. Daha fazla borçlanma göreceğiz ve projelerde daha agresif bir yeniden önceliklendirme yapılması gerekecek. Bu zor kararları almaktan çekinmiyorlar” dedi. Suudi Arabistan, bütçesini dengeleyebilmek için geçen yıl petrol fiyatının varil başına 93 dolar olmasına ihtiyaç duyuyordu; egemen varlık fonunun mega projelere yaptığı harcamalar da dâhil edildiğinde bu seviye 108 dolara yükseliyordu.

Petrol piyasasında sert dalgalanma

Ham petrol, ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan’da neredeyse tüm ülkelere yönelik yaptırımları kaldırması sonrasında yaklaşık dört yılın en düşük seviyesine geriledi; bu adım küresel resesyon ihtimalini artırdı. Aynı gün Suudi Arabistan ve Rusya liderliğindeki OPEC+ karteli, üretimi hızlandıracağını açıklayarak enerji piyasalarını şaşırttı. Brent petrolü Çarşamba gecesi Trump’ın bazı vergileri erteleyeceğini duyurmasının ardından kısmen toparlansa da yeniden düşüşe geçti; 64 dolar seviyesinde işlem gören Brent, son bir haftada yaklaşık yüzde 15 değer kaybetti.

Maliye Bakanlığı: Gerekli adımları atacağız

Suudi Arabistan Maliye Bakanlığı, Bloomberg’e yaptığı açıklamada “Son gelişmeleri değerlendiriyoruz ve mali pozisyonumuzu güçlü tutmak için gerekli tüm adımları atacağız” ifadesini kullandı. Hükümet, bu yıl bütçe açığının GSYH’nin yüzde 2,3’ü olacağını öngörse de düşük gelir senaryosunda oranın yüzde 3,7’ye çıkabileceğini kabul ediyor. Soussa’nın öngördüğü 67 milyar dolarlık açık ise GSYH’nin yüzde 6’sını aşarak Covid‑19 pandemisinin yaşandığı 2020’den bu yana en yüksek seviye olacak.

Borçlanma ihtiyacı artıyor

Suudi Arabistan, 2025’te şimdiye kadar dolar ve euro cinsinden 14 milyar dolardan fazla tahvil satarak gelişmekte olan ülkeler arasında en büyük ihraççı konumunda. Arab Gulf States Institute’ten Tim Callen, yıl sonuna kadar ilave 16,5 milyar dolar borçlanılabileceğini hesaplıyor; bu gerçekleşirse 2017’deki 21,5 milyar dolarlık rekor aşılacak. Ancak kredi temerrüt takas primleri son bir haftada 2020’den bu yana en yüksek seviyeye çıktığı için yeni borçlanmanın maliyeti de artabilir.

Buna karşın krallığın borç/GSYH oranı yüzde 30 civarında; bu, birçok gelişmekte olan ülkenin oldukça altında. S&P Global Ratings geçen ay Suudi Arabistan’ın notunu Japonya ve Çin ile aynı seviyeye yükseltti ve ekonominin petrolden uzaklaşma çabalarının “ivme kazandığını” vurguladı.

Mega projeler test altında

Zayıflayan petrol piyasası, “MBS” olarak bilinen Veliaht Prens’in mega projelerini sınava sokuyor. Trojena kayak tesisi, tarihi kerpiç şehir Diriyah ve 20 Empire State binasına sığacak büyüklükte küp biçimli bir gökdelen gibi onlarca proje sürüyor. Ülke aynı zamanda 2030 Dünya Fuarı’na ve 2034 erkekler futbol dünya kupasına ev sahipliği yapmayı hedefliyor. Abu Dhabi Commercial Bank Baş Ekonomisti Monica Malik, “Vizyon 2030’un yatırım programının finansmanı zaten en büyük zorluktu; düşük petrol fiyatı bu zorluğu ciddi şekilde artırıyor” dedi.

Şirket hissesi satışları ve rezervler masada

Hükümet, 2024 ortasında Aramco hisselerinin ikincil satışıyla 12 milyar dolar, Kasım’da Suudi Telekom hisselerinin bir bölümünü satarak 1 milyar dolar gelir elde etti. Soussa’ya göre bu, açığı kapatmak için kullanılabilecek önemli bir kaldıraç olmaya devam edecek. Riyad’ın 410 milyar dolarlık döviz rezervleri de seçenekler arasında, ancak rezervler riyalin dolara sabit kurunu desteklemek için tutulduğundan yetkililer bu kaynağı son çare olarak görüyor. Soussa, “Trojena’yı, küpü ya da Diriyah’ı inşa etmek iflas etmek ya da kuru bozmak anlamına geliyorsa, bunu yapmayacaklar. Harcamayı sürdürmek için kendilerini ekonomik çıkmaza sokmayacaklar” diye konuştu.

Petrol dışı büyüme de risk altında

Bloomberg Economics Baş Gelişen Piyasalar Ekonomisti Ziad Daoud, OPEC+’ın üretim artışının fiyat düşüşünü telafi etmeye yetmeyeceğini belirterek Suudi ekonomisinin 2025 büyüme tahminini yüzde 3’ten yüzde 2,6’ya indirdi. Daoud, “Adına rağmen, Suudi Arabistan’ın petrol dışı patlaması aslında petrole dayanıyor. Düşük fiyatlar, harcamaların kısılması, inşaatın yavaşlaması ve kamu sektöründe istihdamın azalması demek” değerlendirmesini yaptı.

Suudi yetkililer “çoğu vizyon hedefinin ya gerçekleştirildiğini ya da planlandığı gibi ilerlediğini” vurgulasa da petrol fiyatlarındaki sert düşüş, ülkenin dev projeleri ve mali dengesini önümüzdeki dönemde zorlayacak gibi görünüyor.

Petrol fiyatları Suudi Arabistan'ın mega projelerini vurdu